«إیتاء» بخششی عاری از توقع
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به قرارگیری دو واژه «زکات» و «إیتاء» در کنار یکدیگر، گفت: با توجه به ویژگی‌های حروف در واژگان، می‌توان «إیتاء» را بخششی عاری از هرگونه چشم‌داشت و توقع تفسیر کرد.
علیرضا آزاد در کانال خود در فضای مجازی در خصوص تفسیر دو واژه «إعطاء» و «إیتاء» در سوره لقمان، اظهار کرد: با توجه به آیه چهارم سوره لقمان اگر نماز را در باب فقهی و شامل رکوع، سجده و… در نظر بگیریم، این پرسش در ذهن شکل می‌گیرد که چرا قرائت و خواندن در خصوص نماز به کار نرفته و واژه «أقیموا» به معنای به پا داشتن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: به طور کلی در واقع دو مقام اجزاء و قبول وجود دارد که گاهی بیان می‌شود. اقامه نماز به معنای تکمیل نماز در مقام اجزاء است. به عنوان مثال ممکن است افراد هنگام خواندن نماز فقهی حضور قلب نداشته باشند، اما نماز را با همان احکام گفته‌شده به جا آورند، لذا چنین نمازی در مقام قبول پذیرفته نیست اما شامل اجزاء مربوطه می‌شود و ثوابی متناسب با آن کسب می‌کند.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی بیان کرد: در بسیاری از مواقع بیان می‌شود که شراب‌خوار تا چهل روز نماز نخواند، اما در پاسخ باید گفت که نماز هیچ‌گاه از دوش انسان برداشته نمی‌شود. آنچه در خصوص نماز شراب‌خوار بیان شده است این گونه است که نماز شراب‌خوار مقبول نبوده و آن‌گونه که شایسته است پاداش و جزاء نماز را در مقام قبول دریافت نمی‌کند.
آزاد خاطرنشان کرد: در بخش‌هایی از قرآن مانند سوره کوثر، عبارت «أعطیناک» و در برخی قسمت‌ها «أتیناک» آمده است. بر این اساس به دنبال یافتن تفاوت دو واژه «إعطاء» و «إیتاء» هستیم. در هر دو واژه حرف «ء» در مقابل «ع» قرار گرفته که هر دو حروف از حروف حلقی به شمار می‌روند، اما همزه شدت بیشتری به همراه دارد.
وی اضافه کرد: همچنین در برابر «ت»، «ط» قرار گرفته است که «ت» از جمله حروف محموسه به شمار می‌رود و «ط» جزء حروف مجهوره محسوب می‌شود، لذا «ت» به هر دو شکل تلفظ یعنی با شدت و به نرمی بیان می‌شود، در حالی که «ط» همواره با شدت بیان می‌شود. به این ترتیب با توجه به ویژگی‌های حروف می‌توان بیان کرد که احتمالا در کلمه «إیتاء» با توجه به شدت همزه، نوعی از قوت، شدت و دامنه گسترده عمل مورد توجه قرار دارد.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی افزود: به علاوه با توجه به تفاوت بیان در «ت»، به نظر می‌رسد «إیتاء» به نوعی از بخشش گفته می‌شود که دارای هر دو جنبه پنهان و آشکار است. به تعبیری ممکن است خداوند هنگام سخن گفتن در باب حکمت که امری درونی است و جنبه پنهانی دارد، از عبارت «إیتاء الحکمة» استفاده کند. همچنین خداوند عبارت «إیتاء الملک» را نیز به کار می‌برد که ملک دارای جنبه‌های پنهان و آشکار است.
