چرا چرخ توزیع مرغ همچنان می‌لنگد؟

با وجود قول‌ها و وعده‎های مسئولین مبنی بر رفع این مشکل و برنامه‌ریزی مناسب در  زمینه جوجه‌ریزی برای تامین مرغ در خراسان رضوی همچنان این مشکل پابرجاست. اما سوال این است که مشکل کمبود مرغ از زنجیره تولید تا  توزیع چگونه ایجاد شده است؟

به همین دلیل برای بررسی وضعیت تولید و مشکلات موجود در حوزه تولید مرغ گوشتی سری به یکی از بزرگترین مرغداری‌های حاضر در مشهد زده‌ایم تا مشکلات بخش تولید این کالای پرحاشیه را زیر ذره‌بین قرار دهیم.

این مرغداری چهار سالن مکانیزه برای نگه‌داری مرغ در بستر و قفس داشت و ظرفیت تولیدی معادل ۱۰۸ هزار تن مرغ در هر دوره جوجه‌ریزی را دارد.

متاسفانه یکی از این چهار سالن با گنجایش حدود ۶۰ هزار مرغ در یک سال اخیر به دلیل افزایش نرخ ارز و به تبع آن افزایش هزینه خوراک مرغ و مشکلات توزیع خوراک مرغ تعطیل شده و ۶ کارگر شاغل در آن سالن نیز شغل خود را از دست داده‌اند.

در حال حاضر سه سالن دیگر با ظرفیت گنجایش ۲۰هزار مرغ در هر سالن و با ایجاد اشتغال برای ۵ نفر کماکان به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

مهدی سیدی، کارشناس صنعت طیور و صاحب این مرغداری مکانیزه که در این حرفه سابقه ۳۰ ساله دارد در خصوص مشکلات حوزه تولید و دلایل کمبود مرغ در  مشهد با ما به گفت‌وگو نشست.

وی با اشاره به اینکه با توجه به اتمام زمان پرورش مرغ در این واحد هر شب بخشی از مرغ‌های سالن‌ها به کشتارکن تحویل داده می‌شود، می‌گوید: بارگیری مرغ‌ها برای ارسال به کشتارگاه مقدار خاص و مشخصی ندارد و این میزان بستگی به میزان تقاضای خریدار یعنی صاحب کشتارگاه دارد. زمان بارگیری مرغ‌ها همیشه در شب‌ها صورت می‌گیرد. تمامی مرغ‌های حاضر در این فارم بدون مصرف آنتی بیوتیک پرورش پیدا می‌کنند.

وی در مورد میزان مصرف نهاده دامی برای پرورش این واحد مرغداری عنوان می‌کند:  این میزان در روز از ۲۰۰کیلوگرم شروع شده و تا ۴تن می‌رسد. البته این آمار برای تمام ۶۰هزار مرغ موجود در سه سالن است. میانگین وزن مرغ ها نیز از ۲ کیلو و ۲۰۰ گرم شروع شده و تا ۲ کیلو و ۸۰۰ گرم ادامه دارد. خوراک مرغ‌ها در فارم ترکیبی از ذرت و سویا و کنسانتره است و دمای هوای سالن‌های نگه داری از مرغ‌ها ۲۳درجه سانتی گراد است. میان مرغ‌ها نباید زیاد حرکت کرد چون باعث ایجاد استرس در آنها شده و موجب مرگشان می‌شود. همچنین این نکته حائز اهمیت است که نور زیاد باعث خودخوری مرغ‌ها به‌خصوص در دوران جوجه کشی می‌گردد.

این کارشناس صنعت طیور با بیان اینکه بیش از ۷ مرتبه برای هر جوجه ویتامین مصرف می‌شود، ادامه داد: هر  قطعه جوجه بین ۱۲۰۰ تا ۱۷۰۰ تومان هزینه درمان و ویتامین دارد و در هردوره  ۳ الی ۴ بار از دامپزشکی به واحدها  مراجعه می‌کنند.

با هم به سراغ سالن بزرگ این فارم با ظرفیت ۶۰ هزارتایی می‌رویم، به گفته او حدود یک سال است که این سالن تعطیل شده و از دلایلش هم محدودیت‌های کرونا و گران شدن ارز و ناتوانی در خرید خوراک مرغ‌ها با قیمت بالا است و در پی تعطیلی این سالن ۶ کارگر نیز بیکار شدند.

