بازدید از کارگاه قالیبافی در راستای طرح ملی ایران مرز پرگهر

محمد حسن رحیمی رئیس شرکت تعاونی فرش روستایی گلبافت در حاشیه بازدید از کارگاه‌های قالیبافی در قالب هفدهمین دوره طرح ملی ایران، مرز پرگهر که به همت مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران با همکاری جهاد دانشگاهی استان قم برگزار شد، گفت: در سال۱۳۶۴ جهاد سازندگی در همه استان‌ها اتحادیه داشت که هم کارهای اقتصادی و هم کارهای عمرانی در روستاها را انجام می‌دادند امّا به دلیل اینکه در همین سال ۶۴ شهرستان قم هنوز استان نبود یک تعاونی تشکیل داد که از حدود ۱۲۰۰نفر عضو تشکیل و مشغول به کار شد و فعالیت‌های خوبی هم داشت امّا در سال۱۳۷۵ که طبق فرمایشات مقام معظم رهبری قم به عنوان استان اعلام شد اتحادیه‌ای متشکل از هفت تعاونی تشکیل شد.

وی با بیان اینکه برای تشکیل یک اتحادیه باید حداقل هفت تعاونی وجود داشته باشد، یادآور شد: از مجموع تعاونی‌های کهک، قاهان، قمرود، حاجی‌آباد، گازرون، خلجستان و همین تعاونی گلبافت یک اتحادیه در استان قم تشکیل شد که در حال حاضر مرکز آن در خیابان ۱۹دی قرار دارد.

رحیمی در ادامه افزود: هر یک از این تعاونی‌ها به عنوان زیر مجموعه اتحادیه به طور جداگانه فعالیت می‌کنند و هرکدام دارای بیش از ۱۲۰۰ عضو بافنده هستند و تعاونی گلبافت را که به عنوان تعاونی مرکزی است در سال ۱۳۵۷ با سرمایه‌ای حدود ۵/۲ میلیون تومان به ثبت رساندیم و جهاد سازندگی هم از نظر مکان، سرمایه و حتی پرداخت وام‌های کم بهره تعاونی‌ها را مورد حمایت قرار داد و تقریبا همه این تعاونی‌ها روی کار آمدند و نیازشان به جهاد کم شده بود تا زمانی که وزارت جهاد سازندگی تحت عنوان وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت و با تقسیم فعالیت‌های جهاد سازندگی بخش قالیبافی در اختیار اداره بازرگانی قرار گرفت.

وی با بیان اینکه در حال حاضر سرپرستی تشکیلات تعاونی روستایی را مرکز ملی فرش در اداره بازرگانی به عهده دارد گفت: از زمانی که تعاونی‌ها از حمایت جهاد خارج شدند دو تعاونی قاهان و قمرود از بین رفتند امّا در حال حاضر سرپرستی این دو تعاونی هم با شرکت تعاونی گلبافت بوده و در حال خدمات رسانی هستیم.

رئیس شرکت تعاونی فرش روستایی گلبافت در خصوص ارائه خدمات به قالیبافان بیان کرد: مواد اولیه(نقشه و نخ) و خدماتی چون چله کشی و پایین کشی را در اختیار قالیبافان قرار می‌دهیم و پس از اتمام کار بافنده مختار است که قالی را برای فروش به تعاونی تحویل دهد و یا در بازار به فروش برساند و سهم تعاونی را پرداخت کند.

وی ادامه داد: نوع دیگری از فعالیت ما در قبال بافندگان برای خود تشکیلات است برای مثال یک بافنده در روستا به تعاونی مراجعه و برای ما شروع به کار می‌کند و ما علاوه بر تأمین مواد اولیه بر روند بافت قالی نظارت داریم و پرداخت دستمزد یا به این صورت است که از ابتدا در قرارداد مبلغ دستمزد را تعیین می‌کنیم و یا در انتها فرش در شورای مزد ارزش گذاری می‌شود و بعد دستمزد بافنده را پرداخت می‌کنیم همچنین اگر بافنده در طول بافت قالی نیاز مالی داشته باشد تعاونی مبالغی را به آنها پرداخت می‌کند لذا روش کار ما به این دو صورت است.

