باستان‌شناسان تا قبل از کرونا چه کردند؟
هجدهمین همایش باستان‌شناسی کشور در حالی به صورت مجازی فعالیت خود را از امروز (شنبه ۱۶ اسفند) و به مدت سه روز آغاز کرد که تنها نکته کلیدی مورد توجه از سوی متولیانش توسط رییس موزه ملی ایران و لزوم پرداختن به میراث دیجیتال مطرح شد،اما هیچکدام از دیگر مسئولان حوزه باستان‌شناسی و میراث فرهنگی از آسیب‌های وارد شده به باستان‌شناسی در طول یک سال گذشته و نکاتی که باید در آینده به آن توجه شود، حرفی به میان نیاوردند.
به گزارش ایسنا به نقل از پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی،در آیین افتتاحیه این همایش، محمدحسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به همکاری‌های گسترده و موثر این معاونت با پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، اهمیت این همکاری‌ها را در جدا نبودن امر حفاظت از پژوهش دانست و بر حفاظت و مرمت در حین و پس از کاوش تأکید کرد.
وی در ادامه با تأکید بر موضوع حفاظت و مرمت در حین و پس از کاوش بیان کرد:علاوه بر مهم بودن امر پژوهش باید مسئولیت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در حوزه حفاظت و مرمت، معرفی آثار، فراهم کردن امکان بازدید و ترویج میراث‌فرهنگی در جامعه را از یاد نبریم که بسیار مهم است، بنابراین از نظر مسئولیت حرفه‌ای و اخلاقی به عنوان حافظان میراث گذشتگان باید همه توان و امکانات را برای حفاظت از این آثار مکشوفه و معرفی آن به دنیا به کار بگیریم .
او در ادامه با اشاره به همکاری‌های گسترده و موثر معاونت میراث‌فرهنگی با پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اهمیت این همکاری‌ها را در جدا نبودن امر حفاظت از پژوهش دانست و بیان کرد: بالغ بر ۱۸هزار از ۳۸ هزار آثار که به لحاظ تاریخی، طبیعی،فرهنگی و میراث ناملموس به ثبت رسیده‌اند محوطه و تپه‌های تاریخی هستند.
معاون میراث فرهنگی کشور با تأکید بر تدقیق ضوابط و نقشه عرصه و حریم در آثاری که در گذشته به ثبت رسیده‌اند، گفت: در سال‌های گذشته همکاری‌های معاونت میراث‌فرهنگی و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در این حوزه افزایش یافته که نیازمند کار بیشتر است .
او با اشاره به پاندمی کرونا در یکسال اخیر و ایجاد اختلال در فعالیت‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همانند سایر نهادها گفت: پژوهش‌های باستان‌شناسی نیز از این رهگذر متأثر شدند اما با تلاش مجدانه همکاران در پژوهشکده باستان‌شناسی و دانشگاه‌ها بسیاری از فعالیت‌های میدانی علی‌رغم این مشکلات به انجام رسید.
طالبیان در ادامه با تأکید بر بهره‌گیری از میراث دیجیتال گفت: میراث دیجیتال ظرفیت عظیمی است که در دنیا با توجه به پاندمی کرونا مورد توجه قرار گرفته و ما نیز باید با استفاده از فضاهای دیجیتال، مستندسازی، ایجاد ابزارهای نوین برای باستان‌شناسی، سیستم‌های ماهواره‌ای و دیگر موارد در این حوزه فعال شویم، چون این امکان کمک می‌کند که نگاهی نو به این حوزه داشته باشیم و بیشتر سرزمین را بشناسیم و بهتر از آن حفاظت کنیم .
هدفمند کردن فعالیت‌های باستان‌شناسی با تعیین اولویت‌های پژوهشی مناطق
بهروز عمرانی – رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری – نیز در سخنانی از مهمترین انتظارات پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری از جامعه باستان‌شناسی ایران را هدفمند و پرسش محور کردن فعالیت‌های باستان‌شناسی اعلام کرد که در سال گذشته این مهم با تعیین اولویت‌های پژوهشی مناطق کشور در پژوهشکده باستان‌شناسی رخ داده است.
