تاریخچه ناشناخته نجوم

عمران مرادی، در وبینار آنلاین به مناسبت روز جهانی نجوم که به همت مرکز نجوم ادیب اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: نیوتون، کوپرنیک، انیشتین، گالیله و… از معروف ترین افرادی هستند که علم نجوم را به نام آن‌ها می‌شناسیم، اما در این میان افرادی هم وجود دارند که کمتر شناخته شده‌اند.

وی افزود: بخش زیادی از دانش نجوم برای عموم مردم شناخته شده نیست.

این کارشناس ارشد انتقال تکنولوژی در خصوص تاریخچه شکل‌گیری روز جهانی نجوم، گفت: داگ برگر، رییس انجمن نجوم کالیفرنیای شمالی حدود ۴۰ سال پیش ایده‌ای مطرح کرد که بر مبنای آن منجمان تلسکوپ‌های خود را بین مردم برده و آن ها را با علم نجوم آشنا کردند، از ۳۰ سال پیش هفته‌ای به عنوان ترویج نجوم اعلام شد تا منجمان علم خود را به جامعه بیاورند.

مرادی افزود: ایتالیا مهد علم نجوم است و گالیله، از بزرگان علم نجوم از این کشور برخاسته است، اما شواهدی وجود دارد که بزرگان حوزه نجوم در کشورهای اسلامی اطلاعات برجسته‌ای داشته‌اند و این اطلاعات از طریق بندر ونیز که محل تجارت بوده، به این کشور راه یافته است.

این پژوهشگر نجوم، ادامه داد: شواهدی وجود دارد که آثار مسلمانان از طریق ونیز وارد ایتالیا شد و ریشه‌های اولیه خورشید مرکزی از سمت مسلمانان ارائه شده است.

مرادی، با معرفی «جور دانو برونو» اظهار کرد: این فرد کشیشی کیهان شناس بود که معتقد بود، علم را باید بر اساس قوانین طبیعت و نه خرافه‌ها بررسی کرد و معتقد بود«بهترین راه پرستش خداوند، شناخت قوانین طبیعت و استفاده از این قوانین به نحو احسن است.» این فرد از سوی دادگاه تفتیش عقاید مانند دادگاه گالیله محکوم به اعدام شد و به نوعی شهید راه علم است.

وی از وجود یک رصدخانه بسیار قدیمی در شهر اصفهان خبر داد و گفت: در اصفهان رصد خانه‌ای قدیمی وجود داشته که پس از بررسی نقشه‌های قدیمی مشخص شد که تقویم جلالی در آن تدوین شده است. محل این رصدخانه هنوز پیدا نشده و اصفهان شناسان و باستان شناسان می‌توانند با منجمان در پروژه‌ای مشترک این مکان را پیدا کنند.

به گزارش ایسنا، این پژوهشگر نجوم و کیهان شناسی به نظریه خورشید مرکزی که از سوی گالیله مطرح شد، اشاره و اظهار کرد: شواهدی وجود دارد که «آریستارخوس»، سه قرن قبل و «آناکساگوراس»، پنج  قرن قبل این نظریه را مطرح کرده بودند و این موضوع نشان می‌دهد این مباحث وجود داشته اما هیچگاه در تاریخ نجوم اعلام نشده است.

مرادی از «ابن هیثم» نیز نام برد که نخستین دانشمند فیزیک نور در جهان، مخترع ذره‌بین، نخستین محقق ویژگی‌های نور، ریاضی‌دان و دانشمند حساب، هندسه، مثلثات و جبر بوده است.

وی اضافه کرد: همچنین «عبدالرحمن صوفی» نیز که در رصد خانه اصفهان مشغول بوده، نخستین ستاره شناسی است که کهکشان آندرومدا را کشف و گزارش ابر ماژلانی بزرگ را ثبت کرد. به این ترتیب وی نخستین کسی است که گزارش رصدی کره‌های آسمانی خارج از کهکشان راه شیری را ثبت کرد.

عضو شورای علمی مرکز نجوم ادیب اصفهان، خاطرنشان کرد: «ابوریحان بیرونی» نیز در بخشی از کتاب خود به وضوح از گردش زمین به دور خود نام برده است و این نشان می‌دهد ابوریحان هم به مرکزیت زمین شک کرده و مجموع آثار این دانشمندان از طریق ونیز به کوپرنیک و گالیله رسیده است.

مرادی در توضیح اولین سازنده تلسکوپ گفت: معمولا این مهم به گالیله نسبت داده می‌شود، اما «هانس لیپرشی»، یک عینک ساز و فیزیک‌دان اهل هلند به عنوان یکی از پیشگامان اختراع تلسکوپ شناخته می‌شود، اگرچه معلوم نیست وی نخستین شخص باشد.

