آن‌چه در بزرگداشت لایق شیرعلی گفته شد
مراسم بزرگداشت لایق شیرعلی، ادیب و شاعر فقید اهل تاجیکستان با بحث درباره کارنامه شعری او، جایگاهش در ادبیات تاجیکستان و اثرپذیری از شاعران ایرانی برگزار شد.
به گزارش ایسنا، حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در آغاز این برنامه که در روز سه‌شنبه (چهارم خردادماه) توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و به صورت مجازی برگزار شد، با خواندن بیت‌هایی از لایق شیرعلی که به حس و حال او نسبت به ایران و ایرانیان برمی‌گردد، گفت: لایق شیرعلی از این‌گونه اشعار نه تنها در وصف ایران و ایرانی بلکه درباره شعرای بزرگ ایران و فرهنگ آن هم بسیار دارد و نگاه فوق‌العاده محبت‌آمیزی نسبت به ایران و ایرانیان داشت و وقتی سرگذشت او و شاعران بزرگ تاجیک را می‌خوانید و با آثار آن‌ها آشنا می‌شوید، می‌بینید که چقدر روح شعرای بزرگ ایران به خصوص فردوسی در این اشعار متجلی‌اند. البته تاجیک‌ها همواره به اشعار حافظ، مولانا، عطار و… نیز توجه دارند اما طبیعتا فردوسی حضورش در این بلاد پررنگ‌تر است. درحقیقت تاجیک‌ها روح شعر و حکمت را از این بزرگان گرفته‌اند؛ یعنی نه تنها در بیان شاعرانه فصیح و موزون سخن می‌گویند بلکه از روح حاکم بر قالب یعنی محتوا و حکمت را هم گرفته‌اند.
بلخاری سپس تاکید کرد: توجه داشته باشید که بزرگانی چون فردوسی اولا بالذات حکیم‌اند و ثانیا و بالعرض شاعر؛ و محال است که کسی میل درک شعر این شاعر را از لحاظ فن و ساختار کند و به روح حکمی این اشعار و ابیات توجه نداشته باشد.
او با بیان این‌که لایق شیرعلی دقیقا از کسانی است که در قلمرو تلمذ نزد فردوسی، هم فرم و هم معنا را دریافته است، گفت: او هم ساختار و حکمت حاکم بر این ساختار را اخذ کرده است و از این لحاظ ما به عنوان ایرانیان از چنین شاعر بزرگی ممنون هستیم.
در ادامه این برنامه نظام‌الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در ایران در سخنانی گفت: استاد لایق شیرعلی از بزرگان شعر تاجیکی نیمه دوم قرن بیستم میلادی به شمار می‌رود. خدمات ماندگاری که این شاعر شهیر برای فرهنگ و ادب ملتش انجام داده است در تجلیل از تاجیکستان با سخنان زرین ادبی‌اش ثبت شده‌اند. لایق شیرعلی نخستین چکامه‌های خود را در آغاز سال‌های ۶۰ عصر گذشته میلادی سرود و از همان ابتدای ورودش به عرصه ادبیات، از خود به عنوان شاعری خبر داد که سالک راه خویش در ادامه آیین و سنت‌های هزارساله تاجیک است. کارنامه ادبی و شاعری لایق شیرعلی در سال‌های بعد ثابت کرد در شخصیت و منش تاجیکی او شاعری ظهور کرده که رسالتش را در سرودن شعر اصیل و احیای اصالت شعر ملی دانسته و در اجرای این رسالت به بهترین وجه ممکن به اهداف خود دست یافته است.
او سپس با بیان این‌که استاد لایق تلاش کرد که هویت ملی تاجیک ها را حفظ و احیا کند، اظهار کرد: لایق معتقد بود که «جهان شاعری منصب ندارد»، اما مردم تاجیکستان به او منصب شاعر ملی را عرضه داشته‌اند و در جمهوری اسلامی ایران نیز نام یاد و آثار این شاعر تاجیکی همواره زنده و مورد توجه واقع شده است. استاد لایق موجبات همدلی ایرانیان و تاجیکی‌ها را فراهم آورد و این وحدت و همدلی را همواره در اشعار خود ترویج و تشویق کرد.
سومین سخنران این برنامه، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سخنانی گفت: شیرعلی در شمار استادان و شاعران و ادیبانی است که در پیشرفت و تحول مثبت زبانی و شعری در تاجیکستان تاثیر ماندگاری داشته‌اند. البته ما نمی‌توانیم استادان تاجیک را بهتر از خود تاجیکی‌ها به آن‌ها معرفی کنیم و هر چه درباره آن‌ها بگوییم از خود تاجیکی‌ها شنیده‌ایم و آن‌ها بهتر از ما استادان خود را می‌شناسند.
