آیا شیخ بهایی یک معمار بوده است؟

به گزارش ایسنا، حسن بلخاری در همایش بزرگداشت شیخ بهایی و روز معمار که در تالار شهر مشهد برگزار شد با طرح این پرسش که چه نسبتی میان شیخ بهایی و معماری وجود دارد، اظهار کرد: بدنه معماری ایران به ویژه کسانی که در حوزه معماری مدرن کار می‌کنند نسبت به نام‌گذاری روز شیخ بهایی به نام روز معمار انتقاد دارند. بر این اساس بسیاری معتقد بودند برای نمونه روز قوام‌الدین شیرازی روز معمار باشد تا شیخ بهایی.

وی ادامه داد: شاید مهمترین دلیل این منتقدان هم آن بود که در هیچ‌کدام از سه منبع اصلی تاریخ عباسی هیچ‌کدام از معماری شیخ بهایی سخن نگفته‌اند.

بلخاری تصریح کرد: مشخص نیست کسانی که روز معمار را روز بزرگداشت شیخ بهایی قرار داده‌اند چه در ذهنشان می‌گذشته و به چه دلیل این روز را روز معمار نامیده‌اند. آیا چون در افسانه‌های اصفهان او را معمار می‌دانسته‌اند این روز را به نام او نام‌گذاری کرده یا در زندگی او تأملی کرده‌اند؟ که متأسفانه تاکنون دلیل آن ذکر نشده است.

وی با بیان این‌که «بر چه اساسی شیخ بهایی معمار است؟»، خاطرنشان کرد: بنا بر پژوهش‌هایی که در این خصوص انجام داده‌ام من معتقدم معنایی که امروز از معمار استنباط می‌کنیم با معنای گذشته آن تفاوتی معنادار دارد.

این استاد فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی و حکمت شرق بیان کرد: همه ما می‌دانیم که الفاظ و مفاهیم حیات دارند و در طول حیات خود دچار تغییرات می‌شوند. معماری، مهندسی و هندسه نیز از این تغییرات مصون نماندند و بنابراین در هنگام نام‌گذاری‌ها باید نسبت به این تغییرات حساس بود. بر این اساس کلماتی مانند معماری، مهندسی و هندسه در طول تاریخ خود تغییر کرده و بنابراین برداشت و قرائتی که ما امروز داریم با قرائتی که در گذشته داشته‌اند متفاوت است؛ درک این تفاوت می‌تواند پاسخگوی این نقد باشد.

وی با اشاره به اینکه در گذشته مانند امروز موضوع تفکیک علوم مطرح نبوده است، گفت: بر این اساس نسبت به زمان امروز که معماری منفک از رشته‌های دیگر شده است، شیخ بهایی معمار محسوب نمی‌شود، اما بر مبنای معنای تاریخی آن به حق شیخ بهایی نقش پر رنگی در معماری دارد.

بلخاری با اشاره به تعریف فارابی از ریاضی تصریح کرد: بنا بر تعریف فارابی در گذشته کلمه ریاضی در هفت حوزه گسترده بوده است یکی از آن‌ها با معماری مرتبط بوده است و با توجه به این که شیخ بهایی ریاضیات را می‌دانسته و در آن هیچ بحثی وجود ندارد، بنابراین می‌توان شیخ بهایی را یک معمار به حساب آورد.

وی با بیان اینکه «معماری، صرفاً ساخت سرپناه و ساختمان نیست»، خاطرنشان کرد: معماری ظهور ایده است در قالب بنا و بنابراین حذف این ایده محال است. در واقع معماری این است که چگونه ایده را جامه فرم بپوشانیم.

این استاد و مدرس گروه عالی هنر دانشگاه تهران عنوان کرد: در مجموع با توجه به مفاهیم مطرح شده در آن دوران اگر کسی مسلح به ریاضیات باشد در جان خود مهندس و معمار است و به این بنا شیخ بهایی هم مهندس است و هم معمار.

وی اضافه کرد: بر این اساس شیخ بهایی به تعریف جامعی که از ریاضیات، هندسه و معماری در تاریخ تمدن ایرانی و اسلامی موجود دارد معمار و مهندس بوده، اما در دوران معاصر به دلیل تفکیک رشته‌ها این موضوع ملموس نیست.

منبع: ايسنا