او با بیان اینکه گردهمایی باستان‌شناسی ایران در گام هجدهم قرار گرفته است، افزود: گام نخست این گردهمایی در سال ۱۳۷۳در شهر شوش با همت اساتید و پیشکسوتان حوزه میراث فرهنگی و باستان‌شناسی با هدف ارائه دستاوردهای میدانی باستان‌شناسی ایران شکل گرفت که منجر به شناسایی و معرفی ارزش‌های تاریخی و فرهنگی ایران به دنیا شد.
وی در ادامه با بیان اینکه در سال ۱۳۹۸با وجود تنگناهای موجود، ۱۳۲پروژه میدانی باستان‌شناسی شامل بررسی، تعیین عرصه و حریم، گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری و کاوش با مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به انجام رسیده است گفت: از مهمترین انتظارات پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری از پژوهشکده باستان‌شناسی و جامعه باستان‌شناسی ایران بحث هدفمند و پرسش محورکردن فعالیت‌های باستان‌شناسی اعلام کرد که این مهم می‌تواند با تعیین اولویت‌های پژوهشی مناطق کشور رخ دهند.
وی با تاکید بر اینکه ما در تنگناها نقاط پر از ابهام و وقفه‌های موجود در توالی‌های فرهنگی مناطق کشور را مورد ارزیابی قرار داده و با تمرکز پژوهشی بر موضوع در ادوار خاص، پرسش‌های مهم و کلیدی که می‌تواند به شناخت مناطق مختلف کمک کنند را مطرح می‌کنیم، ادامه داد:فعالیت‌های پژوهشکده باستان‌شناسی در این حوزه در سال گذشته بسیار موفق بود که با کمک و همراهی جامعه باستان‌شناسی ایران می‌توانیم نقشه اولویت‌های پژوهشی را در اختیار داشته باشیم.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه، تکمیل نقشه باستان‌شناسی ایران را از اولویت‌های موجود در حوزه باستان‌شناسی کشور دانست و گفت: در سال‌های متمادی اقدامات خوبی در این حوزه انجام شده و در یکی دوسال اخیر توسط پژوهشکده باستان‌شناسی و متخصصان داخلی سامانه جامع تحت وب با دسترسی آسان با امکان جستجوی سطوح مختلف و دسترسی در دست تهیه است که مراحل پایانی آزمایشی را طی می‌کند .
او با بیان اینکه امیدوار است این سامانه به زودی در اختیار پژوهشگرانی که فعالیت‌های میدانی انجام می‌دهند، قرار گیرد، به فعالیت‌های صورت گرفته در این مرکز بر اساس اولویت‌های تعیین شده از سوی وزارت میراث‌فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی اشاره کرد و افزود: همه‌ی فعالیت‌ها و مطالعات به سمت این اولویت‌ها متمرکز شده است .
کرونا به ما یاد داد تا در حوزه میراث‌دیجیتال بیشتر سرمایه‌گذاری کنیم
جبرییل نوکنده – مدیر کل موزه ملی ایران – نیز درآیین افتتاح این همایش گفت: کرونا به ما آموخت باید در حوزه میراث‌ِ دیجیتال بیشتر سرمایه‌گذاری کرده و زیر ساخت‌ها را آماده کنیم تا بتوانیم در مواقع بحران‌های این‌چنینی به بحث حفاظت و پژوهش در حوزه میراث فرهنگی بپردازیم.
او با بیان اینکه هجدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران، با توجه به شرایط پیش آمده ناشی از همه‌گیری بیماری کرونا و سخت شدن فعالیت‌ها در حوزه باستان‌شناسی به صورت مجازی برگزار شد؛ یاد باستان‌شناسانی چون «صادق ملک شهمیرزادی»، «حسن طلایی»، «فیروز باقرزاده»، «تهرانی مقدم»، «ولفرام کلایس»، «دیوید استروناخ» را که در طول این یک سال گذشته درگذشتند، گرامیداشت و گفت: به قول سید محمد بهشتی گردهمایی باستان‌شناسی ایران، «نوروز باستان‌شناسی ایران» است.