آزاد گفت: از این رو در قرآن آمده است که «ولقد آتینا ابراهیم رشده» به این معنی که شناخت راه درست را به ابراهیم ایتاء کردیم. همچنین با توجه به عبارت «و قد آتیناک من لدنا ذکرا و آتینا ثموا ناقه» می‌توان متوجه شد که ناقه جنبه آشکار دارد، اما خلقت آن از دل سنگ دارای جنبه رازآلودی است و لذا در این آیه کلمه «إیتاء» بیان می‌شود. بنابراین إیتاء شیوه‌ای از بخشش بدون هیچ‌گونه چشم‌داشت و توقع است، به همین دلیل عبارت «و آتواالیتمی اموالهم» بیان می‌شود که بر اساس آن مال یتیم باید داده شود و آن را نباید به ازاء چیزی بدهیم.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی با اشاره به معنی واژه «اعطاء»، تصریح کرد: «انا اعطیناک الکوثر» به این معنی است که به ازاء اعطای کوثر باید بر خداوند صلوات بفرستی و نحر نمایی.
آزاد با اشاره به قرارگیری واژه «إیتاء» در کنار کلمه «زکات»، عنوان کرد: در مورد زکات، واژه «إیتاء» بیان می‌شود، لذا نباید انتظار داشته باشیم در قبال پرداخت زکات، مستحقان و مستمندان کاری برای ما انجام دهند و به بیانی دیگر باید بدون هیچ چشم‌داشتی زکات را بپردازیم.
وی بیان کرد: برخی افراد بیان می‌کنند که در کلمه «اعطاء» وضوح و آشکاری وجود دارد و از این رو ممکن است این کلمه اغلب درخصوص امور مادی به کار رود. در حالی که «إیتاء» در کنار امور مادی در مورد امور معنوی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی افزود: تحلیل معنایی واژگان از طریق بررسی روانشناختی ویژگی‌های حروف، رویکردی است که در گذشته وجود داشته است، اما قرن‌ها است که به فراموشی سپرده شده است و امروزه به مرور زمان دوباره در ساحت روانشناسی زبان به چنین مسائلی توجه می‌شود.
آزاد اظهار کرد: خاستگاه بسیاری از این نگرش و رویکرد در متون کهن ما وجود دارد، به‌گونه‌ای که سکاکی، افلاطون، سیمری و شیخ کاشف‌الغطاء از جمله قدمایی هستند که سعی داشتند با بررسی ویژگی‌های هر یک از حروف به معنای حروف و کلمات پی ببرند که این عملکرد در نقطه مقابل بسیاری از دیدگاه‌های مدرن قرار می‌گیرد.
منبع: ايسنا
وی ادامه داد: به طور کلی در واقع دو مقام اجزاء و قبول وجود دارد که گاهی بیان می‌شود. اقامه نماز به معنای تکمیل نماز در مقام اجزاء است. به عنوان مثال ممکن است افراد هنگام خواندن نماز فقهی حضور قلب نداشته باشند، اما نماز را با همان احکام گفته‌شده به جا آورند، لذا چنین نمازی در مقام قبول پذیرفته نیست اما شامل اجزاء مربوطه می‌شود و ثوابی متناسب با آن کسب می‌کند.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی بیان کرد: در بسیاری از مواقع بیان می‌شود که شراب‌خوار تا چهل روز نماز نخواند، اما در پاسخ باید گفت که نماز هیچ‌گاه از دوش انسان برداشته نمی‌شود. آنچه در خصوص نماز شراب‌خوار بیان شده است این گونه است که نماز شراب‌خوار مقبول نبوده و آن‌گونه که شایسته است پاداش و جزاء نماز را در مقام قبول دریافت نمی‌کند.
آزاد خاطرنشان کرد: در بخش‌هایی از قرآن مانند سوره کوثر، عبارت «أعطیناک» و در برخی قسمت‌ها «أتیناک» آمده است. بر این اساس به دنبال یافتن تفاوت دو واژه «إعطاء» و «إیتاء» هستیم. در هر دو واژه حرف «ء» در مقابل «ع» قرار گرفته که هر دو حروف از حروف حلقی به شمار می‌روند، اما همزه شدت بیشتری به همراه دارد.
