بهای سنگین یک عشق؛ به قیمت وداع با انگشتان!

به گزارش ایسنا، در سومین نمایشگاه سازِ خانه موسیقی که در خانه هنرمندان با آثاری از بیش از ۶۰ هنرمند سازنده ساز برگزار شد، آثار بیش از 60 هنرمند به نمایش گذاشته شده بود.

محوریت اصلی سازهای این نمایشگاه، سازهای ایرانی بود ولی با این وجود برخی غرفه‌ها به سازهای چنگ، گیتار و ویولن اختصاص داشت. عمده غرفه‌داران سازنده‌های ساز مرد بودند ولی با این حال بانوانی را هم می‌دیدیم که سازهای ساخت خود را به نمایش گذاشته‌اند.

در ادامه مصاحبه خبرنگار ایسنا را با تعدادی از این سازندگان ساز می‌خوانید:

نمی‌دانستم در ایران هم ساز تولید می‌شود!

در ابتدا با سازنده چنگ‌ و سه تار به نام عبدالله عباسی صحبت کردیم. از او خواستیم که صحبتی درباره ساخت ساز و علت رجوعش به ساخت چنگ با ما داشته باشد. با خوش‌رویی پذیرفت و گفت: من تار و چنگ می‌سازم. البته قبلا تار می‌ساختم. از ۱۳ یا ۱۴ سالگی شروع به ساخت ساز کردم و خودجوش عاشق موسیقی بودم. در سنی که همه به دنبال آهنگ‌های پاپ بودند، من موسیقی‌های اصیل را خیلی دوست داشتم. هیچ جا شاگرد هیچ کس نبودم. اولین بار ویولن درست کردم و بعدها سنتور، تار و سه تار. ۴۰ سال است که ساز می‌سازم، ولی ۱۵ سال است که به سمت ساخت ساز چنگ رفته‌ام.

چه شد که چنگ ساختید؟ پاسخ داد: نمی‌دانم، یک روز دوست داشتم که یک چنگ داشته‌ باشم ولی فکر نمی‌کردم سر از بازار جهانی درآورم و به اینجا برسم. آنقدر ادامه دادم که ساز چنگ پدال می‌سازم. ساز چنگ پدال شاید تنها در هشت کشور ساخته شود.

موسیقی هم می‌دانید؟ گفت: با موسیقی کاملا آشنا هستم و سال‌ها تار و ویولن می‌نواختم ولی دو بند از انگشتانم قطع شد و دیگر نوازندگی نمی‌کنم. سازنده ساز حتما باید با موسیقی آشنا باشد وگرنه اگر نداند، کارش نجاری است. کسی که ساز درست می‌کند شاید ساز ننوازد ولی باید همه چیز موسیقی را بداند. می‌توانید در ساز ساختن ساز ننوازید ولی باید موسیقی را بدانید.

او در پاسخ به اینکه در عرصه ساخت ساز با چه مشکلاتی مواجه هستند، اظهار کرد: من در این عرصه صادرات و واردات دارم. برای صادرات که مشکلات زیادی برای ارسال سازها دارم. مثلا اگر بخواهیم در نمایشگاه‌های خارج از کشور شرکت کنیم، برای بردن کارها گرفتاری داریم که در گمرک بسته ما را باز می‌کنند، نامه می‌خورد، خروج موقت می‌شود. زمانی هم که گمرک برمی‌گردد، بسته را پنج روز با وجود اینکه نامه خورده نگه می‌دارند. از طرف دیگر مشکل واردات برخی از مواد اولیه را مانند چوب، چسب، سیم و … داریم.

این سازنده ساز ادامه داد: متأسفانه نه تنها از ما هیچ حمایتی نمی‌شود بلکه از خارج کشور نیز ساز وارد می‌کنند، گرچه که ما در داخل هم می‌توانیم تولید کنیم. نباید اجازه دهند یک سری کارها که نسخه با کیفیت آنها در ایران تولید می‌شود، از خارج وارد شود. وقتی که تولید دهنده خوب هست باید حمایت شود و مواد اولیه را در اختیار آنها قرار دهند.

او در پایان درباره نمایشگاه «سازخانه» و تأثیر آن در حمایت از سازندگان ساز می‌گوید: چنین نمایشگاه‌هایی خیلی می‌تواند مفید باشد به شرط اینکه اطلاع‌رسانی بیشتری داشته باشند. باید در شهر بیلبوردهایی زده شود، رسانه‌ها به آن بپردازند تا مردمی که ما را نمی‌شناسند به اینجا بیایند. چند وقت پیش یک معلم موسیقی کودک را دیدم که می‌گفت من نمی‌دانستم در ایران ساز تولید می‌شود و به دوستانم می‌گفتم که باید از خارج ساز بیاوریم.

 

 

ساز گیتار در بین سازهای ایرانی!

