از آشفتگی هنر تا برخوردهای سلیقه‌ای
محمدحسین ایمانی خوشخو با انتقاد از جای خالی «سند هنر»، وضعیت هنر را در کشور «آشفته» توصیف کرد و از برخوردهای غیرمصوّبه‌ای و سلیقه‌ای با موسیقی و سینما و به طور کلی هنر گفت.
دبیر شورای هنر در گفت‌وگویی با ایسنا که در محل این خبرگزاری انجام شد به‌مناسبت سی‌وهفتمین سالروز تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، درباره تغییر سیاست و رویکرد ریاست شورا پس از تغییر دولت بیان کرد: نقش و وظیفه شورای هنر مشخص است و اصول آن با تغییر دولت‌ها عوض نمی‌شود؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی خود مثالِ خوبی برای این نمونه است، اما نحوه پیگیری و اهمیت دادن به آن ممکن است تفاوت‌هایی داشته‌باشد. دستگاه‌های مختلفی در حوزه‌های هنر در حال فعالیت هستند؛ در بخش آموزش عالی، وزارت علوم، در بخش آموزش‌های آزاد، وزارت ارشاد و در بخش هنرستان‌ها، آموزش‌وپرورش متولی هستند. در حوزه بهره‌برداری صداوسیما و سازمان تبلیغات به کار هنری مشغول هستند، اگر شورایی نباشد که فعالیت این‌ها را همسو کند و میان‌شان هم‌افزایی ایجاد کند، ممکن است فعالیت‌شان خنثی شود. هرکدام از این نهادها نمی‌توانند سیاست‌گذار باشند. یک دستگاه بالادستی و جامع نیاز است تا به آن‌ها رسیدگی کند. از آن‌جایی‌که شورای عالی انقلاب فرهنگی، وظایف گسترده‌ای دارد، شورای هنر را در کنارِ شورای فرهنگ عمومی و شورای زنان، برای رسیدگی به این امورات هنری تاسیس کرده‌است. اگر شورای هنر که هماهنگ‌کننده و سیاست‌گذار میان دستگاه‌های مختلف هنری است نباشد، لطمه‌های زیادی وارد می‌شود.
او اضافه کرد: اصل شکل‌گیری ذائقه هنری می‌بایست در آموزش‌وپرورش باشد. در کشورهای پیشرفته با آموزش مبانی هنری، هم ذائقه کودکان را برای تشخیص خوب و بد در هنر آماده می‌کنند و هم این‌که از فعالیت‌های هنری به‌عنوان برنامه‌های فوق‌برنامه استفاده می‌کنند. اما در ایران بدین‌گونه نیست. بعضی از هنرها مانند موسیقی، می‌بایست از سنین کودکی به افراد آموزش داده‌شود، اما در کشور می‌بینیم که سیاست آموزش‌وپرورش در مورد موسیقی با دیگر کشورها تفاوت اساسی دارد. تمام این مسائل در شورای هنر مطرح می‌شوند؛ چراکه جایگاه هنر رفیع است.
