از فروش جهیزیه مادر تا استادی فیروزه‌کوبی
ایسنا/اصفهان بسیاری از نخبگان فرهنگی کشور که تحلیل دقیق و عمیقی از وضعیت اقتصادی، فرهنگی و سیاسی ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان دارند، بر این عقیده‌اند که ایران علیرغم مشکلات متعدد اقتصادی و فرهنگی در سال‌های اخیر، از پتانسیل و ظرفیت‌های فراوانی برای رشد و توسعه برخوردار است. به‌طورقطع مردم با آگاهی از وجود این ظرفیت‌ها می‌توانند با رویکردی علمی، تخصصی و کارشناسانه، سرمایه‌های آشکار و پنهان را از نقطه‌به‌نقطه این سرزمین بیرون کشیده و به فعلیت برسانند و با نجات کشور از رکود، گام بلندی در مسیر رشد و توسعه بردارند.
به گزارش ایسنا، به عقیده بسیاری نخبگان، پیش از آنکه بخواهیم سرمایه‌هایی همچون نفت، گاز و … را مدنظر قرار دهیم، میراث فرهنگی ملموس و ناملموسی که در قرون متمادی در این سرزمین برجای‌مانده، اصلی‌ترین منبع برای رشد کشور است.
این کارشناسان با تاکید بر مبحث اقتصادِ هنر، شناخت جایگاه اثرگذار آن در اقتصاد کشورهای قدرتمند و درک اهمیت و ضرورت آن در ایران، بر سرمایه‌گذاری دولت‌ها در این عرصه تأکید داشته و پر و بال بخشیدن به هنر و هنرمند را از مبانی اصلی این مسئله می‌دانند.
این موضوع بارها از سوی هنرمندان بزرگ این مرزوبوم مطرح شده، چنانچه فرهنگ و هنر در صدر مسائل مهم کشور قرار گیرد، ایران و به ویژه اصفهان باز قادر خواهد بود شکوه و اقتدار عصر صفوی را تجربه و هنر و هنرمندان این سرزمین را کانون توجه جهانیان قرار دهد. این موضوع از مطالبات «روبن یروشالمی»، استاد پیشکسوت هنر فیروزه‌کوبی کشور و از مبدعان فیروزه‌کوبی بر روی ظروف و احجام در ابعاد بزرگ است. هنرمندی که قریب به 50 سال از عمر خود را در آموختن و آموزش هنر فیروزه‌کوبی صرف کرده و امروز بالاترین جایگاه را در میان هنرمندان این عرصه به خود اختصاص داده است. آنچه در ادامه آمده، حاصل گفتگوی خبرنگار ایسنا با این هنرمند درباره وضعیت فعلی هنر-صنعت فیروزه‌کوبی در اصفهان است.
«استاد پیشکسوت فیروزه‌کوبی کشور» برای کسب این عنوان مرارت‌های زیادی کشیده‌اید؟
بله؛ بیش از 50 سال پیش زمانی که هنوز کسی در اصفهان از قدر و ارزش سنگ فیروزه و کارایی آن خبر نداشت، به دلیل فقر شدید مالی که گریبان خانواده 10 نفره‌مان را گرفته بود، همراه با پدرم این کار را شروع کردیم.
پدرتان استادی در این کار داشت؟
در سال 43 که ما وارد این حرفه شدیم هنوز کسی حتی اطلاعی از فیروزه‌کوبی نداشت و فقط در مشهد از سنگ فیروزه برای ساخت وسایل تزئینی مانند انگشتر، گردنبند و … استفاده می‌کردند. در اصفهان شخصی به نام یوسف حکیمیان بود که ما اصلِ کار را از ایشان آموختیم و بعد با خلاقیت و ابتکاری که داشتیم، ادامه‌اش دادیم. پدرم با فروختن گالش‌ها و قالیچه جهیزیه مادرم کمی وسیله کار خرید و من هم که تا کلاس ششم ابتدایی بیشتر درس نخوانده بودم، همراه با برادرم وارد این حرفه شدم. در آن زمان عمویم کارهایی مشابه فیروزه‌کوبی انجام می‌داد و تابستان‌ها نزد او می‌رفتیم، بنابراین آنقدرها هم با این کار ناآشنا نبودیم. ما از استاد حکیمیان سفارش کار می‌گرفتیم و ایشان هم از کار ما خیلی راضی بود.