حداد عادل بیان کرد: لایق شیرعلی، به نظر بنده میان ادبای قرن اخیر ما بیشتر از همه به ملک‌الشعرای بهار شباهت دارد. البته این شباهت‌ها کامل نیست و ممکن است موارد اختلافی زیادی هم میان آن‌ها باشد. شیرعلی مثل ملک‌الشعرای بهار به ادبیات قدیم فارسی تسلط و دلبستگی داشت و با سبک خراسانی مانوس بود و از آن سرچشمه‌ها مایه گرفته و زبان امروز خودش را خلق کرده است. او البته سبک خراسانی قرن‌های پنج و شش هجری قمری را تکرار نکرده، اما در عین حال که به زبان معاصر خود و به اقتضای روزگار سخن گفته، از آن سرچشمه‌ها نیز مدد گرفته است.
در ادامه پیام رضا اردکانیان، وزیر نیرو در این نشست خوانده شد. در بخشی از این پیام آمده است: «استاد لایق در عمر ۵۹ ساله خویش رسالت خویش را به‌عنوان ادیب و روشنفکر و زبان گویای ملت به انجام رسانده و شعر او فقط نظم و شعار نبود، بلکه تفکر، اندیشه، تاریخ، تامل و افتخار و الهام بخشیدن به خواننده و از حسن بیدارگری برخوردار بود. شاعر در طول عمر بابرکت خویش مجموعه‌های «سرسبز»، «الهام»، «نوشباد»، «ساحل‌ها»، «خاک وطن»، «ریزه باران»، «مرد راه»، «ورق سنگ»، «خانه چشم»، «روز سفید»، «خانه دل»، «آفتاب باران»، «جام سرشار»، «من و دریا»، «دست دعای مادر»، «اول و آخر عشق»، «فریاد بی فریاد رس» را خلق کرد که هر کدام از یکدیگر جذاب‌تر و محبوب‌تر بودند و شاعر هر بار با پیام تازه وارد قلب‌های علاقه‌مندان کلام موزون می‌شد.
همچنین محمدتقی صابری، سفیر ایران در تاجیکستان که دیگر سخنران این نشست بود، بیان کرد: بدون تردید استاد لایق شیرعلی یکی از شاعران بزرگ و از جمله شخصیت‌های برجسته و تاثیرگذار در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی تاجیکستان و ادب فارسی در نیم قرن اخیر بوده است. ایشان در کنار بزرگانی چون مومن قناعت، بازار صابر و بانو گل رفتار صفوی آوا از بنیانگذاران شعر نو در تاجیکستان محسوب می‌شود.
او با بیان این‌که موضوعات محوری آثار نو و خلاقانه این هنرمند تاجیک بیشتر در توصیف جایگاه ارزشمند وطن، هویت، خودشناسی، بازگشت به خویشتن و احترام به گذشته مشترک فارسی‌زبانان، سنت و تاریخ ملی است، گفت: استاد لایق شیرعلی یکی از عوامل مهم هویت ملی مردم تاجیک را حفظ و توسعه زبان فارسی و ادبیات نیاکان می‌دانست. آثار مرحوم استاد شیرعلی را به حق می‌توان عاملی مهم در پیوند و تحکیم سلسله گسسته مردم پارسی‌زبان دانست.
علی‌اشرف مجتهد شبستری، رئیس جمعیت دوستی ایران و تاجیکستان نیز در این نشست گفت: شادروان استاد لایق شیرعلی از چهره‌های تابناک شعر تاجیکستان در اواخر قرن بیستم محسوب می‌شود. وی با اشعار رنگین و پرمحتوایش به کالبد شعر تاجیکی نفس تازه‌ای دمید و آن را در قلمرو فارسی‌زبانان معروف کرد.
او همچنین تاکید کرد: استاد لایق را می‌توان به عنوان یکی از وطن‌پرست‌ترین شاعران یاد کرد که در اشعارش از آغاز تا پایان به خودشناسی و معرفی ملت تاجیک پرداخته است. او با شعر بلند و نام‌آور «آیا چه شد» سخت در پی حفظ هویت تاریخی و فرهنگی بر می‌آید و بسیار ناگفته‌ها را با زبان رسای شعر می‌گوید.
در ادامه نشست صفر عبدالله، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی شعر لایق را سرشار از حکمت دانست و گفت: شعر لایق هم از نظر زبان و هم از نظر شکل به سنت‌های شعر کلاسیک خیلی نزدیک است و این امر دیگر از ویژگی‌هایی است که شعر او را نسبت به اشعار سایر شاعران معاصر ممتاز کرده است.