رحیمی در خصوص مشکلات صنعت فرش با اشاره به تحریم و افزایش تورم توضیح داد: در سال‌های گذشته با فروش دو قالی ذرع و نیم می‌توانستید یک خانه بخرید ولی در حال حاضر فروش ده قالی ذرع و نیم هم جوابگو نیست، یکی دیگر از مشکلات صنعت فرش وجود فرش‌های ماشینی است به نحوی که دیگر همچون گذشته در جهیزیه دختران فرش دستباف وجود ندارد و به دلیل قیمت بالا فرش‌های ماشینی جایگزین فرش دستباف شده است در کنار این عوامل دولت هم کمکی به صنعت فرش نکرده و به دنبال بازارهای جدید نبوده است.

وی شیوع بیماری کرونا را یکی از آسیب‌هایی دانست که به تعاونی‌های فرش وارد شده و عنوان کرد: بافت فرش‌ها و طرح‌های بزرگ در کارگاه‌ها بدون تجمع قالیبافان امکان پذیر نمی‌شود ما در جعفریه کارگاهی داشتیم که نهایتا در یکسال سه فرش ۱۲متری را به اتمام می‌رساندند ولی در مدت شیوع این بیماری هنوز کار بافت در این کارگاه ادامه دارد همچنین کارگاهی در لنگرود با ۱۲ نفر نیروی کار به طور کلی تعطیل شد.

رحیمی در خصوص تعداد نیروهای فعال در کارگاه‌های قالی‌بافی این تعاونی تصریح کرد: تعاونی گلبافت ۸۰۰ عضو رسمی دارد امّا به دلایلی همچون کسادی بازار فرش در حال حاضر ۲۵۰ عضو فعال داریم لذا بقیه افراد اگر چه عضویت دارند امّا فعال نیستند و حدود ۵۰ دار قالی فعال مختص تعاونی است و حدود ۲۵۰ عضو هم به صورت مستقل مشغول به کار هستند که پس از اتمام کار قالی و فروش آن، بدهی تعاونی را پرداخت می‌کنند.

رئیس شرکت تعاونی فرش روستایی گلبافت با بیان اینکه هیچ فرشی نمی‌تواند جایگاه فرش ایران را بگیرد و فرش ایرانی شهرت جهانی دارد، یادآور شد: سال ۷۳ یا ۷۴ نمایشگاهی در شهر هانوفر آلمان برگزار شد که چندین بار هم در این نمایشگاه‌ها شرکت کردم، چینی‌ها با پنج تخته فرش به عنوان نمونه در نمایشگاه شرکت کردند و بعد سفارش بافت می‌گرفتند در حالی که یکی از مشکلات ما این است که سفارش پذیر نیستیم البته کشور چین هم صنعت فرش را به دلایل اقتصادی و مقرون به صرفه نبودن رها کرده و در حال حاضر رقبای ما کشورهای افغانستان و پاکستان هستند و حتی چین هم خریدار فرش‌های ایرانی است.

وی با بیان اینکه عملکرد دولت در حوزه فرش ضعیف بوده، گفت: دولت اگر چه رشته قالیبافی را در دانشگاه ایجاد کرد امّا در سرمایه گذاری و ایجاد تعاونی‌هایی متشکل از دانشجویان ضعیف عمل کرده است هنوز هم ۹۰ درصد فعالین در حوزه فرش مثل ما قدیمی کار می‌کنند و می‌توان گفت ۱۰ درصد از قشر جوان وارد این کار شده در حالی که دولت موظف بود قشر جوان را وارد این عرصه کند که بتوانند با استفاده از نبوغ شان طرح‌های جدید مطابق خواسته‌های امروز بیاورند ما همچنان بر اساس سلیقه خودمان تولید می‌کنیم و توجهی به خواسته‌های خریداران اروپایی نداریم البته اروپایی‌ها هم دیگر مثل قدیم توان خرید ندارند.

رحیمی ضمن اشاره به ۳۸ سال سابقه فعالیت اش در زمینه فرش، افزود: زمانی که تعاونی‌های فرش زیر نظر جهاد سازندگی بود سه بار در استان تعاونی نمونه شدیم.

رئیس شرکت تعاونی فرش روستایی گلبافت در پایان با بیان اینکه عرصه فرش باید به جوان‌ها سپرده شود، گفت: دولت علاوه بر کمک به دانشجویان برای سرمایه گذاری و تشکیل تعاونی‌ها، باید کاری کند که قالی بافی را به عنوان هنر بشناسند و هستند افرادی که خجالت می‌کشند بگویند قالیباف هستند لذا دولت باید روی این مسئله کار کند که قالی بافی یک هنر و قالیباف هنرمند است.

