اندیشه پاک و عارفانه ایرانی دلیل جذابیت صنایع‌دستی کشور است
ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: صنایع دستی در تعریف یونسکو عبارت است از «محصولاتی که تماما با دست یا به کمک ابزار ساخته شده‌اند. این محصولات ممکن است ابزاری، زیباشناختی، هنری، خلاقانه، دارای بار فرهنگی، تزئینی، کاربردی، سنتی و یا از لحاظ مذهبی و اجتماعی، نمادین و مهم باشند.»
رجبعلی لباف‌خانیکی، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، انسان در حدود یک میلیون سال پیش اقدام به ساخت نخستین ابزار جهت تامین غذا از طریق شکار و تامین امنیت از طریق دفاع در مقابل جانوران کرد و با ساخت و پرداخت ابزار اولیه سنگی (مشت سنگ‌ها) صنایع دستی را ابداع کرد و صنایع دستی «شناسه» انسان شد.
وی خاطرنشان کرد: به مقتضای نیاز و ارتقا اندیشه انسان حیطه صنایع دستی وسیع‌تر و تنوع آن بیشتر و بیشتر شد. ظاهرا نخستین صنایع‌دستی از سنگ بود و بعد چوب و استخوان، عاج، صدف، سفال، پوست و الیاف و در نهایت فلز را شامل شد.
این پژوهشگر خراسانی تصریح کرد: به نظر می‌رسد که صنایع دستی در ابتدا نیازهای حیاتی و اصلی انسان مانند تامین خوراک و امنیت را در برهه زمانی حدود یک میلیون سال برآورده می‌کرده و از حدود بیست هزارسال پیش که انسان با شناخت مالکیت شیوه زندگی خود را از «جمع‌آوری غذا» به «گردآوری غذا» تغییر داده و قادر به ذخیره‌سازی مواد غذایی شده است، فرصت یافته در غارهایی که به مالکیت خود در آورده کمی استراحت کند و به زیبا شناسی و ماوراء‌الطبیعه نیز بیندیشد و به صنایع دستی خود رنگ و بوی هنری و اعتقادی دهد.
لباف‌خانیکی گفت: از همان زمان است که «نگارگری» و کمی بعد «پیکره‌سازی» به صنایع دستی اضافه می‌شود و اتفاقا آن نگاره‌ها و پیکره‌های اولیه نیز یا به قصد تکریم و تمجید نیروهای ماوراء‌الطبیعی ساخته و پرداخته می‌شدند یا مفهومی «استغاثی» و درخواست از نیروهای برتر جهت تامین مایحتاج غذایی دارند.
وی ادامه داد: از حدود ۱۰ هزار سال پیش انسان، یکجانشین شده و به کشاورزی، معماری و دامداری پرداخته و تصمیم گرفته است بر طبیعت چیره شود. این حس بلندپروازانه و شاید خودخواهانه به انسان آموخته که از طبیعت تقلید کند و مانند طبیعت زیبایی بیافریند و خلاقانه به آن بار فرهنگی و تزئینی بدهد. از اینجاست که صنایع دستی، هنرآفرین هم می‌شود و کم کم تعریف سازمان جهانی یونسکو از صنایع دستی تحقق می‌یابد.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: امروزه در سازمان یونسکو ۶۰۰ نوع صنعت‌دستی ثبت شده که ۴۵۰ مورد از آن‌ها متعلق به ایران است. صنایع‌دستی ایران به لحاظ کیفی و هویتی، ویژگی‌های خاص و جذاب دارد و دلیل آن برخورداری از اندیشه پاک و عارفانه ایرانی است.
لباف‌خانیکی اظهار کرد: در صنایع‌دستی ایرانی، تخیل سهم بزرگی به عهده دارد. هنرمند ایرانی صنایع‌دستی در عین حال که از طبیعت الهام می‌گیرد، به تخیلات خود پر و بال می‌دهد و از آن بهره می‌گیرد و حتی چه بسا شعر شاعران بیش از پدیده‌های طبیعت، سرمشق هنرمندان صنایع دستی ایران قرارگرفته تا به جنبه خیالی و رؤیایی هنر جذابیت خاص ببخشد.
تقارن، تناسب و هماهنگی از ویژگی‌های صنایع‌دستی ایرانی است
وی ادامه داد: موضوع تقارن، تناسب و هماهنگی نیز از خصوصیات صنایع‌دستی ایرانی به شمار می‌رود. هنرمند، برای هر جا و هر شی‌ای، طرحی خاص و متناسب با آن تدارک می‌بیند و به تناسب خردی و درشتی فضای کار خود، طرح‌هایی هماهنگ پدید می‌آورد؛ از خاتم‌کاری یک قلمدان گرفته تا گچبری یک ایوان.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی بیان کرد: ویژگی‌های فرهنگی و هنری صنایع دستی موجب شده است که یونسکو آن را تحت حمایت خود قرار داده و با مشوق‌هایی که به هنرمندان و دست اندرکاران صنایع دستی می‌دهد، سعی در ترویج و ارتقای آن دارد که از آن جمله می‌توان به گواهینامه‌ای که یونسکو برای حفظ و احیا و تداوم فعالیت‌ها و ارزش‌های صنایع دستی اصیل اعطا می‌کند، یا «مهراصالت» که به صنایع دستی مشمول اصالت، هویت ملی، ابداع ونوآوری، رعایت جنبه‌های کاربردی، رعایت مسایل زیست‌محیطی، ارتقای کیفیت و صیانت از کیان فرهنگی خاستگاه آن داده می‌شود، اشاره کرد.
لباف‌خانیکی اضافه کرد: حمایت و مهر اصالت یونسکو با اهداف تداوم و تقویت دانش سنتی و مهارت‌های هنری که در نهایت به حفاظت و صیانت از تنوع فرهنگی ملت‌ها منتج می شود، تعقیب می‌کند.
وی تصریح کرد: ایران در اولین سال مشارکت خود در برنامه بین‌المللی یونسکو که در مهر ماه سال ۱۳۸۶ در شهر دوشنبه تاجیکستان برگزار شد، ۶ گواهی و مهر اصالت از یونسکو دریافت کرد که جای تبریک و تحسین برای هنرمندان خلاق صنایع دستی دارد.
این پژوهشگر خراسانی ابراز کرد: صنایع‌دستی ایران، فهرست بسیار طولانی را شامل می‌شود که نام بردن تمام آن‌ها در این مقوله نمی‌گنجد، اما می‌توان در کلیات اظهار نظر کرد که کارهای خلاق فرهنگی و هنری دستی روی چوب، فلز، عاج ، سفال، بافته‌ها، شیشه، سنگ و مصالح ساختمانی «صنایع دستی» محسوب می شوند که خاص انسانند و از این جهت «شناسه انسان» محسوب می‌شوند.
منبع:ایسنا