سدِّ نامهربان کوچری برای مردم گلپایگان قد علم کرد و هر روزی که می‌گذرد با مشکلاتی که برای اهالی این شهرستان ایجاد کرده شاخ و شانه می‌کشد و خودنمایی می‌کند.
به گزارش خبرنگار ایسنا-منطقه اصفهان در گلپایگان، وقتی نقاشی تمدن و طبیعت کنار هم قرار گیرد بی‌شک منظره چشم‌نوازی را رقم خواهد زد که دل هر رهگذری را می‌رباید. شاید در کمتر شهری بتوان تلفیقی از تاریخ و طبیعت را در کنار هم دید، اما در گلپایگان می‌توان از وجود این دو عنصر کنار یکدیگر نهایت لذت را برد.
مردم شهرستان گلپایگان به طبیعت خدادادی شهر خود می‌بالند، طبیعتی که در گوشه گوشه آن دلبری می‌کند. تا همین چند سال پیش مردم شهرهای اطراف برای لذت بردن از طبیعت زیبای منطقه “کوچری” وارد گلپایگان می‌شدند، رنج سفر را تحمل می‌کردند تا فقط چند ساعتی در کنار رودخانه‌ای پر آب و در لابه‌لای صنوبرهای سر به فلک کشیده با دو سیخ کباب گلپایگان خستگی طول هفته خود را از تن بیرون کنند.
در سال‌های اخیر وقتی مردم وارد “کوچری” می‌شدند بی‌شک یکی از حرف‌هایشان این بود که تا چندی دیگر آب “دره دایی” می‌آید و تمام “کوچری” زیرآب می‌رود، اما در عوض شهر پر از آب و سرسبزی‌ها بیشتر می‌شود، اما این رویای زیبا دیری نپایید که با رفتن کوچری زیر آب تمام خاطرات و رؤیای شیرین مردم را هم با خود غرق کرد. روستای کوچری خالی از سکنه شد، خانه‌ها تخریب شده یا نشده همه به زیر آب رفت و سدِّ نامهربانی کوچری برای مردم گلپایگان قد علم کرد و هر روزی که می‌گذرد با مشکلاتی که برای اهالی این شهرستان ایجاد کرده شاخ و شانه می‌کشد و خودنمایی می‌کند.
موقع آبگیری و راه‌اندازی سدکوچری برخی از مسئولان به خود می‌بالیدند که در رزومه کاری افتتاح سد را هم خواهند داشت، اما به عواقب آن برای مردم این شهرستان شاید لحظه‌ای هم فکر نمی‌کردند. با راه‌اندازی این سد تنها رودخانه گلپایگان (اناربار) به کویری خشک تبدیل شد، سفره‌های آب زیر زمینی اُفت کرد و هر روز شاهد فرونشست زمین و تِرک دیوار خانه‌ها در برخی از روستاها هستیم، از سوی دیگر حق آبه کشاورزی مردم این شهرستان هنوز در هاله‌ای از ابهام است.
سنگ‌نگاره‌های گلپایگان در چنگ سدِّ بی‌رحم کوچری
اما نامهربانی‌های سد کوچری به اینجا ختم نمی‌شود و داغ احداث این سد زمانی تازه‌تر می‌شود که پای غرق شدن بخشی از تمدن چندهزار ساله مردم این شهرستان در آب این سد به میان می‌آید. با آبگیری سد کوچری چند ده تکه از سنگ‌نگاره‌های این شهرستان که در نوع خود بی‌بدیل است به زیرآب رفت.
در این خصوص خبرنگار ایسنا با محسن جمالی – پژوهشگر سنگ نگاره‌های گلپایگان به گفت و گو پرداخت.
جمالی اظهار کرد: سنگ‌نگاره‌های منطقه کوچری دارای موضوعات متنوعی است از جمله صورت فلکی سرطان (خرچنگ) که زیر آب رفته بود. حدود 2 هزار سنگ نگاره در منطقه کوچری با قدمتی حدود 6 هزار سال وجود دارد که متأسفانه دارند از بین می‌روند.
وی ادامه داد: تعدادی از سنگ‌نگاره‌های این قسمت زیرآب رفت، اما با کاهش حجم آبِ سد سنگ‌نگاره‌ای که دارای نقش صورت فلکی خرچنگ بود از آب بیرون آمده است، اما هر لحظه ممکن است با افزایش بارش‌ها مجدد به زیر آب برود.
پژوهشگر سنگ نگاره‌های گلپایگان گفت: جنس سنگ این سنگ نگاره‌ها شیست (لایه لایه) است که سبب می‌شود آب به درون آن نفوذ کند و موجب فروپاشی شود. حدوداً زمانی که سطح آب سد بالا آمد حدود 150 سنگ نگاره به زیر آب رفت، همچنین تعدادی از آن‌ها رسوبات شدیدی به خود گرفته و فروپاشی در آن‌ها رخ داده است.
نویسنده کتاب “سنگ‌نگاره‌های گلپایگان؛ گذرگاه تاریخ” اظهار کرد: باید قبل از ایجاد سد مطالعات سنگ‌نگاره‌ها انجام می‌شد و حداقل تغییراتی در نوع، ارتفاع آب و یا مکان احداث اتفاق می‌افتاد، اما اکنون کار از کار گذشته است و محافظت از سنگ نگاره زیر آب، عملی پیشرفته است و شاید نتوان در ایران آن را انجام داد. همچنین به دلیل جنسی که این سنگ‌نگاره‌ها دارند ممکن است در جابجایی نیز از بین بروند.
