چراغی که اسلامی ندوشن روشن کرد

 به نقل از روابط عمومی سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، مراسم رونمایی از نخستین شماره مجله «نوشتار» همراه با بزرگداشتی برای محمدعلی اسلامی ندوشن  به صورت حضوری و برخط در سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی برگزار شد.

در این مراسم علی دهباشی، مدیرمسئول  مجله «بخارا»، مجله «نوشتار» را یک کار حرفه‌ای روزنامه‌نگاری خواند و اظهار کرد: صفحه‌آرایی، تنظیم مطالب و تنوع مطالب این مجله که نشان‌دهنده وقتی است که برای آن گذاشته شده، باعث شده مجله‌ای حرفه‌ای باشد. تصور می‌کنم اگر شما ۲۰۰۰ نسخه هم چاپ کنید، چیزی از آن باقی نماند. در این مجله هیچ‌ نشانه‌ای از کار تمرینی وجود ندارد. مقالات به‌خصوص در بخشی که از اسلامی ندوشن یاد کرده‌اید، به خوبی ویرایش شده است.

او با اشاره به «بخارا» ویژه نوروز که با یادنامه‌ای از شیرین بیانی، همسر اسلامی ندوشن همراه بود، افزود: افتخار این را داشتیم که چند ماه پیش در یاد او در «بخارا» ویژه‌نامه‌ای را برای شیرین بیانی داشته باشیم و شبی را هم به افتخارشان برگزار کردیم. امیدواریم حال اسلامی ندوشن مساعد شده، توانایی سفر را داشته باشد و پزشکان معالجش اجازه بدهند که به ایران برگردد.

دهباشی سپس گفت: دکتر اسلامی ندوشن از وادی علم حقوق وارد ادبیات شد. با توجه به ذوق و تسلطی که به ادبیات فرانسه داشت، مجموعه‌ شعری از فرانسه با عنوان «ملال پاریس و گل‌های بدی» از بودلر را ترجمه کرد. چند سال پیش که آقای شایگان کتاب بودلر را نوشت، ترجمه این کتاب را با فرانسه‌اش مقابله کرد و گفت ترجمه آن به فارسی بی‌نظیر است. اما حوزه‌ای که اسلامی ندوشن در آن شناخته‌شده است، این ترجمه‌ها نیست بلکه چیزی است که او در چندین مجلد از آثارش به آن پرداخته؛ فرهنگ ایران. دل‌مشغولی‌ او درباره زبان فارسی بود و این‌که چطور ممکن است با تسلط فرهنگی غرب دچار آسیب شویم در نهایت کتاب «ایران را از یاد نبریم» را نوشت.

سپس حامد علی‌اکبرزاده، رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی و مدیرمسئول  نشریه نوشتار گفت: سخنان استاد دهباشی، خسته‌ نباشید خوبی برای دوستان و همکاران مجله بود، از او تشکر می‌کنیم و آرزوی سلامتی داریم و امیدوارم بتوانیم ما هم کارهای ارزشمندی مانند کارهایی که ایشان که در حوزه فرهنگ ایرانی و اسلامی داشتند، انجام دهیم و بتوانیم ذره‌ای از دین خودمان را برای این فرهنگ ادا کنیم.

او با اشاره به علاقه خود برای انتشار مجله و بازخورد مثبت نوشتار در میان فرهنگیان، اظهار کرد: هدف اصلی‌ ما در انتشار مجله این بود که بتوانیم در حوزه کتاب و ترویج گفتمان علم، جریان‌سازی کنیم و نگاه تازه‌ای به مسئله کتاب و نشر و ترویج گفتمان علم داشته باشیم و بتوانیم با انتشار مجله راه‌های فرهیختگان را برای حل مسائل در این حوزه مطرح کنیم.

علی‌اکبرزاده درباره اسلامی ندوشن هم گفت: بخشی از مطالب مجله عمومی است و بخشی هم پرونده ویژه‌ای است که به نقد و بررسی اندیشمندان معاصر می‌پردازد. قطعا دکتر اسلامی ندوشن از اندیشمندان برجسته معاصر ما هستند. ایده اصلی فکر اسلامی ندوشن دغدغه ایران و فرهنگ ایران است. فرهنگ ایران آن‌قدر بزرگ است که اگر کسی متصل به آن باشد، قابل تجلیل و ستایش شود.

در ادامه نشست نیز حسین مسرت، نویسنده و پژوهشگر که درباره محمدعلی اسلامی ندوشن کتاب منتشر کرده است با ابراز خرسندی از این‌که انتشارات جهاد دانشگاهی اولین شماره از نشریه خود را به این چهره اختصاص داده است، این  اقدام را حسن مطلع این مجله خواند و سپس بیوگرافی کوتاهی از تولد تا فعالیت‌های اسلامی‌ ندوشن ارائه کرد و درباره آثار او گفت.

او اظهار کرد: دکتر اسلامی سوم شهریور ۱۳۰۴ در ندوشن به دنیا آمده است و چند روز دیگر می‌توانیم ۹۶ سالگی او را جشن بگیریم. تحصیلات ابتدایی را نخست در مدرسه ناصرخسرو آغاز کرد. پس از آن به دبستان رفت و دبیرستان را تا سوم متوسطه در دبیرستان ایرانشهر یزد گذراند. سپس برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۲۳ به تهران عزیمت کرد و بقیه دوره متوسطه را در دبیرستان البرز به پایان رساند. برای ادامه تحصیل وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران و موفق به دریافت مدرک لیسانس شد. پس از آن به منظور تکمیل تحصیلات به اروپا رفت. برای گذراندن پایان‌نامه دکترای خود راهی انگلستان شد، چون منابع پایان‌نامه‌اش در این کشور بود. پس از آن به دریافت دکترای حقوق بین‌الملل از دانشکده حقوق دانشگاه پاریس نائل آمد.