برخوردهای سلیقه‌ای و غیرمصوّبه‌ای با موسیقی، سینما و هنر
ایمانی خوشخو درباره برنامه‌ها و چشم‌اندازهای پیشِ روی شورای هنر و همچنین محدودیت‌هایی که هنرمندان حوزه‌های مختلف با آن مواجه‌اند، چنین گفت: ما در حال حاضر «سند هنر» نداریم و نمی‌توان سند واحدی را نیز برای هنر در نظر گرفت؛ موسیقی، هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی و سینما هرکدام دنیایی دارند. اصلاحاتی که می‌بایست در این دوره جدید صورت بگیرد، این است که اسناد هر هنر به سرانجام برسد. ما در کشور و پس از انقلاب اسلامی هیچ مصوبه‌ای در زمینه موسیقی نداشته‌ایم و زمانی‌که مصوبه‌ای نباشد، پای سلیقه‌ها به میان می‌آید. سلیقه‌ها نیز متفاوت‌اند و هرکس از موضع خودش نظراتی را ارائه می‌دهد. ممکن است کسی بگوید ساز خارجی ممنوع است، دیگری بگوید موسیقی جایگاهی ندارد، یک نفر بگوید همه عالم باید با موسیقی پیوند بخورد و در نتیجه آشفتگی به‌وجود می‌آید، چراکه ما در نهاد بالادست، چارچوب مشخص نکرده‌ایم. برای مثال، در دوره‌های قبل فیلم‌هایی ساخته‌شده‌اند و حالا می‌بایست اکران شوند، اما با مشکلاتی مواجه‌اند. همه این‌ها به این دلیل است که سلیقه‌ها به‌جای آیین‌نامه میزان بوده‌اند. اگر خلاء چارچوب در هرکدام از حوزه‌های هنر باشد، این اتفاقات رخ می‌دهند. بدترین اتفاق برای خالقان آثار هنری، بلاتکلیفی است. اگر آیین‌نامه‌ها به‌صورت کاملاً شفاف نوشته و تصویب بشوند و در دستور کار دستگاه‌های هنری قرار بگیرند، محدودیت‌ها به حداقل می‌رسد و هنرمندان می‌توانند با طیب خاطر بیشتری به کار خود ادامه دهند. پس اولین گام، پیگیری مصوبات سند هرکدام از هنرهاست. از دیگر معضلات، عدم‌یکنواختی دستگاه‌های مختلف است؛ برای مثال یک موسیقی را ارشاد رد می‌کند اما همان را صداوسیما پخش می‌کند یا بالعکس، فیلمی به تأیید ارشاد رسیده‌باشد اما در تلویزیون قابل‌پخش نباشد. در یک نظام نباید دستگاه‌ها سیاست‌های متفاوتی داشته‌باشند.
هنر از اولویت‌ها فاصله گرفت
این عضو شورای هنر درباره مشکلات و معضلات حال حاضر هنرمندان ایران نیز چنین بیان کرد: ما همچنان در وضعیت کرونا هستیم. این بیماری لطمات زیادی به همه بخش‌ها وارد کرده‌است. آسیبهایی که کرونا به فرهنگ و هنر و گردشگری وارد کرد، به‌زودی قابل‌جبران نیست. همه آثار هنری از ذهن هنرمند برمی‌آیند. هنرمندی که بیش از دو سال، تحت شدیدترین فشارهای روحی و روانی ناشی از کرونا قرار گرفته، به‌راحتی نمی‌تواند پساکرونا را بگذراند و به حالت اولیه بازگردد. یکی از مشکلات حال حاضر جامعه هنری ایران، درگیری با تبعات کروناست. تولیدات به‌شدت کاهش یافت و مخاطب از عرصه هنر کنار گذاشته‌شد و به‌طور کلی «هنر» از اولویت‌ها فاصله گرفت. هنرمند اگر مخاطبی نداشته‌باشد، انگیزه‌ای برای کار کردن ندارد. دستگاه‌های حامی هنری می‌بایست به‌سرعت وارد عرصه شوند و با حمایت‌های ویژه شرایط را احیا کنند.
