دکتر خانیکی: رواج اطلاعات شبه علم، غلط و اخبار جعلی، وجود نوعی بدبینی در توانمندی‌های علمی و شک و تردید در کارهای علمی، زبان متکلف نهادهای علمی و ناتوانی حرفه‌ای و مهارتی؛ مهمترین چالش‌های ترویج علم در شرایط کرونا هستند.
به گزارش ایسنا، کارگاه آموزشی «روزنامه‌نگاری علم» توسط دکتر هادی خانیکی از اساتید برجسته علوم ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی به میزبانی دانشگاه قزوین و به صورت مجازی برگزار شد.
در این کارگاه که با شرکت مدیران و کارشناسان روابط عمومی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، پژوهشی و پارک‌های علم و فناوری کشور حضور داشتند، دکتر خانیکی در خصوص ضرورت پاسخگویی روابط عمومی‌ها به ترویج علم، چالش‌های پیش روی روابط عمومی‌ها، وظایف و مسئولیت روابط عمومی‌ها در عرصه ترویج علم مباحث تخصصی این موضوع را مطرح کرد.
وی گفت: دانشگاه‌ها و نهادهای پژوهشی و علمی به دنبال انعکاس اخبار مثبت و موثر هستند و روزنامه‌نگاری علم می‌تواند زمینه این پیوند را بین آنچه که در افکار عمومی می‌گذرد و آنچه که هست را ایجاد کند.
وی افزود: ادراک از مسائل روابط عمومی در شرایط کنونی از الزامات روزنامه‌نگاری علم است و ما در این زمینه از یک سو با چالش‌هایی روبرو هستیم که در همه روابط عمومی‌ها مشترک است و از سویی چالش‌هایی وجود دارد که روابط عمومی نهادهای علمی و پژوهشی در آن مشترک هستند که برخی از این مهمترین مسائل و چالش‌ها در این دو زمینه شامل چهار چالش عمده است.
وی ادامه داد: اولین چالش در این رابطه نبود یک راهبرد ارتباطی یکپارچه است که می‌تواند تصویر و انگاره مناسبی از مسئولیت‌های روابط عمومی به جامعه منتقل کند که نبود این تصویر یا انگاره قالب جالب و شوق برانگیزی نیست. بلکه یک نوع ناامیدی در فضای افکار عمومی ایجاد کرده است.
وی افزود: دومین چالش، وجود تزلزل در جایگاه روابط عمومی است که روابط عمومی‌ها به جای اینکه نهاد گفتگویی و دوسویه در انتقال انتظارات و انتقادات باشند، نهادی برای اشاعه تبلیغات و تشریفات سازمان‌ها تبدیل شده‌اند. سومین چالش هم ضعف در مهارت‌آموزی حرفه‌ای است که کمتر به آموزش حرفه‌ای این حوزه توجه شده است و چالش چهارم بی‌بهره یا کم بهره بودن از نظریات و دیدگاه‌های نوین در این عرصه است. این چهار چالش در نهادهای علمی سایه انداخته است.
دکتر خانیکی در ادامه به چالش‌هایی که در حوزه اخبار علمی و ترویج علم وجود دارد نیز اشاره کرده و بیان داشت: هم‌اکنون در اواخر سال ۱۳۹۹ و آغاز سال ۱۴۰۰ در شرایط کرونا در سطح ترویج علم با چالش‌هایی روبرو هستیم که در چالش اول شاهد رواج اطلاعات شبه علم و غلط و اخبار جعلی بسیار رواج پیدا کرده است که این پدیده را می‌توان به عنوان یک مشکل اساسی در این دوران مطرح است. در چالش دوم در ترویج علم وجود نوعی بدبینی در توانمندی‌های علمی و شک و تردید در کارهای علمی ایجاد شده است و به توهم دامن زده است که علل مختلف سیاستگذاری، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی زمینه‌های این تردید را ایجاد کرده است. چالش سوم در این عرصه زبان متکلف نهادهای علمی است، زبانی که به فهم مردم ترجمه نمی‌شود و در ترویج علم ساده‌سازی یکی از این مشکلات است و چالش چهارم ناتوانی حرفه‌ای و مهارتی است.
