الگوهای رفتاری در مدیریت بحران

وقوع بحران ها و عدم برنامه‌ریزی مناسب به منظور مواجهه با خسارت‌ها و پیامدهای ناشی از آن، می‌تواند منجر به از دست رفتن منابع و دستاوردهایی شود که تحقق مجدد آن‌ها سالیان متمادی به طول خواهد انجامید. در  طول تکوین تاریخ تمدن‌های بشری، انسان همواره با انواع بلایا دست به گریبان بوده و خسارات جبران ناپذیری را متحمل شده است. بر همین اساس ایسنا قصد دارد به  صورت کوتاه به تاثیر درخانه ماندن  برای رفع مخاطره  در بحران بپردازد.

بر اساس پژوهش‌ها: «هرگونه تغیییر ناگهانی در اثر رخ دادن حوادث غیر مترقبه که باعث اختلال در شرایط عادی جامعه شود و نیاز به اقدام ضروری داشته باشد، بحران تلقی می‌شود. بحران‌ها از لحاظ عامل وقوع، به طبیعی و انسان ساخت و از نظر وسعت تأثیر و شدّت، به محلی، استانی، ملی و فراملی تقسیم می‌شوند. همچنین بحران را می‌توان به منزله لحظه‌های سخت و مشکل، مانند مواقع خطرناک، رنج آور، پرمشقّت، آشفته و پرآشوب تلقی کرد. بحران را اخذ تصمیم برای رفع مشکلات مربوط به لحظات مشقت‌بار نیز تعریف کرده‌اند».

محققان عنوان داشته‌اند: «در ایران از گذشته شاهد بلایای طبیعی و مخربی نظیر سیل‌های مهیب، رانش زمین، سقوط بهمن، ریزش کوه، تصادفات جاده‌ای و طوفان شن در مناطق کویری هستیم. از طرفی کشور ایران  همیشه  تحت  تاثیر  بحران کشورهای همسایه نیز قرار دارد و بلایای انسان ساخته نظیر، جنگ، آلودگی شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای همواره کشور ما را تهدید می‌کند که همگی به نوبه خود بحران محسوب شده  و مستلزم بسیج همگانی و کار گروهی منسجم جهت برطرف نمودن بحران یا مدیریت آن به گونه‌ای که کمترین آثار مخرب ازآن بر جای بماند، است».

بر اساس یافته‌های پژوهشی، بعضی از بحران‌ها به صورت ناگهانی به وجود می‌آیند و اثرات ناگهانی بر محیط درون و بیرون سازمانی می‌گذارند. به این بحران‌ها، بحران‌های ناگهانی می‌گویند. در مقابل این بحران‌ها، بحران‌های تدریجی وجود دارند که از یکسری مسائل بحران‌خیز شروع می‌شوند و در طول زمان تقویت شده  و تا  یک سطح آستانه  ادامه  و  سپس  بروز  پیدا  می‌کنند.

بر همین اساس مدیریت بحران‌هـا بخـش جدانشـدنی زنـدگی و لازم برای توسـعه پایدار کشورها هستند. مدیریت بحران عبارت است از مجموعه فعالیت‌های اجرایی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و سیاسی وابسته به مراحل مختلف و همه سطوح بحران، در جهت نجات، کاهش ضایعات و خسارات، جلوگیری از وقفه زندگی، تولید و خدمات، حفظ ارتباطات، حفظ محیط زیست و سرانجام ترمیم و بازسازی خرابی‌ها است.

بر اساس این پژوهش‌ها: «اهداف مدیریت بحران را می‌توان به صورت زیر دسته بندی کرد:

• رفع شرایط بحران و اضطرار
• بازگرداندن سریع جامعه به حالت عادی
•  کاهش آسیب‌های ناشی از بحران چه جانی و چه مالی
•  کاهش اثرهای بحران در جامعه و مقابله با آن با کمترین هزینه‌ها
• ایجاد آمادگی در جامعه برای مقابله با بحران
• بازسازی مناطق بحرانی ازلحاظ فیزیکی و روانی و فرهنگی».