حدود ۴ ماه نهاده نبود و تغذیه مرغ‌ها هر ۳ روز یکبار صورت می‌گرفت

سیدی در مورد وضعیت جوجه‌ریزی در این واحد مرغداری اظهار کرد: تا سال گذشته  و قبل از شیوع بیماری کرونا ۱۱۰ هزار جوجه‌ریزی در این فارم صورت می‌گرفت اما به دلیل محدودیت‌های موجود، این آمار کاهش پیدا کرد. حتی حدود چهار ماه نهاده در دسترس نبود و تغذیه مرغ سه روز یکبار صورت می‌گرفت.

این مرغدار افزود: اما اکنون وضعیت نهاده رو به بهبودی است. در حال حاضر این واحد با ۵۵ درصد ظرفیت خود در حال فعالیت است و  در صورتی که تامین نهاده رونق گیرد پس از عید ۱۴۰۰ دوباره جوجه ریزی‌ها را در سالن ۶۰ هزارتایی شروع خواهد شد.

وی  در مورد علت کمبود مرغ  و گاها گرانی آن در مشهد معتقد است: این کمبودها در حال حاضر بیشتر مربوط به مقطعی است که سیستم بازارگاه ایجاد نشده بود و  ورود دان مرغ با ارز دولتی صورت می‌گرفت که در این میان رانت‌هایی ایجاد شده و نهاده با قیمت بالاتر به دست تولید کننده می‌رسید. طراحی این سامانه ۳ ماه زمان برد در این میان عده‌ای از مرغدارها جوجه ریزی نکرده و یا عده‌ای هم که جوجه‌ریزی کردند با مبلغ بالا نهاده را خریداری می‌کردند.

سیدی خاطرنشان کرد: همچنین کمبود میزان نهاده‌ای که از طریق بازارگاه ارسال می‌شد در این مورد موثر است. در بازارگاه در ابتدا برای هر قطعه مرغ تنها ۴ کیلو دان طیور در نظر گرفته می‌شد که این مقدار برای پرورش مرغ کافی نبود، طی ۱۰ روز اخیر بازارگاه ۹۰۰ گرم به نهاده افزوده است که این مقدار یعنی ۴ کیلو و ۹۰۰گرم که  برای پرورش یک مرغ ۲کیلو و ۵۰۰ گرمی قابل قبول است و پس از تصویب این مصوبه دیگر مشکلی در توزیع مرغ  در مشهد نخواهیم داشت.

در شرایط کرونا بیشترین آسیب به صنعت مرغ گوشتی وارد شد

این کارشناس صنعت طیور ادامه می‌دهد: کرونا به صورت مستقیم نتوانست بر تعطیلی مرغداری‌ها تاثیرگذار باشد، اما در شرایط کرونا بیشترین آسیب‌ها به  صنعت مرغ گوشتی وارد شد و بسیاری از تولیدکنندگان را خانه‌نشین کرد. در این دوران مرغ که به مراحل پایانی تولید رسیده بود  توسط دولت و سازمان نظارت ۸ هزار و ۵۵۰ تومان قیمت‌گذاری شده بود  اما بیش از دو دوره ۵۰۰۰ هزار تومان  فروخته شد. دولت نتوانست ما را حمایت کند. شرکت پشتیبانی هم نتوانتست مرغ را از ما خریداری کند.

وی در ادامه گفت: مشهد از جمله شهرهایی است که تعزیرات با مساله مرغ نسبت به سایر شهرها خیلی جدی‌تر برخورد می‌کند. بیشتر میزان مرغ مشهد از سایر شهرهای استان از جمله سبزوار، تایباد و… تامین می‌شود. این احتمال هم وجود دارد که مرغ از این شهرستان‌ها به سایر نقاط کشور فرستاده شود. با توجه به اینکه وضعیت تولید بهترشده است شاید مشکل مرغ و کمبود آن به زودی حل شود.