وی با تأکید بر این نکته که باید زیر ساخت‌های سایبری را در حوزه باستان‌شناسی تقویت کنیم، بیان کرد: همه‌ی مراکز باستان‌شناسی و موزه‌های جهان که پیش از این در حوزه زیر ساخت‌های اینترنتی و سایبری مطالعات باستان‌شناسی در میراث دیجیتال فعالیت‌هایی داشته‌اند توانستند در این شرایط سخت فعالیت‌هایشان را بهتر و بیشتر از سر بگیرند.
نوکنده تاکید کرد: کرونا به ما آموخت که باید در حوزه میراث‌دیجیتال بیشتر سرمایه‌گذاری و زیر ساخت‌ها را آماده کنیم تا بتوانیم در مواقع بحران‌های این‌چنینی به بحث حفاظت و پژوهش در حوزه میراث‌فرهنگی بپردازیم.
صدور ۱۵۶مجوز باستان شناسی در کشور در سال گذشته/تمرکز بر برنامه‌های نجات‌بخشی و اضطراری
روح‌الله شیرازی – رییس پژوهشکده باستان‌شناسی و دبیر علمی هجدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران – در سخنانی با ابراز تأسف از اینکه امسال محدودیت‌های ناشی از فاصله‌گذاری اجتماعی برای پیشگیری از همه‌گیری کرونا، ما را وادار کرد تا این رخداد بزرگ علمی باستان‌شناسی ایران را به صورت مجازی و برخط برگزار کنیم و از اجتماع متخصصان امر در این زمینه محروم بمانیم، اظهار کرد: در این سال برنامه‌های پژوهشی و کاوش‌های باستان‌شناسی نیز مانند سایر بخش‌های خصوصی و عمومی جامعه تحت تاثیر همه‌گیری این بیماری جدید قرار گرفت و ماهیت کار میدانی باستان‌شناسی که مستلزم فعالیت گروهی و بلند مدت تعدادی از کارشناسان و کارگران است، را تحت الشعاع قرار داد.
وی با اشاره به اینکه پژوهشکده باستان‌شناسی برای حفظ ایمنی افراد در برنامه‌های میدانی (با توجه به ماهیت و نیازهای باستان‌شناسی) دستورالعملی را تنظیم و در آغاز هر فصل کاری به سرپرستان ابلاغ کرد، درباره‌ی فعالیت‌های باستان شناسی صورت گرفته در یکسال گذشته،ادامه داد:در سال گذشته، ۱۵۶ مورد مجوز فعالیت میدانی اعم از بررسی، کاوش و گمانه‌زنی صادر شده که از این تعداد ۱۳۲ مورد به انجام و ۲۴ مورد از این برنامه‌ها به دلایل گوناگون به انجام نرسیده است، اما در سال گذشته بیشتر کاوش‌ها و بررسی‌های میدانی متمرکز بر برنامه‌های نجات‌بخشی و اضطراری بوده است.
او با بیان اینکه در اواخر سال ۱۳۹۸ با شیوع بیماری کرونا، تعداد مجوزهای صادر شده کاهش چشم‌گیری داشته است، افزود: مایه افتخار است که گزارش‌های کوتاه هجدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران می‌تواند تصویری به نسبت جامع را از وضعیت مطالعات باستان‌شناسی در ایران ارائه دهد. سال گذشته بسیاری از برنامه‌های پرسش‌محور پژوهشکده باستان‌شناسی به دلیل محدودیت‌های مالی انجام نشد و بیشتر کاوش‌ها و بررسی‌های میدانی متمرکز بر برنامه‌های نجات‌بخشی و اضطراری بوده‌است.
انتهای پیام
منبع:ایسنا