پژوهشگران عنوان کرده‌اند که با تمام این مسائل، مخاطرات و بحران‌ها بخشی از زندگی انسان هستند. برای مثال شیوع بیماری‌های واگیردار  در دنیا  نشان می‌دهدکه این بحران‌ها منجر به آسیب اجتماعی می‌شود.  زنان باردار، خانواده‌های دارای فرزند، افراد مسن‌تر، افراد دارای معلولیت و افراد کم درآمد از آسیب‌های نامتناسبی در اپیدمی و بلایای طبیعی رنج می‌برند. در مورد اپیدمی‌ها همه گروه‌ها جوامع احساس خطر می‌کنند، لذا در مخاطرات اجتماعی نیاز است تا سرمایه گذاری‌های بزرگی در جهت مطالعه بر روی دانش و ارتباطات مربوط به مخاطرات صورت گیرد.

نتایج نشان داده بهترین استراتژی در مدیریت بحران آن است که مانع از رشد یک بحران بالقوه شده و آن را به طور ریشه‌ای مهار کنند. نمونه اخیر درمورد استراتژی مداخله اثربخش، استفاده سنگاپور از ماندن در خانه برای کنترل اپیدمی سندرم تنفسی شدید در سال 2003 است. وقتی مقامات ارشد دولتی در سنگاپور اثر فاجعه‌آمیز ویروس سارس  بر روی اقتصاد کشور را مشاهده کردند، تصمیم فوق العاده‌ای را برای درخانه نگه داشتن صدها نفر اتخاذ کردند که گمان می‌رفت درمعرض این ویروس قرار گرفته باشند. این اقدام متهورانه نشان داد که یک گام درست برداشته شده، به طوری‌که به زودی سنگاپور از لیست مناطق دارای ویروس سارس در سازمان بهداشت جهانی خارج شد . اگر بحران‌ها مهار نشوند، اگرچه در مراحل اولیه شکل‌گیری باشند، تمایل به توسعه پیدا می‌کنند و به قدری افزایش می‌یابند که غیرقابل کنترل و مرگ آور می‌شوند.

ماندن در خانه، به عنوان یکی از راه‌های جلوگیری از شیوع بیماری، همواره از قدیم مورد توجه کشورهای درگیر در امر تجارت بوده است. درکشور ما هم ماندن در خانه از قبل مورد توجه واقع گشته بود. از گذشته در خانه ماندن روش بسیار مناسب و راه عملی برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های مسری بوده است. اکثر این روش در ایران، در داخل کشور و در محدوده شهرها اجرا می‌شد ولی در زمان امیرکبیر حوزه‌ای گسترده و علمی‌تری پیدا کرد.

قرار گرفتن در معرض بحران‌های ناشی ازبیماری‌های فراگیر، منجر به رفتارهای غیرمنطقی در جامعه شده است. به طوری که می‌توان دید که مقاومت در بسیاری از کشورها به پایین‌ترین حد خود رسیده و مردم برای فرار از بیماری دست به هر کاری می‌زنند. بنابراین متداول‌ترین و مهم‌ترین استراتژی برای شرایط مواجهه با بحران‌های حاصل از  بیماری‌های واگیردار، رویکرد بهداشت عمومی از جمله در خانه ماندن، بهبود ظرفیت درمانگاه‌ها، بیمارستان‌ها، کمپین‌های مربوط به شست وشوی دست‌ها و آداب سرفه کردن است.

منابع:

*پورعزت،ع.ا و دیگران. (1392). «مطالعه و مقایسه رویکرد اجتماع محور مدیریت بحران در کشورهای مختلف ». فصلنامه مدیریت سازمان‎های دولتی. شماره 2. صص: 52-37.

*کثیری،م و دهقان نژاد،م. (1390). «قرنطینه‌های ایران در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی». مجله اخلاق و تاریخ پزشکی. شماره 6. صص: 62-50.

*کمالی،ی و میرزایی،ج. (1396). «مقایسه ساختار مدیریت بحران در ایران، ژاپن، هند و ترکیه». فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی. شماره 25. صص:269-245.

*سید مظهری،م و سطوتی، ن. (1391). «اورژانس‌های رفتاری دربحران». مجله دانشکده پرستاری ارتش جمهوری اسلامی ایران. شماره 23. صص: 11-6.

*کلاته سعادتی،ا و دیگران. (1398). «دیدگاه جامعه شناختی در مورد شیوع کرونا ویروس؛ مخاطرات جامعه، آسیب‎پذیری جهانی و مقامت‌پذیری شکننده». نشریه الکتریکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز. شماره 21. صص:2-1.

*مطیع،ح. (1397). « تکنیک‌های مدیریت». انتشارات بوکتاب. ص:188.

انتهای پیام

منبع:ایسنا