سیدی همچنین با اشاره به موانع و محدودیت‌های حاضر در صنعت تولید مرغ گوشتی بیان کرد: تا حدود هشت ماه گذشته مدیریت صنعت مرغداری در اختیار دو سازمان صمت و سازمان وزارت جهادکشاورزی بود. از انجایی که رسالت و هدف این دو سازمان کاملا مختلف است، کش مکش‌های موجود میان دو سازمان، بزرگترین آسیب‌ها را به تولید کننده بود متحمل می‌کرد، به عقیده شخصی من سازمان جهاد کشاورزی از جنس تولیدکننده است و درد تولیدکننده را می‌فهمد اما سازمان صمت حامی مصرف کننده‌ است. خوشبختانه مدتی است که تمام اختیارات صنعت مرغداری به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شده و اکنون شرایط رو به بهبود است.

چرا فقط هنگام گرانی مرغ نظارت‌ها را افزایش می‌دهند؟

این کارشناس صنعت  طیور تصریح کرد: برای من جالب است که چرا وقتی عرضه مرغ با کمبود مواجه می شود یا قیمت مرغ بالا می رود نظارت ها و بازرسی‌ها افزایش پیدا می کند اما هنگامی که قیمت مرغ کاهش پیدا می کند هیچ مسئولی سراغی از مرغداری‌ها نمی‌گیرد. این مسئله هم جالب است که نظارت ها فقط و فقط بر مرغ گوشتی است و هیچ بازدید و نظارتی نسبت به مرغ تخمگذار صورت نمی‌گیرد. این یک جانبه‌نگری نسبت به مرغ‌ها آسیب بسیار بدی به صاحبان مرغداری‌ها وارد کرد و باعث ورشکستگی تعداد زیادی از آن‌ها شد.

وی خاطرنشان کرد: امیدواریم با رویه‌ای که سازمان جهاد کشاورزی در پیش گرفته است شرایط ساماندهی شود. اکنون تولید و توزیع جوجه و توزیع نهاده نیز سیستماتیک انجام می‌شود. برای تولید و توزیع جوجه سامانه “سماصط”  و سامانه توزیع نهاده نیز “بازارگاه” نام دارد. وجود سامانه بازارگاه دست دلالان را تا حدودی کوتاه کرده و امید را برای تولید کننده ایجاد کرده، البته این مساله زمانبر است.

وی با اشاره به اینکه به عقیده شخصی من، ما برای تنظیم و کنترل بازار مرغ احتیاج به سامانه‌ای مختص به جمع آوری و خرید مرغ زنده نیاز داریم، ادامه داد: اگر چنین سامانه‌ای تشکیل شود کار از دست افراد و اشخاص جدا شده و دست خیلی‌ها از سود آوری و بعضا دزدی کوتاه می‌شود. به طور کلی وقتی اداره امور به اختیار سیستم گذاشته می شود روند کار بسیار بهتر و مدیریت شده جلوخواهد رفت.

این در حالی است که سعادت علی‌نیا، مدیرکل پشتیبانی امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی  ۱۳ اسفند ماه از توزیع ۸۰۰ تن گوشت مرغ منجمد در استان خبر داده و همچنین دلیل کمبود مرغ را خروج مرغ از استان اعلام کرده بود.

علی غفوری مقدم، معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در ۱۱ اسفند سال جاری از توزیع ۸۰ تن گوشت مرغ در روز در شهر مشهد و تلاش برای توزیع ۲۰۰ تن مرغ به صورت روزانه برای رسیدن مشهد به روال عادی سخن گفته بود.

با این وجود مشکلات حل نشد و محمود بنانژاد، رئیس اتاق اصناف مشهد نیز اخیرا در نشستی خبری اعلام کرد: در تلاش هستیم که مرغ را به صورت الکترونیکی و در سامانه توزیع کنیم چرا که فروش مرغ به این صورت باعث دسترسی عادلانه‌تر مردم به آن می‌شود. این سامانه می‌تواند نظارت و بازرسی را انجام دهد و قابل گزارش و کنترل است.

با وجود این وعده‌ها اما سوال اساسی همچنان پابرجاست، چرا تولید کننده و مصرف‌کننده گوشت مرغ در سیکل نابسامانی‌ها  قرار دارند و بار این مشکلات را مردم باید با ساعت‌ها ایستادن در صف‌ برای خرید مرغ بر دوش بکشند؟

گزارش از نگار نقیبی و لعیا فضیلت

منبع:ایسنا