«ایتاء» بخشش آنچه دوست داریم

علی‌رضا آزاد در کانال خود در فضای مجازی با اشاره به نکاتی مهم درباره واژه ایتاء اظهار کرد: ایتاء به معنی بخشش جانانه و از صمیم قلبی است که خداوند در قرآن در مورد آن می‌فرماید «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّی تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ»؛ به این معنی که باید از آنچه دوست داریم دل کنده و آن را ببخشیم.

وی ادامه داد: تعلق خاطر و اهمیت موضوعات برای افراد مختلف متفاوت است. برای نمونه برای برخی افراد وقت اهمیت ویژه‌ای دارد و برای برخی دیگر آبرو و یا ثروت حائز اهمیت است. بر این اساس انسان‌ها باید از آنچه که برایشان اهمیت بیشتری دارد، در راه خدا بخشش کرده و از آن بگذرند.

آزاد تصریح کرد: نکته دیگر این است که نباید پس از بخشش و ایتاء به دنبال آنچه بخشیده‌ایم، باشیم و به تعبیری در ازای ایتاء توقع دریافت چیزی نداشته باشیم. به بیانی دیگر نباید پس از ایتاء تعلقی نسبت به آنچه بخشیده‌ایم، داشته باشیم؛ همان‌طور که مادر یکی از اصحاب امام حسین(ع) پس از شهید شدن فرزندش و زمانی که دشمنان برای تضعیف اصحاب و اهل بیت امام حسین(ع) سر بریده او را نزد اصحاب امام و مادرش آوردند، مادر این شهید سر را به سمت لشکر عمر سعد پرتاب کرد و گفت «من آنچه در راه خدا داده‌ام، پس نخواهم گرفت».

وی خاطرنشان کرد: امام علی(ع) نیز این شیوه ایتاء زکات را در مراتب عبادت بیان می‌کنند. ایشان می‌فرمایند «إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْکَ عِبَادَةُ التُّجَّار»؛ یعنی انسان دنیا را می‌دهد تا قیامت را به دست آورد و در ادامه بیان می‌کند که این‌گونه عبادت کردن، عبادتی تجارت‌گونه است.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: ایشان در ادامه می‌فرمایند «وَإِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْکَ عِبَادَةُ الْعَبِیدِ»؛ به این معنی که برخی افراد خداوند را از روی ترس عبادت می‌کنند؛ همانند برده‌ای که از مولای خود اطاعت می‌کند؛ به این دلیل که اگر اطاعت نکند، شلاق می‌خورد. همچنین می‌فرمایند «قوما عَبَدُوا اللَّهَ شُکْراً فَتِلْکَ عِبَادَةُ الاَْحْرَار»؛ یعنی برخی دیگر به سبب شکرگزاری خدا را عبادت می‌کنند. ایشان واژه شکر را نیز این‌گونه تفسیر کرده و می‌فرماید «ما ابدتک خوف من نارک و لا طمعا فیی جنتک»؛ یعنی خدایا، من از ترس جهنم و یا به سبب شوق بهشت و نعمت‌های بهشتی تو را عبادت نمی‌کنم بلکه تو را شایسته عبادت دیده‌ام و به همین دلیل به عبادت تو می‌پردازم.

وی افزود: در علم کلام و عقاید اسلامی موضوعی مطرح می‌شود که میان معتزله و اشاعره مورد اختلاف قرار دارد. به عنوان مثال اشاعره معتقدند نباید دروغ گفت زیرا خدا گفته است که دروغ کار نادرست و بدی است؛ در حالی که معتزله دلیل نهی خداوند از دروغ را بد و ناپسند بودن عمل می‌دانند و معتقدند ذات دروغگویی بد است. در حالی که عشائره معتقدند دروغگویی به واسطه نهی خداوند عملی ناشایست به شمار می‌رود. به این ترتیب ایتاء‌ الزکات نیز به این معنی است که در حد توان خود هر کس آنچه نیاز دارد را به او ببخشیم و نیاز وی را برطرف کنیم.

آزاد با اشاره به تفسیر آیه چهارم سوره لقمان اضافه کرد: در ادامه آیه چهارم سوره لقمان آمده است «الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ»؛ همانطور که در خصوص تفسیر واژگان «صلاة» و «زکات» بیان کردیم، واژه آخرت نیز به مرور زمان از معنای لغوی و عبادی که در ذهن عرب جاهلی وجود داشت، به تدریج به سمت حقیقت شرعیه و معنای فقهی امروزی سوق پیدا کرده‌ است.

وی اضافه کرد: وجه تمایز کلمه «آخرت» با واژگان «صلاة» و «زکات» این است که این ۲ واژه در فضای فقهی تغییر معنا پیدا کرد و به سمت معنای فقهی منتقل شد؛ در حالی که واژه آخرت به سوی معنای کلامی و عقاید تغییر یافت. گاهی در آیات قرآن عبارت «حیاة‌ الآخرة» و گاهی نیز واژه «آخرة» بیان می‌شود. به تعبیری در برخی مواقع در خصوص کمیت و کیفیت قیامت و چگونگی حیات در قیامت سخن گفته می‌شود و گاهی در مورد ماهیت آخرت صحبت می‌شود. در این آیه نیز درباره کلیات آخرت سخن گفته می‌شود زیرا سوره لقمان، سوره‌ای مکی است و خداوند به مرور در خصوص جزئیات قیامت در سور دیگر صحبت می‌کند.

منبع: ايسنا