در بین سازهای ایرانی، گیتارهایی نیز دیده می‌شد. این امر سوالی را درباره علت حضور این ساز غربی در ذهنمان ایجاد کرد؛ به همین علت گپی با یکی از صاحبان غرفه‌های گیتار زدیم. او میثم مبصری نام داشت. از او سوال کردیم که چه شد ساز غربی گیتار نیز در این نمایشگاه شرکت داده شد؟ پاسخ داد: گیتار سازی است که در کشور ما در سبک‌های مختلف طرفداران زیادی دارد. اینکه من وارد ساخت ساز گیتار شدم به دلیل علاقه‌ام به گیتار و کار با چوب بود. این امر ریشه در ۲۰ سال پیش دارد. خیلی خوب است که مردم و نوازندگان می‌توانند در این نمایشگاه حاصل فعالیت سازندگان را ببینند.

آیا موسیقی می‌دانید؟ گفت: من بیشتر نوازنده هستم تا سازنده ولی تا حدودی موسیقی را می‌دانم.

تا چه حد در ساخت ساز گیتار در ایران به خودکفایی رسیده‌ایم؟ بیان کرد: چوب‌ها از سراسر دنیا وارد می‌شوند و نمی‌شود همه آنها را در ایران پیدا کرد. البته چوب درخت افرای ایرانی، چوبی است که در سراسر دنیا شناخته شده است. همچنین برخی از قطعات ساز را باید از خارج وارد کنیم و جایگزین ایرانی ندارند، پس ناگزیریم که از قطعات وارداتی استفاده کنیم.

او ادامه داد: امثال این نمایشگاه در صورتی که رسانه‌ای شوند، می‌توانند به معرفی گیتار ساخت ایران یا هر ساز دیگری کمک کنند. دلیلی ندارد زمانی که در داخل کشور، گیتار با کیفیت تولید می‌شود از کشوری مانند اسپانیا گیتار وارد کنیم. خیلی وقت‌ها سازهای وارداتی از اسپانیا به دلیل رطوبت بالا در این کشور در جا به جایی دچار مشکل می‌شوند. پس بهتر است که چوبِ سازها در شرایط آب و هوایی داخل کشور قرار گیرند و سپس تبدیل به ساز شوند.

مبصری درباره دیگر مشکلاتشان در این عرصه گفت: افزایش قیمت‌ ابزار کارمان یکی از مشکلات عمده ماست. مثلا برای خرید چسب یا برخی از ابزار با مشکل مواجه هستیم. از طرف دیگر باید در زمینه خرید ساز ایرانی فرهنگ سازی شود و نوازنده‌ها یک اثر را تنها به دلیل خارجی بودن آن، نخرند.

 

 

کشورمان با وجود استاد قنبری‌مهر جایگاه بالایی در ساخت ویلن دارد!

سازندگان خانواده ویولن نیز حضور داشتند. صحبتی با سیاوش اکبری یکی از سازندگان ویولن کردیم. او بجز ویلن، کمانچه، سه تار و … هم می‌سازد.

از او پرسیدیم که چه شد به سمت ساخت ساز ویولن رفت؟ گفت: من در سال ۶۳ شروع به ساخت آلات موسیقی کردم و سازهای مختلفی مانند تار، سه تار، سنتور، کمانچه و خانواده ویولن ساختم. نزد استاد ابراهیم قنبری‌مهر ساخت این سازها را آموختم. ساز اولم تار است و ویولن هم می‌نوازم. از ابتدا به ساخت ساز و کار با چوب علاقه داشتم، از طرفی برادرم قبل از انقلاب شروع به ساخت ساز کرده بود و تا مدتی بعد از انقلاب در کار او وقفه افتاد. زمانی که من برای یادگیری نواختن ساز رفتم دوباره به این فکر افتادیم که ساخت ساز را از سر بگیریم.

تا چه حد در ساخت ویولن در دنیا جایگاه داریم؟ بیان کرد: کشور ما از نظر کیفیت در ساخت ویولن با وجود با برکت استاد قنبری‌مهر که در زمینه ساز سازی یک شخصیت جهانی است، حرفی برای گفتن دارد ولی از نظر کمیت نه؛ چراکه مسائل مختلفی به خصوص از نظر شرعی باعث شده که از نظر کمی در ساخت ویولن بالا نباشیم. از طرفی واردات خیلی اجازه نمی‌دهد که سازندگان داخلی دیده شوند. تولیدات داخلی به صورت تکی فروخته می‌شود و قیمت بالاتری دارد ولی مردم برای خرید آن راغب هستند.

 

 

یک ماه می‌گردیم تا چوب خوب پیدا کنیم

زانیار نادری نیز سازنده سه تار بود. با او نیز درباره این حرفه گپی زدیم. گفت: من حدود ۱۲ سال است که ساز می‌سازم. از بچگی موسیقی‌های سنتی را می‌شنیدم. زمانی که یک مقدار سنم بالاتر رفت با چندتا از دوستان که ساز می‌ساختند در ارتباط بودم و به نوازندگی ساز علاقه‌مند شدم. در نهایت به صورت خودآموز و آزمون و خطا شروع به ساختن کردم و الآن مدتی است که ساز می‌سازم.

