استقبال از بهار در شهرستان‌های استان/ 2
به گزارش ایسنا- منطقه خراسان، جشن و شادی و استقبال از بهار آیینی است که از گذشته بر جا مانده، در این گزارش رسوم شهرهای مختلف را در نوروز می‌خوانید.
نوروزخوانی‌های منحصر به‌فرد و دید و بازدیدهای گروهی
وی افزود: متاسفانه طی سال‌های اخیر شاهد این بوده‌ایم که افرادی در پی حذف ماهی از این آیین بوده‌اند در حالی‌که ماهی از گذشته در هفت سین ایرانی‌ها وجود داشته و در تصاویر تخت جمشید هم این مسئله به وضوح دیده می‌شود و کسانی که در پی انجام چنین اقداماتی هستند راه به جایی نخواهند برد.
قیامتی ادامه داد: دید و بازدیدهای نوروزی در تربت‌جام به صورت خاص و ویژه انجام می‌شده؛ این دید و بازدیدها به صورت گروه گروه صورت می‌پذیرفته و از خانه بزرگان هر قوم آغاز می‌شده است. همچنین نوروزخوانی‌های تربت‌جام منحصربه‌فرد بوده است که متاسفانه هیچکس آنها را جمع‌آوری نکرده و مقداری را به صورت شفاهی از مرحوم استاد پورعطایی شنیده‌ام. این نوروزخوانی‌ها حالت عرفانی و روحانی داشته است.
دلجویی از خانواده‌های عزادار و در آوردن از اوسی یا سیاهی
غلامحسين كارگری كارشناس ادبيات عامه در سبزوار بیان کرد: سبزواری‌ها شب اول مانده به عید را (علفه مرده‌ها) و شب دوم را (علفه زنده‌ها) می‌گویند و طی آداب و رسوم خاصی یاد درگذشتگان خود را گرامی می‌دارند.
وی گفت: علاوه بر سفره هفت سین در سبزوار قرآن را به صورت باز پای سفره هفت سین می‌گذارند و بیشتر سوره ياسین را باز می‌كنند و در داخل قرآن هم پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها اسكناس‌های نو را برای عيدی دادن به فرزندان و نوهها قرار می‌دهند.
کارگری عنوان کرد: از قديم در سبزوار رسم بر اين بوده اول صبح عيد را به منزل کسانی كه يكی از نزديكانش در سال گذشته فوت كرده می‌رفتند تا آنها را از اوسی يا سياهی در‌آورند و بدین شکل از صاحب خانه دلجويی می‌كردند و در ادامه یکی از سنت‌های خوب و پسنديده سبزواری‌ها ديد و بازديدهای عید و برپایی مجالس عروسی و ختنه سوران است که تا پایان تعطیلات ادامه دارد.
یک پژوهشگر محلی در کاشمر گفت: روز علفه، خوردن کوکوی علفی و حنا بستن از آئین‌های استقبال از بهار در منطقه کاشمر و بخش کوهسرخ است؛ در دیار ترشیز به ویژه جمعیت روستانشین دختران و زنان جوان و نوجوان به همراه مادران و مادربزرگ‌ها به دامن طبیعت باغ و بستان‌ها می‌روند و از انواع سبزی خوردنی نظیر پونه، جعفری، پای چغوک، گزروک، سرسبس، بلقس، قیاق و… جمع کرده و از آن کوکوی علفی درست می‌کنند و با اهل خانه و فرزندان دور هم شام می‌خورند.
جواد روشندل اظهار کرد: جوان‌ترهای فامیل دست‌های خود را حنا می‌کردند و معمول بود که انگشتان و گاهی هر دو دست را حنا می‌بستند و رنگ حنا مظهر شادمانی بود. شب بعد از علفه شب عید بود که در قدیم آن شب را فقط «پلو» می‌خوردند، مصرف برنج در آن روزگار مخصوص شب‌های عید بود که فامیل دور هم جمع می‌شدند و با دعوت بزرگ‌ترها شب عید را کنار هم بودند و در این شب تصمیمات مهمی برای خواستگاری، ازدواج جوانان، کارها و مشاغل مهم که نیاز به مشارکت جمعی داشت از جمله تعیین افراد برای مشاغلی چون دهقان، چوپان، میراب و… اتخاذ می‌شد.
پخت جوش‌بره
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری خلیل‌آباد عنوان کرد: علفه یا عرفه یکی دیگر از آئین‌های استقبال از بهار است. پس از این که اهالی روستا به یادبود درگذشتگان در آخرین روز سال در مسجد گرد هم می‌آمدند و ضمن قرائت قرآن فاتحه‌ای برای درگذشتگان سال قبل و دلجویی از بازماندگان می‌خواندند سپس علفی بر زنجیر درب خانه‌ها گره زده که از این‌پس زندگان را ارج نهیم و آرزوی سرسبزی و شادابی برای یکدیگر داشته باشند.
محمد جواد بلبلی گفت: پخت آش در شب علفه توسط زنان با نام جوش بره یا جوش پره را از دیگر آئین‌های شب علفه است که پس از پخت در بین همسایگان توزیع می‌شود.
حفظ رسوم قدیم در زاوه
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان زاوه نیز بیان کرد: با وجود این که زندگی ماشینی و شهرنشینی موجب کمرنگ شدن و یا از بین رفتن بسیاری از سنتها و آداب و رسوم در نقاط مختلف شده اما هنوز هم برخی از این رسمهای زیبا و پسندیده در شهرستان زاوه به خوبی حفظ شده و اجرا میگردد.
علی محمدی گفت: به دلیل این که اکثر جمعیت شهرستان زاوه در روستاها ساکن هستند خوشبختانه مراسم استقبال از نوروز با شور و حال خاصی برگزار می‌شود. مراسم سنتی و آئینی نوروز در منطقه اکثرا با هدف ایجاد شور و نشاط عمومی و صله رحم برگزار می‌شود.
سوگند به دیگ بی‌بی
دکتر محمدناصر مودودی عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه پیام‌نور گفت: در اين منطقه به نوروز لفظ عيد را اطلاق نمی‌كردند، بلكه می‌گفتند «سال و ماه نو شما مبارک». سمنوپزی شاید در تمام مناطق رواج داشته باشد اما نکته مهم در این شهرستان مرزی این است که برای پخت سمنو زنان از میان خود پاك‌ترين و محترم‌ترين بانو را انتخاب می‌کردند و از لحظه پخت تا آخرش حتی اگر چندین ساعت هم طول می‌كشيد اين بانو اجازه نداشته كه كفگير را به زن ديگری بدهد.
وی ادامه داد: نکته دیگر در پخت سمنو، سوگند به دیگ بی‌بی یا یکی از قسم‌های پیشینیان در این خطه بوده است. چرا که به اعتقاد مردم این سرزمین هنگام پخت سمنو به نوعی روح اخلاق و معنويات هم در اين ماده حلول می‌شده است. پس از آن که سمنو را در ظرف می‌ریختند، آن را گاهی فرسنگ‌ها آن سو تر با استفاده از چارپا برای اقوام و آشنايان می‌فرستادند.