ارزیابی کیفیت برنامه درسی در آموزش‌های مهارتی

افزایش میزان بیکاری جوانان، به دلیل نداشتن مهارت‌های موردنیاز بازار کار، انتقادات به عملکرد نظام آموزش عالی را افزایش داده است، ازاین‌رو، نظام‌های آموزش عالی دنیا برای مواجهه با بیکاری و افزایش بهره‌وری و دستیابی به فرصت‌های شغلی و بهبود کیفیت زندگی، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده‌اند.

در نظام آموزش عالی ایران نیز با توجه به نقش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در کارآفرینی، اشتغال و مهارت‌آموزی، این آموزش‌ها مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه ریزان آموزش عالی قرارگرفته است. امروزه دانشگاه فنی و حرفه‌ای به‌عنوان یگانه دانشگاه متولی آموزش عالی فنی و حرفه‌ای در کشور، از سال ۱۳۹۰ با مجوز رسمی وزارت علوم، تحقیقات و  فناوری کار خود را آغاز کرده است. دانشکده‌ها و آموزشکده‌های فنی و حرفه‌ای به‌عنوان واحدهای زیرمجموعه این دانشگاه، سابقه بیش از چهل سال فعالیت آموزشی دارند.

در پژوهشی که توسط محبوبه محمدشفیع- دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان، محمدرضا نیستانی- استادیار گروه علوم تربیتی دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان، سید ابراهیم میرشاه جعفری- استاد گروه علوم تربیتی دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان و ویدا تقوائی- دانشیار گروه معماری دانشکدۀ دکتر شریعتی و دانشگاه فنی و حرفه‌ای تهران انجام شد، کیفیت برنامه درسی در آموزش‌های مهارتی (مطالعة موردی: رشتة معماری دانشکده فنی وحرفه ای) مورد ارزیابی قرار گرفت.

این پژوهش با توجه به اهمیت مبحث ارزیابی کیفیت برنامه‌های درسی و به دلیل مغفول ماندن برنامه‌های درسی در فرایند نظارت و ارزیابی، به ارزیابی کیفیت برنامه درسی رشته معماری در دانشگاه فنی و حرفه‌ای پرداخت. دلیل انتخاب رشته معماری این بود که این رشته در مجموعه دانشکده‌های دانشگاه فنی و حرفه‌ای از فراوانی بالایی برخوردار است و از مجموعه ۱۷۵ مرکز در ۹۴ مرکز آن در مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته دایر است. همچنین یکی از رشته‌های بسیار پرطرفدار برای داوطلبان ورود به دانشگاه فنی و حرفه‌ای است.

محققان این پژوهش را با روش ترکیبی اکتشافی انجام دادند که در این نوع پژوهش‌ها می‌توان بر مبنی یافته‌های به‌دست‌آمده از داده‌های کیفی، داده‌های کمی را به دست آورد تا تعمیم‌پذیری یافته‌ها میسر و در خصوص بررسی ماهیت و موضوع پژوهش دید کامل‌تری حاصل شود.

جامعه آماری این پژوهش در مرحله کیفی برای تدوین نشانگرهای ارزیابی کیفیت برنامه‌های درسی، شامل صاحب‌نظران برنامه درسی کشور، اعضای علمی عضو کمیته‌های تخصصی برنامه‌ریزی درسی دانشگاه فنی و حرفه‌ای شریعتی تهران و همچنین کارفرمایانی بودند که دانش‌آموختگان دانشگاه‌های فنی و حرفه‌ای نزد آنها مشغول به کار هستند.

یافته‌های این پژوهش در دو بخش جداگانه کیفی و کمی ارائه شد و نتایج حاصل نشان می‌دهد که امروزه دانشگاه‌های فنی حرفه‌ای با تأکید بر تربیت نیروی انسانی ماهر، شایسته و متناسب با جامعه دانش‌بنیان، پیشرفته، صنعتی و در ردۀ جهانی پا به عرصه گذاشته است. در این ‌بین بدیهی است برنامه درسی در این دانشگاه‌ها نقش بسزایی در کسب شایستگی‌های لازم در تربیت نیروی انسانی متخصص و منطبق با بازار کار دارد؛ چراکه برنامه‌های درسی هسته اصلی تمام برنامه‌ها و محور فعالیت‌های تعلیم و تربیت است. بنابراین، باتوجه به نقشی که برنامه‌های درسی در تحقق اهداف آموزش عالی فنی وحرفه ای دارند، باید از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند. برای اطمینان از چنین امری برنامه‌های درسی باید به‌طور مستمر بررسی و ارزیابی شوند.

محمدشفیع و همکاران در این پژوهش نتیجه‌گیری کردند که یافته‌ها نشان می‌دهد بین برنامه درسی موجود و مطلوب فاصله زیادی وجود دارد. کیفیت برنامه درسی از دیدگاه دانشجویان پایین‌تر از سطح متوسط و از نظر مدرسان و دانش‌آموختگان در سطح متوسط ارزیابی شد. بنابراین، بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، لازم است برنامه‌های درسی بازنگری و تا حد ممکن بر مبنای مهارت محوری و اشتغال‌زایی طراحی و تدوین شوند.

این پژوهشگران به‌منظور بهبود کیفیت و مطلوبیت بیشتر برنامه‌های درسی فنی وحرفه ای و باتوجه به نتایج حاصل از ارزیابی برنامه درسی رشته معماری در این پژوهش، استفاده از روش‌های تدریس آزمایشگاهی، عملی، تجربه محور و پروژه محور،  فراهم‌سازی فضا، امکانات و تجهیزات لازم برای آموزش‌های مرتبط با دنیای کار از طریق برقراری ارتباط با سازمان‌های صنعتی،  بازنگری و به‌روزرسانی محتوای برنامه‌های درسی دانشگاه فنی وحرفه ای و تناسب با فرصت‌های جدید شغلی و  توجه به یادگیری در محل کار و فراهم‌سازی زمینه برای حضور دانشجویان در مراکز صنعتی و کارخانه‌ها را پیشنهاد دادند.

همچنین، آماده‌سازی دانشجویان برای حضور مؤثرتر در بازار کار و نزدیک‌تر شدن به مشاغل،  غنی‌سازی زمینه‌های تجربی دانشجویان، با افزایش واحدهای عملی و کارگاهی،  هماهنگی با مراکز صنعتی برای بازدید هفتگی دانشجویان و گذراندن واحد کارورزی نیز از دیگر پیشنهادات این محققان برای بهبود کیفیت برنامه درسی است.

این محققان البته گفتند که برنامه درسی رشته معماری کارشناسی معماری دانشکدۀ شریعتی تهران در سال ۱۳۹۸ بر اساس به روزترین دستاوردهای علمی کشور و جدیدترین نیازهای بازار کار بازنگری کلی شد و از سال ۱۳۹۹ دانشجویان این رشته با برنامه جدید تدوین‌شده در این دانشکده آموزش می‌بینند. همچنین، بر اساس آمارها و شواهد موجود رشته معماری دانشکدۀ شریعتی تهران نسبت به سایر دانشگاه‌ها از عملکرد و بازخورد مناسبی برخوردار است.

نتایج این پژوهش در مجله علمی پژوهشی رویکردهای نوین آموزشی دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان در سال ۱۳۹۹ منتشر شد.

منبع:ایسنا