دغدغه‌های روابط عمومی‌ها از منظر روزنامه‌نگاری علم
دکتر خانیکی همچنین پنج دغدغه از منظر روزنامه‌نگاری علم را مطرح کرد و گفت: اولین دغدغه سوادآموزی علم است. مسئله‌ای که باعث شکاف بین پیشتازان علم و بدنه جامعه شده است، به گونه‌ای که نمی‌توانند با هم تعامل داشته، صحبت کنند و از هم بهره‌مند شوند. مسئله و نگرانی دوم ارتباط بین نخبگان و جامعه است که چگونگی انتقال معرفت علمی مبتنی بر ارتباط نخبگان با جامعه است. یک دغدغه و نگرانی که وجود دارد، این است که نخبگان از ارتباط با جامعه گریزان هستند. مسئله سوم نگرانی نسبت به بدبینی‌هاست که در مواجهه با علم رخ می‌دهد. توانایی‌های علمی پدیده اخلاقی هستند که در سبک‌هایی از زندگی، از علم فاصله گرفته و در مواردی به سمت خرافه و شایعه می‌رود و مسئله بعدی نگرانی و تعامل با علم و میزان مشارکت و پذیرش اجتماعی جامعه علمی است و در نهایت مسئله چگونگی حضور علم و عالمان در جامعه و میزان قدرت شنوایی و سخن‌گویی آنها در جامعه است.
دکتر خانیکی در ادامه به انتظاراتی که از مدیران و کارشناسان در این چهار مسئله مورد انتظار است پرداخت و بیان داشت: در شرایط کنونی که مرجعیت رسانه‌ها در افکار عمومی به واسطه وجود و توسعه شبکه‌های اجتماعی تغییر کرده و اعتماد به رسانه‌های جمعی کم شده است و افکار عمومی مبتنی بر گرایش به اخبار منفی با رویکردی انتقادی و اعتراضی است که البته پدیده‌ای نه تنها در ایران که در جهان است، از روابط عمومی نهادهای علمی انتظار می‌رود علاوه بر همه مسائلی که در روابط عمومی مدیریت می‌کنند، شبکه ارتباطی با رسانه‌ها را تغییر داده و نه آمرانه و نه فرودستانه بلکه ارتباطی موفق، دوسویه و برابر و اثربخش ایجاد کنند.
دکتر خانیکی همچنین افزود: امروزه روابط عمومی‌های نهادهای علمی هم در درون سازمان و هم در بیرون از سازمان با مشکلاتی روبرو هستند که مدیریت کردن آن دشوار است، مدیریت کردن در مراکز علمی و پژوهشی که دانشمندان از رسانه‌ها گریزان هستند و وقتی حضور رسانه‌ای دارند برچسب سطحی‌نگری می‌خورند، وظیفه روابط عمومی‌های این نهادها را سخت‌تر می‌کند. همچنین مسئله ساده کردن علم و کنش علمی کار سنگینی در این عرصه است که هم مخاطبان رسانه‌ای، دست اندرکاران و نخبگان علمی و هم در سطوحی از مخاطبان مردم هستند و روابط عمومی‌ها در حوزه‌های علمی و ترویج علم وظیفه ساده‌سازی و اعتمادسازی دارند.
