باستان‌شناسان ایران و آلمان به دنبال ساسانیان در معدن نمک زنجان

به گزارش ایسنا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، این فصل از کاوش‌ها به سرپرستی مشترک ابوالفضل عالی و توماس اشتولنر انجام می‌شود. ابوالفضل عالی، سرپرست ایرانی هیأت باستان‌شناسی مستقر در معدن نمک چهرآباد، گفت: پنجمین فصل کاوش هیأت مشترک میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و موزه و دانشگاه بوخوم آلمان از نیمه آبان ماه امسال آغاز شد و براساس برنامه‌ریزی به عمل آمده تا نیمه آذرماه امسال ادامه خواهد داشت.

او با بیان این‌که کاوش این فصل پس از سه سال وقفه در کار میدانی و در ادامه پژوهش‌های باستان‌شناسی سال‌های گذشته انجام می‌شود، اظهار کرد: در دو فصل اخیر کاوش در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ به جز حفاری در ترانشه‌های قدیمی که محل کشف مردان نمکی و مربوط به معدنکاری دوره هخامنشی و ساسانی است، بخش‌های دیگری از کوه معدن نمک از جمله تونل‌های فروریخته دوره‌های قاجار و پهلوی و همچنین دوره سلجوقی و کمپ استقراری معدنکاران در پایین کوه معدن، کاوش شد.

به گفته این باستان‌شناس، مطابق با نتایج به‌دست آمده از کاوش فصول گذشته در معدن دوزلاخ، معدنکاری نمک در چهرآباد یک فعالیت درازمدت بوده که از دوره هخامنشی آغاز شده و در ادوار مختلفی از جمله دوران ساسانی، سلجوقی، صفوی، قاجار و پهلوی ادامه پیدا کرده است.

عالی با اشاره به این‌که در هر دوره، قسمت‌هایی از کوه معدن نمک مورد بهره‌برداری و استخراج نمک قرار گرفته است، افزود: کیفیت بالای نمک چهرآباد یکی از دلایل اصلی ادامه‌دار بودن بهره‌برداری و انتقال آن به دیگر مناطق بوده است. با این حال، تکنیک استخراج و میزان بهره‌برداری در هر دوره‌ای بنا به نیاز و احتمالاً نوع سیستم مدیریتی و حاکمیتی متفاوت بوده است.

سرپرست ایرانی هیأت باستان‌شناسی معدن نمک چهرآباد گفت: با توجه به یکپارچه نبودن رگه‌های نمک در گنبد نمکی چهرآباد، رعایت نشدن مسائل ایمنی و نیز زلزله‌های احتمالی ریزش معدن و فروریزی تونل‌های استخراج نمک در چندین نوبت، از جمله دوره هخامنشی، ابتدا و انتهای دوره ساسانی، دوران قاجار و پهلوی انجام یافته است و در هر ریزش، تعدادی از معدن‌کاران که امروزه به مردان نمکی معروف هستند، کشته و مدفون شده‌اند.

او اظهار کرد: با توجه به اهداف در نظر گرفته شده برای کاوش این فصل و پرسش‌های متعدد در کاوش فصل جدید، تصمیم بر آن شد تا حفاری فقط در بخشی از محدوده کاوش شده در فصول قبل و در زیر سوله‌ای که سال‌ها پیش اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان برای حفاظت از بخش کاوش شده برپا کرده است، انجام یابد.

او هدف از کاوش این فصل را پیگیری وضعیت تونل‌های مربوط به دوره ساسانی و معدنکاری در این دوره ذکر کرد و افزود: در سال‌های گذشته بخش بزرگی از تونل‌های استخراج نمک دوره ساسانی مورد کاوش قرار گرفت و مشخص شد که در زیر لایه‌های مضطرب دوره قاجار، آثار فعالیت معدنکاران ساسانی وجود دارد که شامل تونل‌های بزرگی است که به دلیل ریزش معدن در حدود اواخر این دوره با آوار و صخره‌های نمک پر شده‌اند.

عالی با بیان این‌که پس از فرو ریزی، دیوارهای تونل‌ها باقی مانده که در سراسر آن‌ها اثر و رد ابزارهای معدنکاری دیده می‌شود، گفت: بر اساس شواهد موجود، معدن‌کاران ساسانی بخش‌های زیادی از کوه معدن نمک را در یک بازه زمانی طولانی مورد استخراج قرار داده‌اند.

سرپرست ایرانی این هیأت باستان‌شناسی ادامه داد: در کاوش روزهای اخیر آثار فعالیت معدنکاران ساسانی شامل لایه‌های معدنی، بخش‌های ریزش شده و قسمت‌های دیگری از تونل‌های صخره‌ای نمک، آشکار و در کاوش این فصل بخش‌های دیگری از محل نگهداری احشام نیز به‌دست آمده است.

عالی با بیان این‌که مطابق با شواهد موجود قسمت‌هایی از تونل‌های دوره ساسانی، محل نگهداری حیوانات باربر بوده و احتمالاً حمل و بارگیری نمک در داخل تونل‌های سرپوشیده معدن انجام می‌شده است، افزود: هیأت کاوش در نظر دارد در فصل جدید، کاوش باستان‌شناسی را در لایه‌های ساسانی برای درک بهتر و داشتن دید روشن‌تری از معدن‌کاری دوره ساسانی و نیز انجام عملیات حفاظتی پس از کاوش ادامه دهد.

به تازگی، موزه‌ ملی ایران آثار یافت شده تاکنون از معدن نمک چهرآباد زنجان و گزیده آثار معدن‌کاری باستان از موزه معدن بوخوم آلمان را به نمایش گذاشته است که تا ۲۴ دی‌ماه برپا است.

منبع: ايسنا