او در ادامه و درباره آموزش هنر گفت: در ایران حدوداً چندهزار فارغ‌التحصیل رشته‌های هنری داریم؛ این تعداد دانشجوی هنر که هرساله وارد دانشگاه می‌شوند، بعد از اتمام تحصیل چه باید بکنند؟ آیا تاکنون هیچ آمایشی صورت گرفته که ما چه تعداد فارغ‌التحصیل در این رشته‌ها نیاز داریم؟ حضور ایران در جشنواره‌های بین‌المللی با چه سیاستی همراه است؟ در کشور ما همواره بر سر حضور در جشنواره‌ها اختلاف نظر داریم. اگر در این زمینهها چارچوب و ضوابطی تعیین شود، همه از آن تبعیت خواهندکرد. این اتفاق در تئاتر نیز افتاده‌است؛ و سالن‌های دولتی جایشان را به سالن‌های اختصاصی داده‌اند. بدین‌صورت که چند نفر به‌اتفاق یکدیگر زیرزمینی را اجاره می‌کنند و چند صندلی می‌گذارند و این می‌شود سالن تئاتر. باید دقت کرد که این سالن‌ها از چه سیاستی پیروی می‌کنند و چه نظارتی بر آنان است. در شاخه‌های دیگر هم این اتفاق می‌افتد. مد و لباس نیز جزئی از هنر این سرزمین است. در ایران علی‌رغم ظرفیت‌های زیادی که برای طراحی و صادرات پوشاک وجود دارد، چندان از آن استفاده نمی‌شود. تمام این مباحث در شورای هنر تصمیم‌گیری می‌شوند.
هنر ایران مزایای زیادی دارد
ایمانی خوشخو درباره امکانات و برنامه‌های شورای هنر از باب جهانی شدن، صادرات و حضور هنرِ ایرانی در دنیا و عرصه‌های بین‌المللی شرح داد: «هنر» بخشی است که برای ایران مزیت‌های فراوانی دارد؛ هم مزیت نسبی و هم مزیت مطلق. ایران در برخی شاخه‌ها در دنیا بی‌رقیب است. هنرِ ایران، خصوصاً بخشهایی که ریشه در تاریخ و سنت کهن دارد، متکی بر تاریخی غنی است و برای دنیای ماشینیِ امروز، مقولات تاریخی جذابیت بسیاری دارد. همه در پی بازگشت به اصالت‌ها هستند. تعداد هنرهایی که در ایران این ویژگی‌ها را دارند، کم نیستند، اما به آن‌ها توجه کافی نشده‌است که به محصولی تبدیل شوند.
او افزود: عبارت «اقتصاد هنر» مخالفان زیادی دارد؛ بسیاری معتقدند اگر هنر به اقتصاد آمیخته شود از اصالت‌ها دور می‌ماند، اما ما قصد داریم محتوا را همان‌گونه که هست اما با قالبی جدید و قابل‌عرضه به دنیا ارائه دهیم. موسیقی سنتی، خط و صنایع دستی ایرانی در دنیا خواهانِ زیادی دارد. این هنرها قابلیت صادر کردن دارند اما در این‌باره هیچ مصوبه‌ای وجود ندارد. بحث صنایع خلاق هنری یکی از بحثهایی است که امروزه در ایران حتماً باید به آن پرداخته‌شود چراکه هیچ‌گونه وابستگی به صنایع خارجی ندارد. ما در حوزه فرهنگ‌وهنر هیچ نیازی به خارج نداریم و رقیبی هم نداریم.