جمالی تصریح کرد: پژوهشکده مرمت سازمان میراث فرهنگی طرحی را بررسی کرد که چگونه می‌تواند با روش‌های علمی به این سنگ‌نگاره‌ها استحکام بدهد، ولی متأسفانه علی‌رغم پیگیری‌های زیاد هنوز اقدام عملی صورت نگرفته و سنگ‌نگاره‌ها جابجا نشده‌اند.
تاریخ، تمدن، گذشته، پیشنیه و… همه این‌ها از مواردی است که برای بشر و آنچه در گذشته برای نسلش اتفاق افتاده مهم و غیرقابل انکار است، اما سنگ نگاره‌های گلپایگان همچون ملکی بدون صاحب روز به روز در حال تکه تکه شدن است، زمانی با بی‌توجهی و بی‌تدبیری بخشی از آن را زیر آب فرو بردند و حال هم قسمتی دیگر از سنگ‌نگاره‌ها که در روستای غرقاب قرار گرفته است.
در فروردین ماه سال گذشته علی بختیار- نماینده گلپایگان و خوانسار در مجلس در بین مردم رباطات گلپایگان گفت: “بر اساس اسناد، خمین 3هزار و 200متر به سمت گلپایگان آمده است و حدود دو سال است که پیگیر مسئله مرزهای سیاسی شهرستان هستیم. در روزهای آتی کارشناسان برای بازدید در منطقه حضور و مستندات را مشاهده خواهند کرد و پس از آن جلسه‌ای با مدیرکل تقسیمات کشوری تشکیل می‌شود.”
از آن روزهای آتی که نماینده گلپایگان برای حضور کارشناسان و بازدید آن‌ها از منطقه وعده داده بود 11 ماه گذشته است و از نتیجه آن بی‌خبر هستیم، آیا بازدیدی به عمل آمد یا خیر؟ اگر بازدید شده نتیجه آنچه بوده؟ اما آن چیزی را که می‌توان بی‌شک از آن سخن گفت این است که مسئولان مربوطه در شهرستان هنوز نتوانسته‌اند مرزهای سیاسی بین خمین و گلپایگان را به جای اصلی خود برگردانند تا به دنبال آن نیز سنگ‌نگاره‌ها به صاحبان اصلی آن باز پس داده شود.
سنگ‌نگاره‌ها راهی برای رونق گردشگری در گلپایگان
محسن جمالی نویسنده کتاب “سنگ نگاره‌های گلپایگان؛ گذرگاه تاریخ” در توضیحاتی بیشتر درباره سنگ‌نگاره‌های شهرستان گلپایگان اظهار کرد: در طی 11 سال پژوهشی که در رابطه با سنگ نگاره‌های گلپایگان داشتیم 31 منطقه دارای سنگ نگاره در این شهرستان شناسایی شد که حدود 36 هزار سنگ‌نگاره را در بر می‌گیرد. غنی‌ترین منطقه شهرستان از نظر داشتن سنگ نگاره روستای “غرقاب” است که در آن تکنیک‌های حکاکی و زیبایی نقوش مجموعه‌ای منحصر به فردی را رقم زده است.
وی ادامه داد: سنگ‌نگاره‌ها به عنوان یک جاذبه جدید تاریخی در ایران مطرح شده است چرا که هم تاریخ و هم طبیعت را در دل خود دارد. بر روی سنگ‌نگاره‌های گلپایگان نقوش مختلفی از جمله شیر ایرانی، پلنگ، یوزپلنگ، گوزن و چند نمونه نقش ببر وجود دارد که نشان می‌دهد این حیوانات در گذشته در این منطقه زندگی می‌کردند. همچنین بر روی سنگ‌نگاره‌ها سیر کاملی از دگرگونی خطوط را شاهد هستیم.
جمالی در رابطه با منطقه “تِیمَره” خاطرنشان کرد: تیمره منطقه‌ای است که اکنون شامل شمال غربی اصفهان (گلپایگان)، جنوب استان مرکزی (خمین، دلیجان و محلات) و شرق استان لرستان (اطراف الیگودرز) می‌شود، اما متأسفانه گاهی اوقات تیمره را اطلاق می‌کنند به نام یک شهر و این خیلی بد است. تیمره یک منطقه تاریخی بزرگی است که اکنون چند شهر را در برگرفته و اینکه بگوییم تیمره فقط متعلق به خمین یا فقط متعلق به گلپایگان است حرف درستی نیست.
نویسنده کتاب “سنگ‌نگاره‌های گلپایگان؛ گذرگاه تاریخ” در رابطه با مرزهای سیاسی بین دو شهرستان گلپایگان و خمین یادآورشد: نقشه‌های قدیمی و اسناد نشان می‌دهد که قسمت مورد اختلاف بین مرزهای گلپایگان و خمین متعلق به گلپایگان است. محدوده فعلی که اکنون مرزها کشیده شده است بین سنگ‌نگاره‌ها قرار گرفته و سبب شده تعدادی از سنگ‌نگاره‌ها این طرف مرز و تعدادی آن طرف مرز باشد.
جمالی در پاسخ به این پرسش که آیا سنگ نگاره‌های گلپایگان به گردشگران شهر خمین نشان داده می‌شود و به آن‌ها به عنوان سنگ نگاره خمین معرفی می‌شود یا خیر؟ گفت: متأسفانه گاها دیده شده در این مورد تخلفاتی صورت گرفته است و دقیقه آن چیزی که الان مربوط به گلپایگان است و هیچ‌گونه اختلاف مرزی درباره آن وجود ندارد را به اسم شهر دیگری معرفی می‌کنند.
گزارش از فاطمه عبدلی؛ خبرنگار ایسنا-منطقه اصفهان در گلپایگان