نگاهی به اِشکال‌های گفتاری و نوشتاری امروز
ایسنا/قزوین دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می‌نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند و شنیده‌ایم و خوانده‌ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال‌ها، نمی‌تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.
بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال‌های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می‌شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه‌ها، اصطلاح‌ها، عبارت‌ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.
استمداد کرد / استمداد جُست یا طلبید
استمداد مصدر باب استفعال است یعنی: مدد ویاری طلب کردن، فعل همکرد آن، (کردن) یا (نِمودن) است، نه طلبیدن وجُستن. چون مفاهیم طلب وجُستن در خودِ مصدر وجود دارد. مثلاً می‌گویند: او برای رفع اشکال درسی خود، از دوستان استمداد طلبید یا استمداد جُست که نادرست است و باید بگویند: او از دوستان استمداد کرد یا استمداد نِمود. می‌توانیم به زبان فارسی بگوییم: از دوستان یاری خواست.
اَعلی / اَعلا / اَعلاء
در زبان عربی، اَفعَلُ التّفضیل، بر وزن اَفعَل می‌آید مانند اَشرف، اَ کبر، اصغر و… . اَعلی، اَفعلُ التّفضیل است. در فارسی (ی) را به (الف) بدل می‌کنند تا شکل فارسی به خودبگیرد؛ اَ علا. یعنی بالاتر، بالاترین، برتر و برترین. واژه‌هایی مانند عیسی (عیسا)، کُبری (کُبرا)، مُجتبی (مُجتبا) و… نیز چنینند.
اَفعَلُ التّفضیل عربی درفارسی به صورت صفت به کار می رود و آن را نباید با همزه (ء) نوشت. یعنی نوشتن اعلی به صورت اعلاء کاملاً غلط است. همزه (ء) پایانی در پایان واژه‌هایی است که افعل التفضیل نیستند. مثلاً واژه‌هایی که بر رنگ دلالت دارند. مانند: صَفراء (زردی)، حَمراء (سرخی)، بَیضاء (سفیدی)، سوداء (سیاهی و نیز دیوانگی و خیال)، سَمراء (گندم گون بودن) و… . این‌گونه واژه‌ها در ساخت و معنی، با اَعلا تفاوت دارند. بنا براین بنویسیم: مُرکّبِ اَعلا، نه اعلاء؛ (اَعلا) مانند بسیاری واژه‌ها درهنگام اضافه، (ی) می‌گیرد مانند: خرمای اعلای بَم.
اِعمالِ قانون / اَعمالِ قانون
اِعمال مصدرباب اِفعال است یعنی عمل کردن، به کاربستن. اَعمال جمع عَمَل است یعنی کارها. با این توضیح معلوم می‌شود ازنظر پلیس و مَراجع قضایی، باید اِعمال قانون خوانده شود که گاهی به اشتباه، اَعمال خوانده می‌شود.
افعال مؤدّبانه
در زبان فاسی برخی افعال به لحاظ رعایت ادب واحترام ونشانه ی فروتنی گوینده به مخاطَب، به دو گونه‌ی متفاوت نوشته و خوانده می‌شود: گونه‌ای که ویژه‌ی گوینده است و گونه‌ای که به مخاطَب اختصاص دارد. چندنمونه ذکر می‌کنیم.
خوردن – گوینده: من خوردم یا خورده‌ام. به مخاطَب: شما میل فرمودید یا میل بفرمایید.
گفتن – گوینده: من خدمتتان عرض کردم یا گفتم. به مخاطب: شما فرمودید یا می‌فرمایید یا بفرمایید.
آمدن – گوینده: ماخدمتتان می‌رسیم یا می‌آییم. به مخاطب: شما تشریف بیاورید یا آوردید یا بیاورید.
رفتن – گوینده: ما رفته بودیم. به مشهد مُشَرّف شدیم. به مخاطب: شما تشریف بُردید یا تشریف ببرید.
سخن گفتن – گوینده: من این سخن راگفتم. به مخاطب: لطفاً اِفاضه بفرمایید.
بودن یا هستن – گوینده: ماهستیم یا درخدمتیم. به مخاطب: شما تشریف دارید یا حضور دارید؟
متأسفانه گاهی برخی، این افعال را جابه‌جا استفاده می‌کنند. مثلاً از آن سوی تلفن می‌پرسند: تشریف دارید؟ و پاسخ دهنده می‌گوید: بله، تشریف داریم. (!) بهتراست از این افعال در جای درست خود استفاده کنیم.
منبع:ایسنا