وی اضافه کرد: همچنین در برابر «ت»، «ط» قرار گرفته است که «ت» از جمله حروف محموسه به شمار می‌رود و «ط» جزء حروف مجهوره محسوب می‌شود، لذا «ت» به هر دو شکل تلفظ یعنی با شدت و به نرمی بیان می‌شود، در حالی که «ط» همواره با شدت بیان می‌شود. به این ترتیب با توجه به ویژگی‌های حروف می‌توان بیان کرد که احتمالا در کلمه «إیتاء» با توجه به شدت همزه، نوعی از قوت، شدت و دامنه گسترده عمل مورد توجه قرار دارد.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی افزود: به علاوه با توجه به تفاوت بیان در «ت»، به نظر می‌رسد «إیتاء» به نوعی از بخشش گفته می‌شود که دارای هر دو جنبه پنهان و آشکار است. به تعبیری ممکن است خداوند هنگام سخن گفتن در باب حکمت که امری درونی است و جنبه پنهانی دارد، از عبارت «إیتاء الحکمة» استفاده کند. همچنین خداوند عبارت «إیتاء الملک» را نیز به کار می‌برد که ملک دارای جنبه‌های پنهان و آشکار است.
آزاد گفت: از این رو در قرآن آمده است که «ولقد آتینا ابراهیم رشده» به این معنی که شناخت راه درست را به ابراهیم ایتاء کردیم. همچنین با توجه به عبارت «و قد آتیناک من لدنا ذکرا و آتینا ثموا ناقه» می‌توان متوجه شد که ناقه جنبه آشکار دارد، اما خلقت آن از دل سنگ دارای جنبه رازآلودی است و لذا در این آیه کلمه «إیتاء» بیان می‌شود. بنابراین إیتاء شیوه‌ای از بخشش بدون هیچ‌گونه چشم‌داشت و توقع است، به همین دلیل عبارت «و آتواالیتمی اموالهم» بیان می‌شود که بر اساس آن مال یتیم باید داده شود و آن را نباید به ازاء چیزی بدهیم.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی با اشاره به معنی واژه «اعطاء»، تصریح کرد: «انا اعطیناک الکوثر» به این معنی است که به ازاء اعطای کوثر باید بر خداوند صلوات بفرستی و نحر نمایی.
آزاد با اشاره به قرارگیری واژه «إیتاء» در کنار کلمه «زکات»، عنوان کرد: در مورد زکات، واژه «إیتاء» بیان می‌شود، لذا نباید انتظار داشته باشیم در قبال پرداخت زکات، مستحقان و مستمندان کاری برای ما انجام دهند و به بیانی دیگر باید بدون هیچ چشم‌داشتی زکات را بپردازیم.
وی بیان کرد: برخی افراد بیان می‌کنند که در کلمه «اعطاء» وضوح و آشکاری وجود دارد و از این رو ممکن است این کلمه اغلب درخصوص امور مادی به کار رود. در حالی که «إیتاء» در کنار امور مادی در مورد امور معنوی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی افزود: تحلیل معنایی واژگان از طریق بررسی روانشناختی ویژگی‌های حروف، رویکردی است که در گذشته وجود داشته است، اما قرن‌ها است که به فراموشی سپرده شده است و امروزه به مرور زمان دوباره در ساحت روانشناسی زبان به چنین مسائلی توجه می‌شود.
آزاد اظهار کرد: خاستگاه بسیاری از این نگرش و رویکرد در متون کهن ما وجود دارد، به‌گونه‌ای که سکاکی، افلاطون، سیمری و شیخ کاشف‌الغطاء از جمله قدمایی هستند که سعی داشتند با بررسی ویژگی‌های هر یک از حروف به معنای حروف و کلمات پی ببرند که این عملکرد در نقطه مقابل بسیاری از دیدگاه‌های مدرن قرار می‌گیرد.
منبع: ايسنا