تجربه‌ای از مدیریت بحرانِ بیولوژیکی نداریم/ سازمان‌های مردم‌نهاد وارد شوند
اسکندر مختاری طالقانی می‌گوید: هر چند در عوامل طبیعی و بحران‌هایی مانند سیل، زلزله و جنگ، تجربیاتی از مدیریت بحران در اختیار داریم اما به نظر می‌رسد در هیچ نقطه‌ای از دنیا تجربه‌ای از مدیریت بحران در مقابله با عوامل بیولوژیکی در اختیار نیست و تا رسیدن به نقطه‌ی تجربی، احتمال عوارضی از این سمت وجود دارد.
به گزارش ایسنا، آمار خبرهای تخریبی آثار میراثی از تعطیلی‌های قبل نوروز (تعطیلات کرونایی) تا کنون از تعداد انگشتان دو دست هم بیشتر شده، آن‌هم خبرهایی که فعالان میراثی متوجه می‌شوند و گوش به گوش می‌رسانند تا شاید آستینی برای نجات آثار تاریخی بالا برود.
یک روز قلعه سلجوقی نوش آباد را نیمه کاره می‌کنند و یک روز آتش به جان بیمارستان مسیح مرادیان کرمانشاه می‌اندازند و روز دیگر سراغ محوطه‌ی بی‌بی شهربانو در شهر ری می‌روند و …
اما این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهند که احتمالا تخریب‌گران آثار تاریخی، خودشان را جزو مردمی نمی‌بینند که باید همسو و همراه با مردم کشورشان در قرنطینه خانگی برای قطع شدن زنجیره‌ای که قرار است آرامش را به کشور برگرداند، باشند و در این میان دنبالِ راهی برای خلاص شدن از دست میراثِ تاریخی‌شان می‌روند.
بیشترین عارضه بیولوژیکی گریبان آثار تاریخی را می گیرد
مختاری – کارشناس پیشکسوت میراث فرهنگی – در گفت‌وگو با ایسنا، به وجود آمدن چنین وضعیتی را مخصوص فقط این دوران نمی‌داند، او تجربه‌های زیادی از تعطیلات‌هایی که در طول سال‌های گذشته با این نوع اتفاقات مواجه شده در خاطرش دارد.
وی با بیان اینکه در این شرایط جای سازمان‌های مردم‌نهاد خالی است، در حالی که می‌توانند نقش تاثیر گذاری در حفاظت از آثار تاریخی ایفا کنند، می‌گوید: در طول چند سال گذشته تلاش‌هایی برای مدیریت بحران در میراث فرهنگی انجام شده است، مانند توجهی که در این سال‌ها بیشتر معطوف به زلزله بوده و کمتر به سیل پرداخت و مدتی نیز در آن از بحران جنگ بهره بردند، حتی برخی کنوانسیون‌ها در این رابطه نشان می‌دهند که باید در مدیریت بحران چه کارهایی انجام داد.
او با تاکید بر اینکه در شرایط کنونی مدیریت بحران را باید بر اساس بحران‌های بیولوژیکی انجام داد، ادامه می دهد: به نظر می‌رسد تجربه‌ای در جهان در این زمینه وجود ندارد، شاید به همین دلیل عوارضی هم از خود به جا بگذارد. در شرایط کنونی و در موضوع میراث فرهنگی، بیشترین عارضه‌ای که در این موضوع خاص یعنی کرونا، قرنطینه بودن مردم و بیرون نیامدن آن‌ها از خانه‌ها یا کمتر سفررفتن و تعطیلی ادارات، موزه‌ها، هتل‌ها و مراکز گردشگری ایجاد می‌شود این است که این آثار از چشم نهادهای نظارتی و مردم پنهان می‌شوند و این زمان برای سودجویانی که هدف‌شان تخریب آثار است، بهترین موقعیت است.
او با بیان اینکه این اتفاق نسبت به حفاری‌های قاچاق نیز مصداق دارد، می‌افزاید: بعد از برنامه‌ریزی برای نگهداری شهرها و بناهای تاریخی در این شرایط، باید نهادهای نظارتی مانند یگان حفاظت و وزارتخانه میراث فرهنگی هوشیاری خود را در این مواقع تست کنند.
به کمک فعالان میراث فرهنگی و سازمان‌های مردم‌نهاد نیاز داریم
مختاری اما وارد عمل شدن سازمان‌های مردم نهاد و فعال عمل‌کردنشان در این شرایط را عاملی در حفاظت بهتر از اثار تاریخی کشور می‌داند و می‌گوید: در روزهای تعطیل و شرایطی مانند تعطیلی‌های اینچنینی، نیاز به چنین کمک‌هایی داریم.
مدیر سابق محور فرهنگی تاریخی تهران قدیم، با بیان اینکه درگذشته دو تعطیلی تاثیرگذارو فراگیرِ کشور یعنی نوروز و روزهای تاسوعا و عاشورا در محرم، ساخت‌وسازهای غیرمجاز در مناطقی مانند بازار تهران سرعت می‌گرفت، ادامه می‌دهد: در آن زمان لاغر کردن ستون‌ها یا افزودن بخش‌هایی در فضاهای تجاری در محدوده‌ی بام بازار زیاد انجام می‌شد، چون چشم‌های نظارتی بسیار کم بودند و کسانی که چنین برنامه‌هایی در سر می‌پروراندند از قبل آماده بودند تا وارد این موضوع شوند.
او اما تعطیلات نوروز امسال از یک سو و تعطیلی‌های اجباری پیش امده در برابر اتفاقات بیولوژیکی در دنیا را عاملی می‌داند که مجرمان تخریب آثار تاریخی در این شرایط به راحتی سراغ آن می‌روند و می‌گوید: میراث فرهنگی باید از همه سازمان‌های مردنهاد و دوستداران میراثی، سمن‌ها و «NGO» ها درخواست کند تا در این روزها در محدوده‌های سکونتی خود حمایت و دیده‌بانی از میراث فرهنگی را نیز در برنامه‌های خود قرار دهند.
خبرهایی از دست درازی به مسجد جامع ورامین شنیدم
وی توجه به آثار تاریخی از بقاع متبرکه گرفته تا خانه‌ها و محوطه‌های که ممکن است در این شرایط از سوی حفاران غیرمجاز مورد حمله قرار بگیرد را یک وظیفه‌ی ملی می‌داند و ادامه می دهد: در طول این مدت خبرهایی درباره‌ی برخی دست‌درازی‌ها به مسجد جامع ورامین شنیدم که علاوه بر حضور برخی افراد و معتادان به این فضای تاریخی و مذهبی، تزئینات و کاشی‌های مسجد نیز در معرض آسیب قرار گرفته‌اند، مانند اتفاقی که در چهارشنبه سوری سال گذشته برای بیمارستان مسیح مرادیان کرمانشاه رخ داد.
مختاری تاکید می‌کند: این اتفاقات و نمونه‌های مشابهی که در طول روزهای گذشته برای میراث فرهنگی کشور رخ داده، نمونه‌ی بارزی از یک زنگ خطرو هشدار برای میراث فرهنگی است که مراقب کمین‌کنندگان تخریب آثار تاریخی باشند، اتفاق چهارشنبه سوری در این شرایط و هر لحظه می‌تواند برای هر کدام از آثار تاریخی کشور رخ دهد.
منبع:ایسنا