وی افزود: در برخی مقالات اولین تلسکوپ‌ها به سرزمین پارس و هند نسبت داده شده است.

مرادی همچنین از «تیکو براهه» نام برد که نخستین کسی بود که به معنای امروز، شیوه منظم و دقیق رصد کردن را در نجوم به کار گرفت و ترسیم دقیق حرکات ماه، خورشید و ستارگان مقدمات انقلاب کوپرنیکی را فراهم آورد.

وی ادامه داد: خانواده «هرشل» نیز که پدر و یک پسر و یک دختر بودند، هر سه منجمان مطرحی هستند که تاثیرات زیادی در علم ستاره‌شناسی دارند. ویلیام، اورانوس را کشف کرد و به وجود تابش فروسرخ پی برد و قدر سنجی را به صورت مدل ارائه کرد. کارولینه، خواهر او نیز تعداد قابل توجهی از دنباله دارها را رصد کرد.

این پژوهشگر نجوم به مبحث نجوم رادیویی در علم نجوم اشاره و اظهار کرد: اولین عکس با دقت از سیاه‌چاله‌ها با  نجوم رادیویی ثبت شد و چون امواج همه‌جا هستند، باب بسیار مهم و گسترده‌ای در علم نجوم باز کرد. در این ایده که اجرام فضایی می‌توانند تشعشعات رادیویی داشته باشند، نخستین بار توسط معادله ماکسول نشان داده شد.

مرادی گفت: مارپیچی بودن راه شیری با نجوم رادیویی مشخص شد.

وی همچنین از «مارتین رایل» نام برد و گفت: او یک ستاره شناس رادیویی انگلیسی بود که سیستم‌های رادیو تلسکوپی را گسترش داد و با تجهیزات قوی توانست دورترین کهکشان شناخته شده در آن زمان را ببیند.

عضو شورای علمی مرکز نجوم ادیب اصفهان اضافه کرد: «هنری راسل» و «هوتسپرونگ» نیز از دیگر مشاهیر این علم هستند.

مرادی با بیان اینکه ۴۰۰ سال پیش، گالیله از اولین افرادی بود که با تلسکوپ کوچک و دست ساز خود، راه کهکشان را رصد کرد، گفت: اما در سال ۱۹۱۸ میلادی، «هارلو شپلی»، اخترشناس آمریکایی توانست به طور دقیق ثابت کند که منظومه شمسی ما نه تنها در مرکز کهکشان نیست، بلکه در اطراف کهکشان راه شیری و در یکی از بازوهای آن قرار دارد.

وی تاکید کرد: پیش از انیشتین، نیز یک ریاضی‌دان به نام «ریمان» بحث‌هایی مطرح می‌کند که در نظریه نسبیت انیشتین استفاده می‌شود و انیشتین در نسبیت عام به نوعی کار ریمان را تمام می‌کند. همچنین نظریات «هرمان مینوکوفسکی» در نسبیت خاص مطرح می‌شود.

به گفته مرادی، «رامانوجان»، ریاضی دان خودآموخته نیز پایه گذار توابع مدولار و تیوری ریسمان بوده و است.

این پژوهشگر کشف سیاه‌چاله را به «جان میشل» و «لاپلاس» نسبت داد که اولین بار از آن سخن گفتند، اما آن را کشف نکردند.

مرادی همچنین از تئوری بیگ‌بنگ نام برد که «ژرژ لومتر» برای نخستین بار بر این باور بود که صورت فعلی جهان نتیجه یک انفجار بزرگ است که میلیارد سال پیش رخ داده و باعث گسترش و انبساط جهان شده است.

وی افزود: «ادوین هابل» دوره کیهان شناسی را اثبات کرد.

این پژوهشگر در خصوص ایده نخستین تلسکوپ گفت: «هرمن اوبرت» اولین بار پیشنهاد کرد که تلسکوپ ها را می توان به مدار زمین پرتاب کرد و بر اختلالاتی که اتمسفر زمین ایجاد می کند، غلبه کرد.

مرادی اضافه کرد: ریاضی دان و فیزیکدان آمریکایی به نام «ادوارد ویتن» نیز از پژوهشگران پیشرو جهان در نظریه ریسمان و میدان های کوانتومی است.

این پژوهشگر در نهایت، خاطرنشان کرد: دنیای نجوم سرشار است از پژوهشگران شناخته شده و کسانی که کمتر نامی از آن‌ها گفته شده است. نکته مهم در مورد بسیاری از پژوهشگران توجه به این است که دانشمندان بزرگ در مقطعی از زندگی خود، رشته های خود را عوض کرده تا به رشته مورد علاقه خود رسیده اند و در آن موفق شده اند.

انتهای پیام

منبع:ایسنا