برای ساخت ساز مشکلاتی داشته‌اید؟ گفت: فروش سازها خیلی راحت نیست؛ چون باید کسی باشد که این هنر را دوست داشته باشد و ساز را بخرد. برای تهیه چوب نیز باید به روستاهای مختلف برویم و حدود یک ماه بگردیم تا مصالح خوب و مرغوب را به دست بیاوریم.

 

 

حضور زنان در عرصه ساز سازی

در ادامه با دوتن از بانوان سازنده ساز صحبت کردیم. ندا شیرعلی و شکوفه فیاضی. هر دو کمانچه می‌سازند.

در ابتدا ندا شیرعلی بیان کرد: من در ابتدا نوازنده سه تار بودم. یک بار جایی برای سفارش سه تار رفتم. وقتی که کارگاه را دیدم، احساس کردم که چقدر برای من جذاب است. از کسی که سه تار را خریدم خواهش کردم تا به من اجازه دهد در کارگاهش کار کنم. چهار تا پنج ماه در آنجا کار کردم. پس از آن نیز با استاد بیاض امیرعطایی در میراث فرهنگی آشنا شدم. از سال ۸۳ تا کنون است که ساز می‌سازم. ابتدا سه تار و سپس کمانچه.

او ادامه داد: ساز سازی یک مقدار شغل سنگینی برای خانم‌ها است، به خصوص اگر بخواهند صفر تا صد آن را خودشان انجام دهند. استاد امیرعطایی این فضا را برای خانم‌ها باز کردند و اکنون خانم‌ها نیز در این زمینه فعالیت می‌کنند. فعالیت در این عرصه یک عشق است، به خصوص برای خانم‌ها. اکنون خیلی از دختران در صفحه اینستاگرامم به من پیام می‌دهند و از علاقه‌شان به این حرفه می‌گویند.

با چه مشکلاتی در این حرفه به عنوان یک خانم روبه‌رو هستید؟ پاسخ داد: همین دو ماه پیش دستم زیر دستگاه بریدگی رفت و سه تا از انگشتانم حدود نیم سانت کوتاه شد. از طرفی دستانمان از فرم می‌افتد یا به ستون فقرات فشار می‌آید. همچنین پیدا کردن بازار کار و دیده شدن نیز خودش داستانی دارد. ولی در کل اگر خانم‌ها عشق به این کار، تخصص و قدرت بدنی را داشته باشند، می‌توانند در این عرصه فعالیت کنند.

در ادامه شکوفه فیاضی نیز گفت: پیش از اینکه وارد این عرصه شوم، کمانچه می‌زدم و در دانشگاه رشته هنرهای چوب می‌خواندم. به واسطه پدرم با استاد امیرعطایی آشنا شدم و هشت سال است وارد این عرصه شده‌ام.

تا چه حد ضرورت دارد که سازنده موسیقی بداند؟ اظهار کرد: موسیقی بدانند خیلی بهتر است ولی افرادی هم هستند که موسیقی نمی‌دانند و یا بعد ساز سازی به دنبال آن رفتند و اکنون هم در کار خود موفق هستند.

 

 

سازم را به هر کسی نمی‌فروشم

در پایان با یکی از سازندگان ساز سنتور به نام بهمن ولی‌زاده‌پیلره صحبت کردیم. از او پرسیدیم که چه شد به سمت ساخت ساز رفت؟ با خنده گفت: «واقعیت را بگویم؟» سپس ادامه داد: حدود ۲۷ سال است که ساز می‌زنم و ۲۱ سال است که ساز می‌سازم. شاگرد استاد مشکاتیان بودم و در آن زمان ساز خوب یک جور رویا بود. قیمت ساز استاد ناظمی در آن زمان ۷۰۰ هزار تومان بود. دیدم که پولم به خرید ساز ۷۰۰ هزار تومان در آن زمان نمی‌رسد؛ به همین دلیل کم کم شروع کردم با کمک یکی از استادانم که ساز می‌ساخت این کار را شروع کردم. همچنین به دلیل اینکه ساز می‌زدم ایرادهای ساز را بهتر درک می‌کردم.

سازهای ابداعی مانند سنتور ۱۶ خرک، بنجوی دلنواز که تکامل یافته بنجوی بلوچستان است و کالیمبا از سازهای افریقا با کیفیت بهتر نیز دارم. سنتور هفت خوان را نیز ابداع کرده‌ام که نتوانستم به نمایشگاه برسانم.

آیا سازهای ابداعی خود را به ثبت رسانده‌اید؟ نه! فرصت این کارها را نداشته‌ام و اگر هم ثبت کنم قرار نیست که آپولو هوا شود.

خیلی محدود ساز می‌سازم و چون خریدارها خیلی از پس قیمت گران برنمی‌آیند، سازهایم را ارزان می‌فروشم ولی به هرکسی نمی‌دهم. باید اهلش باشند تا به آنها ساز بدهم.

 

 

در ادامه می‌توانید نمونه‌ای از نواختن سازهای مختلف را در این نمایشگاه ببینید:

منبع:ایسنا