در ادامه بازدید از کارگاه‌های قالی بافی به گفت و گو با قالیبافان پرداختیم:

زهرا چراغی سرپرست یکی از کارگاه‌ها با بیان اینکه ۸ سال است که برای تعاونی گلبافت کار می‌کنم از فضای کم و تهویه نامناسب کارگاه و دستمردهای پایین گفت: در ابتدا کارگاه بزرگتری اجاره کردم و به همراه ۹نفر مشغول به کار بودیم امّا با کم شدن تعداد قالیبافان که الان سه نفر هستیم توان پرداخت اجاره کارگاه بزرگ را نداشتم محیط این کارگاه فعلی کوچک با سقف کوتاه و تهویه نامناسب است در زمستان سرد و در تابستان خیلی گرم است به دلیل بیماری کرونا هم باید در باز باشد و با فاصله قالی ببافیم.

وی ادامه داد: دستمزد قالیبافان خیلی کم است برای بافت هر رج قالی ۹ هزار تومان به ما می‌دهند و اگر از صبح تا ظهر خوب کار کنیم هر نفر ۹ هزار تومان دستمزد می‌گیریم البته مشکل فقط دستمزدهای پایین نیست ما بیمه هم نداریم و خدمات بیمه را نسبت به قالی بافی قطع کردند.

چراغی با بیان اینکه قشر جوان به دنبال قالی بافی نمی‌آیند بیان کرد: بیشتر افراد مسن و افرادی که مشکلات مالی دارند در این حرفه مشغول به کار هستند و یک نفر از اعضا همین کارگاه سرپرستی ندارد و با این درآمد کم زندگی می‌کند و همانطور که گفتم بیمه هم نیستیم.

نرگس جوان می‌گوید: از ۱۷ سالگی کار قالی بافی را شروع کردم و ۲۰ سال است که قالیباف هستم در حال حاضر  به همراه دو نفر دیگر روی این قالی ۶ متری کار می‌کنیم و از ۷ صبح تا ۱۱ ظهر ۱۰ هزار تومان درآمد داریم واقعا برای کسانی که احتیاج مالی دارند و منبع درآمدشان از حرفه قالی بافی تأمین می‌شود درآمد کمی است حتی اگر روزی ۲۰ هزار تومان هم کار کنیم باز کمتر از ۱۵۰ هزار تومان در یک هفته درآمد داریم.

در ادامه محمدی از اتباع افغان گفت: ۱۹ سال دارم و به همراه مادر و دو خواهر ۱۸ و ۱۵ ساله ام روی این قالی ۶ متری کار می‌کنیم در طول روز دو خانه قالی می‌بافیم و دستمزد ما به صورت قراردادی است و برای  این قالی ۲۰ میلیون تومان قرارداد داریم.

وی ادامه داد: به دلیل اینکه بتوانیم کمک خرج خانواده باشیم قالی می‌بافیم البته که به این حرفه علاقه داریم و خلق یک طرح بسیار جذاب است و بافتن قالی باعث آرامش روحی می‌شود و بیشتر هموطنان من در شهر جعفریه قالیباف هستند و همسالان و دوستانم در این حرفه مشغول هستند.

در ادامه قلیچ خانی با بیان اینکه این کارگاه قبل از شیوع کرونا ۱۶ نیروی کار داشت گفت: در این کارگاه سه دار قالی وجود داشت و روی هر دار ۳ تا ۴ نفر کار می‌کردند با شیوع بیماری کرونا زمان بیشتری کارگاه تعطیل می‌شد و بعضا مدت یکماه هم بود که کارگاه فعالیتی نداشت و تا امروز فقط چهار نفر باقی مانده‌ایم که همچنان فعالیت می‌کنیم به همین دلیل کار بافت این قالی ۱۲متری بعد از دو سال و ۶ ماه هنوز ادامه دارد البته در این مدت یک قالی نیمه کاره را به اتمام رساندیم.

قلیچ خانی در پایان از دستمزد کم قالیبافان گلایه کرد و افزود:  صبح از ساعت ۷:۳۰تا ۱۲:۳۰ ظهر و بعد از ظهر از ۱۳:۳۰ تا ۱۷:۳۰ کار می‌کنیم ولی دستمزد ما اینقدر کم است که حتی خستگی ما را کم نمی‌کند و نسبت به این هزینه‌های بالای زندگی درآمد روزانه ۱۰ هزار تومان بسیار کم است که نهایتا هم بتوانیم آن را به ۱۵ هزار تومان در روز برسانیم.

منبع: ايسنا