مشاور وزیر در امور سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی و هنری با اشاره به سی‌وهفتمین سالروز تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره لزوم و روند تأسیس شورای هنر توسط این نهاد این‌طور توضیح داد: شورای عالی انقلاب فرهنگی نخستین و عالی‌ترین نهاد تصمیم‌ساز، سیاست‌گذار و هماهنگ‌کننده حوزه فرهنگ کشور است که در سال ۱۳۷۶ طی مصوباتی بنا شد تا تحت‌نظر آن شورایی تأسیس شود که بتواند سیاست‌های هنری کشور را تدوین کند و همراستایی میان دستگاه‌های هنری کشور به وجود بیاورد. اعضای این شورا نشان‌دهنده جایگاه و اهمیتی است که شورای عالی انقلاب فرهنگی برای آن قائل است؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر آموزش‌وپرورش، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، رئیس سازمان صداوسیما و سه نفر از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی (به انتخاب شورا) اعضای آن را تشکیل می‌دهند. رؤسای دستگاه‌ها به‌شخصه باید در جلسات شوراها شرکت کنند؛ در بعضی شوراها گفته‌می‌شود رئیس دستگاه یا نماینده ایشان، اما در این‌جا سخنی از نماینده به میان نیامده‌است. شورای هنر می‌بایست با حضور شخص این اعضا تشکیل شود. این شورا از زمان تأسیس، در سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۸۸ فعالیت‌هایی به ثمر رساند. «تأسیس فرهنگستان هنر، به‌عنوان یکی از مراجع علمی و هنری کشور»، «بنیاد جلال آل‌احمد»، «آیین‌نامه نظارت بر هنرهای نمایشی و اصلاح سیاست‌های آن»، «ضوابط تأسیس و نظارت بر آموزشگاه‌های آزاد هنری»، «بازنگری در دروس هنر»، «بازنگری در کنکور هنر»، «آیین‌نامه اشتغال هنرمندان»، «بررسی وضعیت هنرهای سنتی و صنایع دستی» و «تصویب آیین‌نامه ارزشیابی آثار ادبی نویسندگان و شعرا» برخی از مصوبات مهم این دوره از شورای هنر است. از سال ۱۳۸۸ جلسات شورا دیگر تشکیل نشد. رئیس شورا به انتخاب اعضای شورا تعیین می‌شود و ریاست دائمی ندارد. در دوره تعطیلی شورای هنر، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون هنر و معماری را تأسیس کرد که بعضی از وظایف شورای هنر را انجام می‌داد. اعضای این کمیسیون را نمایندگان دستگاه‌های هنری، صنوف هنری و هنرمندان تشکیل می‌دادند.
او در ادامه اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مصوبات این کمیسیون «تصویب سند ملی معماری ایرانی-اسلامی» بود. از دیگر مصوبات مهم این کمیسیون می‌توان به «تأسیس دانشگاه هنرهای اسلامی-ایرانی استاد فرشچیان» اشاره کرد. جشنواره‌های هنری فجر، بررسی آسیب‌شناسی و هدایت آن‌ها، تکمیل آیین‌نامه‌های آموزش‌های هنری، بررسی سند موسیقی کشور، سند ملی سینما و… از عمده مصوبات این کمیسیون بود. شورای هنر مجدداً در سال ۱۳۹۸ به‌ریاست وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی راه‌اندازی شد. از اولین اقدامات برگزاری این شورا بعد از شروع مجدد، «تکمیل آیین‌نامه موسسه هنرمندان پیشکسوت» بود که در جهت حمایت از این هنرمندان تصویب شده‌است؛ این حمایت‌ها بعضا معیشتی و در راستای حفظ جایگاه آن‌ها تدوین شده؛ چنان‌که در زمان کرونا هم کمکی به هنرمندان پیشکسوت می‌رساند. سند ملی مد و لباس از دیگر موضوعاتی بود که در این دوره از شورا مطرح شد.
اعضای جدید شورای هنر
محمدحسین ایمانی خوشخو، دبیر شورای هنر درباره اصلاحیه‌های آیین‌نامه‌ای در این شورا این‌طور توضیح داد: بعضی اشکالات عبارتی در آیین‌نامه قبلی وجود داشت، یا پیش‌تر درباره اسناد هرکدام از هنرها چیزی گفته‌نشده‌بود، اما حالا اضافه و تکمیل شده‌است. تبیین و ارائه اسناد ملی و توسعه‌ای حوزه‌های مختلف هنر به‌عنوان یکی از وظایف اصلی شورا مشخص شده و اعضای جدیدی به شورا اضافه شده‌اند؛ وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و رئیس فرهنگستان هنر، دبیر شورا، رئیس حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، سه تن از هنرمندان و صاحب‌نظران حوزه هنر و یک نفر از رؤسای دانشگاه‌های هنری از دیگر اعضایی هستند که به‌زودی به شورای هنر می‌پیوندند.
انتهای پیام