عبدالله تأکید کرد: استاد شیرعلی انواع سنتی غزل و رباعی و دوبیتی را که در ادب معاصر ما تا حدی به فراموشی سپرده شده بود و یا بی‌هنرانی در این انواع اشعار تقلیدی می‌آفریدند، از نو احیا کرد. لایق در این انواع ادبی هزارساله ما آفریده‌هایی دارد که در ردیف بهترین اشعار فارسی روزگار ما جایگزین خواهد شد. تلاش لایق در عرصه ادبی گواه است که او از فرهنگ موجود در زبان فارسی و زبان‌های دیگر برخودار است. از آثار بزرگ نیاکان نه تنها مهارت و سخنوری آموخته، بلکه کاوش‌های او در این راه او را به ایجاد صفحات ناب ادبی تکان داده است. او در بسیار موارد گیرنده‌ای افزاینده است؛ مثلا دفتر الهام از شاهنامه او را، که اگر لایق بدون اشعار این دفتر چیز دیگری نمی‌سرود، باز بی‌تردید در قطار سخنوران توانای روزگار خویش نام خود را برای همیشه در صفحه ادب و فرهنگ جاویدان فارسی حک می‌کرد باید همواره مورد توجه و مداقه قرار داد.
عبدالنبی ستارزاده، رئیس شعبه ادبیات معاصر آکادمی رودکی نیز در این برنامه گفت: من در مقدمه چاپ اوّل «کلیات لایق شیرعلی» نوشته بودم زیبایی و ناتکراری شعرهای عاشقانه شاعر را در آن کلیات دیده بودم، که «آن‌ها هر یک در خود یک حالت، یک روحیه، یک منظره، یک فضا، یک احساس معین و ناتکرار عالم عشق را شاعرانه و عاشقانه و بی روی و ریا» بازتاب می‌دهند.
او همچنین تصریح کرد: شاعر در حقیقت از وصل، هجر، درد، حسرت، خاطرات، خوشی‌های جوانی و آرمان‌های پیر؛ به سخن دیگر، از بهار و خزان عشق، از گل و خار عشق، از سوزهای شیرین و تلخ عاشقان در قصّه‌های عاشقی سخن می‌گوید. البته این پدیده ادبی (شعر حالت) آن وقت نام مشخصی نداشت. این امر در تاریخ علم و ادب و هنر ما و مردمان جهان معمول است. یعنی ابتدا پدیده‌های ادبی و هنری ظهور می‌کنند، بعد به خود نام می‌گیرند، مثل سبک‌هایی چون خراسانی، هندی، شعر نو و… بنابراین اگر اصطلاح «شعر حالت» در نقد و ادبیات‌شناسی ما پذیرفته شود و یا حتی نامی از این مناسب‌تر و بهتر برای آن پیدا شود، مایه خرسندی ما خواهد بود.
در بخش دیگری از این برنامه عبدالرحمن عبدالمنان، ادیب و دانشمند تاجیک با بیان این‌که لایق شیرعلی در شعر و شاعری و در ابتدای قرن بیستم با عزمی قوی و هدف و مرام روشن خود شروع به کار کرد، گفت: او کار خود را با وصف «مادر» آغاز کرد و مجسمه واقعی و آرمانی مادر تاجیک را با تمام جزئیات آفرید و بعد از او دیگر شاعران در آفریدن چهره‌ای زیبا از «مادر» وارد عرصه ادبی تاجیک شدند و از «مادر نامه»های مرحوم استاد لایق شیرعلی تاثیرات فراوانی پذیرفتند.
او افزود: لایق توانست سخنان و تعابیر مختلف را به عرصه ادبی وارد کرده و براساس آن اشعار فراوانی را بسراید که در دل مردم قرار داشت و ورد زبان آن‌ها بود، تا آتش احساس محبوب‌ترین و مقدس‌ترین موجود عالم یعنی «مادر» در دل و جان همه روشن و فروزان شود.
حسن قریبی، مدیر روابط بین‌الملل فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در پایان این نشست گفت: استاد «لایق» این هنر را به خرج داد که ضمن پرهیز از درشت‌گویی به لحاظ واژگانی و با بهره‌گیری از سنت هفتادساله ساده بیانی از فرصت‌ها و گشایش‌هایی که در اواخر حکومت شوروی ایجاد شده بود بهره گیرد و جانی به شعر معاصر تاجیکستان بخشد. برخی از این فرصت‌ها پس از مرگ استالین ایجاد شده بود و برخی دیگر به دلیل گرفتار شدن شوروی در جنگ افغانستان بود که در پی جا انداختن این سیاست بود، تا برای سست کردن مقاومت افغانستانی‌ها، تاجیکستان را به عنوان مدینه فاضله‌ای نشان دهد که در آن زبان مادری و شعر آزاد است و البته برخی دیگر محصول ضعیف شدن طبیعی حکومت و پریشانی‌های پیش از فروپاشی بود که آن‌ها را به اولویّت‌های دیگر مشغول داشته و از کار شاعران غافل کرده بود.
او همچنین بیان کرد: لایق شیرعلی کاری کرد کارستان، یعنی هم مخاطب عام را حفظ کرد و هم پاسخ‌گوی حرفه‌ای‌ها شد و هم‌زمان به درستی نقش نمایندگی شعر معاصر تاجیکستان را در میان فارسی‌زبانان ایفا کرد.
انتهای پیام
منبع:ایسنا