مسرت با اشاره به فعالیت‌های ادبی اسلامی ندوشن گفت: استاد در سال ۱۳۳۷ همکاری مستمر خود را با مجله ادبی یغما شروع کرد و این همکاری تا سال ۱۳۵۷ ادامه داشت. در سال ۱۳۴۸ به عضویت دانشگاه تهران درآمد. آثار دکتر اسلامی را می‌توان به دو دسته منظوم و منثور تقسیم کرد که آثار منظوم نیز خود شامل دو دسته آثار سروده‌شده و ترجمه‌شده است. مجموعه شعر «گناه» به عنوان اولین اثر در سال ۱۳۲۹ منتشر شد و سپس «چشمه» در سال ۱۳۳۵ و آخرین اثر با عنوان «بهار در پاییز» در ۱۳۸۶ به چاپ رسید. او آثار ترجمه‌شده‌ای از اشعار بودلر و لانگ فلو نیز دارد. در زمینه آثار منثور نیز می‌توان به نگارش در حوزه حقوق، جامعه، نقد ادبی، مقالات تاریخی، سیاسی و اجتماعی اشاره کرد.

این پژوهشگر در ادامه افزود: کتاب «جام جهان‌بین» شامل مجموعه مقالات دکتر اسلامی ندوشن، فهرست آثار استاد در کتاب «مردی که ایران را از یاد نبرده است»، در زمینه نمایشنامه کتابی به نام «ابر زمانه و ابر زلف» و چندین سفرنامه از آثار دیگر اوست و در مجموع بیش از ۶۰ کتاب منتشر کرده است. معروف‌ترین اثر او که با استقبال خوبی روبه‌رو شد، دوره چهارجلدی «روزها» است که زندگی استاد را از چهارسالگی تا ۵۷سالگی دربرمی‌گیرد. اما دکتر به دلایلی بیشتر از ۵۷ سالگی ادامه نداد و آخرین سالی که این کتاب چاپ شد، همین تاریخ است. آخرین کتاب چاپ‌شده از او با عنوان «برگریزان» است. در واقع با این کتاب از حوزه ادبیات خارج شد که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است.

پیام شمس‌الدینی، پژوهشگر و همکار مسرت در تدوین کتاب دیدگاه‌ها (درباره آثار دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن) هم در سخنانی به توجه اسلامی ندوشن به ادبیات تطبیقی پرداخت و گفت: ادبیات تطبیقی در فرانسه شکل گرفته و به روابط فرهنگی فرانسه با دیگران می‌پرداخت که بیشتر با روحیه اروپامحوری همگام بود. آقای دهباشی به تسلط آقای اسلامی ندوشن بر فرانسه و ادبیات غنی و کلاسیک‌ اشاره کرد و این‌که او کار خود را با ترجمه شروع کرده است. به‌نظر من کسی که دست به ترجمه می‌زند، مانند کسی است که روی صندلی نشسته و پا بر دو سرزمین مختلف گذاشته است. او وظیفه سنگین انتقال فرهنگ از یک وادی به وادی دیگر را دارد. دکتر اسلامی ندوشن خیلی زودتر از آن‌که رشته دانشگاهی ادبیات تطبیقی شکل بگیرد یکی از پژوهش‌های مهم را در این حوزه انجام می‌دهد. این پژوهش ابتدا به صورت مقاله و بعد به صورت کتاب ارائه می‌شود؛ او مقاله‌ای در سال ۱۳۳۵ در نشریه سخن با عنوان «فدر و سودابه از نظر راسین و فردوسی» چاپ کرد. راسین یکی از نویسندگان فرانسه است که اسطوره یونانی را بازنویسی کرده و به صورت نمایشنامه درآورده است. این مقاله اسلامی ندوشن به قدری اهمیت داشته که در سال ۱۹۵۶ توسط ایران‌شناسان فرانسه ترجمه می‌شود. اسلامی ندوشن از پیشتازان ادبیات تطبیقی بود.

او سپس درباره این مقاله توضیحاتی را ارائه و بیان کرد: اسلامی ندوشن به صورت خودجوش دانش ادبیات تطبیقی را در ایران به وجود آورد و باعث شد از سال ۱۳۳۵ گفت‌وگویی بین اهل قلم دربگیرد، این‌که ادبیات تطبیقی در ایران چه هست و چگونه باید باشد، چه روش‌هایی را باید در پیش بگیرد. ادبیات تطبیقی سال‌ها بعد در دانشگاه تهران تأسیس شد و بعدها به محاق رفت. هنوز رشته ادبیات تطبیقی نداریم و تنها اتفاق خوبی که افتاده این است که چند مجله تخصصی داریم و  فرهنگستان هم به دنبال این است که این رشته را به عنوان رشته دانشگاهی از نو تأسیس کند. کاری که اسلامی ندوشن کرد، روشن کردن چراغ ادبیات تطبیقی بود و کسان دیگری چون مهدی قری و غلامرضا سلیم وارد این حیطه شدند و به فربه شدن دانش یومی ما در حوزه ادبیات تطبیقی کمک کردند. اسلامی ندوشن علاوه بر این‌که از پیشتازان شعر نو پارسی است،  بنیانگذار علم ادبیات تطبیقی هم هست.

منبع:ایسنا