پس ورود به این حرفه سرآغاز تغییرات جدید در زندگی‌تان بود؟
بله؛ کم‌کم وضع مالی‌مان روبه‌راه شد و به فیروزه‌کوبی نگاه حرفه‌ای‌تری پیدا کردیم. 19 ساله بودم که با برادرم به نیشابور رفتیم. در آن دوران فیروزه باکیفیت پایین، رایگان بود، بنابراین حدود 30 گونی فیروزه به اصفهان آوردیم. آن زمان کار ریز و ظریف انجام می‌دادیم، اما به دلیل اینکه مقرون به‌صرفه نبود، بر روی کارهای درشت و اجرای فیروزه‌کوبی بر ظروف متمرکز شدیم و البته از قدرت خلاقیت خودمان برای کار استفاده کردیم. از سوی دیگر خیلی زیاد کار می‌کردیم. من و برادرم در دو ساعت به اندازه 20 کارگر کار می‌کردیم و همین مسئله باعث پیشرفتمان شد.
آن زمان کسی در اصفهان فیروزه‌کوبی انجام نمی‌داد؟
خیر؛ چندین سال گذشت بدون اینکه کسی بفهمد ما این کار را انجام می‌دهیم.
از چه زمانی این هنر مورد توجه میراث فرهنگی قرار گرفت؟
از زمانی که ما کار را آغاز کردیم تا همین 10 ، 12 سال قبل کار بسیار خوب پیش می‌رفت، تا زمانی که سازمان صنایع‌دستی تصمیم به گسترش این هنر گرفت. آنها خانمی را نزد من فرستادند تا نحوه ساخت این آثار را به او آموزش دهم. او هم رفت و به همه آموخت. متاسفانه اکنون کسانی که مشغول این کارند بر روی فیروزه‌های نامرغوب کار می‌کنند که معمولاً رنگ شده و کیفیت بدی دارد. همان فیروزه‌هایی که روزی ما رایگان از نیشابور به اصفهان آوردیم، امروز در بازار فراوان است. گاهی فکر می‌کنم ای کاش فوت‌وفن این کار را به کسی نیاموخته بودم تا امروز بازار از کالای بی‌کیفیت پر نشود. یا حداقل ای کاش سازمان صنایع‌دستی جلوی عرضه کار نامرغوب را می‌گرفت.
درحال حاضر بازار خریدوفروش فیروزه‌کوبی چطور است؟
فیروزه با کیفیت مرغوب تا سال گذشته کیلویی یک میلیون و 500 هزار تومان بود، اما امروز کیلویی 4 میلیون تومان قیمت دارد. ما نیز از این نوع استفاده و بهترین محصول را به بازار عرضه می‌کنیم. به همین دلیل قیمتِ تمام شده کار بسیار بالاست و مشتری کمی برای آن وجود دارد. ما ضایعات فیروزه را روی کار می‌چینیم و از فیروزه‌های صفر و بی‌کیفیت اصلاً استفاده نمی‌کنیم. این فیروزه صد درصد ماندگار است و در واقع مرگ ندارد. گاهی تصمیم می‌گیرم این کار را برای همیشه کنار بگذارم، اما باز دلم رضایت نمی‌دهد که حاصل این همه زحمت از بین رود.
البته برخی از فعالان حوزه صنایع‌دستی نقش مهمی برای این حرفه در عرصه اقتصادی قائل هستند. شما چطور فکر می‌کنید؟
علیرغم اینکه صنایع‌دستی نقش مهمی در درآمدزایی دارد و طبعاً بخشی از هویت اصفهان را شکل می‌دهد، اما معتقدم چندان قدرتی ندارد تا بتواند جایگزین درآمدهای بزرگی همچون کشاورزی و صنعت باشد. معتقدم هر بخشی، باید کار خودش را انجام دهد. نباید چیزی را جایگزین کشاورزی یا صنعت کرد، همان‌طور که صنعتی جایگزین صنایع‌دستی نخواهد شد.
و سخن پایانی…
طی چند دهه فعالیتم، شاگردان بسیاری تربیت کرده‌ام که هر کدام به شهرهای دیگر رفته و این هنر را رواج داده‌اند و ایجاد اشتغال کرده‌اند. امروز به عنوان مبدع فیروزه‌کوبی در اصفهان، انتظار دارم فعالیت ما بیش‌ازپیش موردتوجه سازمان میراث فرهنگی قرار گیرد و تمام این زحمات برای ما ثمره‌ای داشته باشد.
انتهای پیام
گفتگو از فرناز کلباسی-خبرنگار ایسنا-منطقه اصفهان