خلق روایت در برنامه‌های کلان از استراتژی‌های روابط عمومی نهادهای علمی
این استاد حوزه ارتباطات اظهار داشت: مسئولیت‌هایی که روابط عمومی مراکز علمی و پژوهشی دارند در سطح اول و کلی؛ برنامه‌ریزی به کار جدیدی است که دنبال اجرای آن هستند و کار جدید ضرورت پرداختن به خلق یک روایت و انگاره در برنامه کلان را دارد. اگر اولویت ما توسعه علمی یا فناوری یا جلب مشارکت عمومی و بومی کردن است، باید این روایت طراحی شود. سطح دوم، سطح عملکردی است که مهمترین عامل آن اثربخشی است و داشتن ارتباط خوب و موثر می‌باشد به گونه‌ای که اگر مخاطبان بتوانند مشارکت داشته باشند ما موفق هستیم. در سطح سوم که سطح سازمان است روابط عمومی‌ها باید بتوانند در یک گفت و شنود سازمانی رابطه خود را با سازمان هم از نظر سیاستگذاری و هم اجرایی و مالی دنبال کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: روابط عمومی زمانی موثر است که مورد اعتماد سازمان باشد و سازمان هم به روابط عمومی اعتماد کند. در سطح بعدی که سطح اجتماعی است متخصصان و کارشناسان روابط عمومی باید بتوانند به لحاظ اخلاقی، تعهد به جامعه و آشنایی با زبان جامعه به آن نزدیک شوند که فناوری در این امر بسیار کمک کننده است.
ضرورت ارتقای مهارت گفتگو و پیش‌درآمدهای آن
دکتر خانیکی در پایان اظهار داشت: در روزنامه‌نگاری علم دست‌اندرکاران نهادهای علمی باید در دو مقوله استراتژیک و راهبردی و هم مقوله کارکردی و تاکتیکی کار خود را به سطح گفتگو ارتقاء دهند و در این گفتگو هفت ضرورت و پیش نیاز تعریف می‌شود که اولین مورد آن قدرت شناخت تغییر است. چرا که در جهان متغیری به سر می‌بریم، قدرت شناخت محیط، قدرت ساده کردن و عمومیت بخشیدن به پیام‌ها، بالابردن قدرت اعتمادسازی، شبکه‌سازی، قدرت حرفه‌ای شدن و در نهایت گفتگو را باید به عنوان یک مهارت و فصل مشترک دنبال کنیم.
توسعه فعالیت‌ها مبتنی بر نیاز مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی
دکتر ندا شفیعی سرپرست اداره‌کل روابط عمومی وزارت علوم تحقیقات و فناوری نیز در این دوره آموزشی با بیان اهمیت جایگاه روابط عمومی‌ها و ضرورت پرداختن به موضوعات مطرح شده در زمینه روزنامه‌نگاری علم، اظهار داشت: مدیران و دست‌اندرکاران روابط عمومی باید همه تلاش و اهتمام خود را در بهره بردن از موارد مطرح‌شده به کار گیرند و نتایج آن را نیز در بهره‌وری سازمانی ملاحظه کنند.
وی همچنین با اشاره به سرعت تحولات عصر امروز، گفت: همگام حرکت کردن در راستای تحولات اتفاق افتاده از موفقیت‌های روابط عمومی‌ها است و این مهم در درجه اول باید در روابط عمومی‌های نهادهای علمی رایج باشد. چرا که مظهر رشد و پیشرفت یک جامعه از توسعه نهادهای علمی آن بیان می‌شود.
دکتر شفیعی در اولویت قرار دادن تعامل مشورتی با رسانه‌ها و حرکت در راستای نیازهای مخاطبان در فضای مجازی را نیز از منظر روزنامه‌نگاری علم بسیار مهم ارزیابی کرد و به تشریح اهمیت آن پرداخت.
بنابر اعلام اداره کل روابط عمومی وزارت علوم به نقل از دانشگاه امام خمینی قزوین؛ سرپرست اداره کل روابط عمومی وزارت علوم خاطرنشان کرد: روابط عمومی‌ها باید ضمن حرفه‌ای‌گرایی و فعالیت مبتنی بر تخصص در این حوزه، باید رواج‌دهنده اخلاق، احترام و تعامل در درون و برون سازمان‌ها و نهادهای متبوع باشند و این ویژگی همواره آنان را شاخص و ممتاز نماید.
منبع:ایسنا