الزامات کارآمدسازی نظام ارتقای اعضای هیئت علمی

به گزارش ایسنا، به نقل از  مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گزارش الزامات کارآمد سازی نظام ارتقای اعضای هیئت علمی در سه بخش انجام شده است.

در این گزارش ابتدا در بخش روند تاریخی به بررسی چگونگی ارتقای اعضای هیئت علمی در بازه زمانی قبل و بعد از انقلاب پرداخته شده و سپس در بازه زمانی بعد از انقلاب به تحلیل ۶ بازنگری انجام شده در آیین نامه ارتقا پرداخته شده است.

در بخش دوم این گزارش نیز آسیب های این نظام از نظر خبرگان مورد بررسی قرار گرفته و در بخش سوم به مطالعه تطبیقی نظام ارتقا در هفت دانشگاه دنیا (چهار دانشگاه از دانشگاه های برتر در رتبه بندی های بین المللی و سه دانشگاه از کشورهای منطقه) اقدام شده است. در پایان نیز پیشنهادهایی در سه دسته به منظور کارآمدتر شدن آیین نامه ارتقا ارائه شده است.

در این گزارش تاکید شده: مسئله اساسی نظام ارتقای اعضای هیئت علمی وجود آیین نامه یکسان برای همه انواع دانشگاه ها (جامع، صنعتی، علوم انسانی، دانشگاه آزاد، پیام نور، غیرانتفاعی و…)، زیرنظام های آموزشی (رشته ها و گروه های علمی)، مناطق جغرافیایی و دانشگاه های با مأموریت های خاص (فرهنگیان، دانشگاه های سازمانی، فنی وحرفه ای و…) است که به ایزومورفیسم (یک ریختی) دانشگاهی در سطح عملکردی منجر شده است. البته قبل از انجام این مهم می بایست مأموریت محوری دانشگاه ها در دستور کار قرار گیرد که طبق اسناد بالادستی یکی از سیاست های مهم در حوزه آموزش عالی می باشد که تاکنون مغفول مانده است.

در بخش دیگری از گزارش تصریح شده: استفاده از رویکرد کمّی به هنگام ارزیابی پرونده فرد متقاضی، پدیده ای است که مولود مدیریت متمرکز در نظام آموزش عالی و تدوین و تصویب قوانین بالا به پایین است، هرچند که ارزیابی مبتنی بر کمیت های سنجش پذیر اثر سلیقه های شخصی و گروهی را به حداقل می رساند، اما به همان میزان نیز امکان ارزیابی محتوایی و عمیق عملکرد را محدود می سازد.

در ادامه گزارش آمده: از سوی دیگر از آنجایی که دانشگاه ها در نظام آموزش عالی کشور فاقد استقلال کافی هستند و فرایند تمرکززدایی نیز اقدامی فراتر از اختیارات وزارت علوم است، ازاین رو نمی توان تغییر رویکرد ارزیابی از کمّی به کیفی به گونه ای که مانند دانشگاه های برتر دنیا گروهی خبره و مستقل مسئول انجام آن باشند، انتظار داشت. بنابراین پیشنهاد می شود همگام با طرح سامان دهی آموزش عالی کشور، اقدام به طراحی و تدوین آیین نامه های ارتقا متناسب با مناطق جغرافیایی، نوع دانشگاه ها و مأموریت آنها توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و با مشارکت دانشگاه های آن مناطق شود.

در تشریح دستاوردهای مطالعه انجام شده، بیان شده: توازن آیین نامه ارتقا در بازنگری های انجام شده از تمرکز بر فعالیت های آموزشی (آیین نامه های اول و دوم) بر فعالیت های پژوهشی (از آیین نامه سوم به بعد) سوق یافته است، که در این باره آیین نامه ارتقا مصوب سال ۱۳۸۰ به عنوان نقطه عطفی در این باره تلقی می شود که توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تدوین، تصویب و ابلاغ شده است.

در این گزارش تصریح شده: با تصویب «اصول حاکم بر آیین نامه ارتقا» توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به تاریخ ۲۰/ ۰۹/ ۱۳۸۶ نحوه تدوین و تصویب آیین نامه ارتقا دستخوش تغییراتی شد که براساس آن وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، به عنوان مراجع پیشنهاددهنده آیین نامه و شورای عالی انقلاب فرهنگی مرجع تصویب آن تعیین شد.  ماده فرهنگی، تربیتی و اجتماعی که از سال ۱۳۸۷ به آیین نامه اضافه شد، طی بازنگری های بعدی با تغییراتی همراه بوده، که مواردی همچون سنجش پذیری ضعیف بندهای آن و قابلیت تأمین حداقل امتیاز آن از تنها یک بند، موجب ناکارآمدی آن شده است.

همچنین در این گزارش تصریح شده: در ماده آموزشی، تنها به ارزیابی کمیت و کیفیت تدریس و سرپرستی پروژه های کارشناسی بسنده شده است، در حالی که مطالعات میدانی و تطبیقی نشان می دهد دامنه فعالیت های آموزشی قابل انجام و ارزیابی بسیار گسترده تر بوده و کم توجهی به آن منجربه کاهش اهمیت این فعالیت ها شده که یکی از علل ضعف در پاسخ گویی فارغ التحصیلان دانشگاهی به نیازهای بازار کار به این مهم برمی گردد.

در این گزارش چیره شدن رویکرد مقاله محوری و کم توجهی به پژوهش های مسئله محور و کاربردی مهم ترین بحث مطرح در ماده پژوهشی عنوان شده که علت آن به نبود حداکثر امتیاز برای بند مقالات علمی و ضعف انگیزاننده ها به منظور جهت دهی اعضای هیئت علمی برای انجام این نوع از تحقیقات مربوط است.

در این گزارش در مورد راهکار حل مشکلات تشریح شده، هم بیان شده: به منظور کارآمدسازی هرچه بیشتر نظام ارتقای مرتبه علمی نیاز به طراحی بسته ای است تا براساس آن با هماهنگی تمامی ارکان تأثیرگذار بر ارتقای اعضای هیئت علمی به طراحی سازوکار، فرایند و آیین نامه، که به طور مستقیم با نظام ارتقا در ارتباط است و همچنین سایر سازوکارها و قوانینی که می تواند به عنوان انگیزاننده مطرح باشد، اقدام شود.

منبع:ایسنا