مسجد پیامبر (ص) یکی از مهمترین مساجد برای مسلمانان جهان است، چون مزار حضرت محمد (ص) در آن قرار گرفته است. این مسجد در بین مسلمانان جهان بیشتر به نام مسجد نبوی مشهور است.
بنا بر منابع تاریخی، سنگ بنای این مسجد را حضرت محمد (ص) گذاشت. مسجد کوچکی که در نزدیکی خانه‌اش قرار داشت و بعدها که مسجد توسعه پیدا کرد، خانه پیامبر (ص) و نزدیکانش هم به آن الحاق شد. مسجد در دوره‌های تاریخی مختلف با تغییرات گسترده‌ای روبه‌رو بود و در زمان خلفای عباسی بیشترین گسترش و تغییرات در تزئینات را داشت، در این دوره تعداد درهای ورودی مسجد به ۲۰ باب رسید.
اواخر حکومت عباسی مسجد آتش گرفت و صدمه زیادی دید اما با کمک خلفای مصر بازسازی و مرمت شد. مسجد یک بار دیگر هم آتش می‌گیرد این بار بر اثر صاعقه و دوباره مصری‌ها با اعزام معمارانشان به بازسازی و حتی گسترش بیشتر مسجد کمک می‌کنند و تغییراتی هم در گنبد سبز می‌دهند.
در منابع تاریخی اشاره شده که عثمانی‌ها نقش بیشتری در بازسازی و مقاوم‌سازی مسجد پیامبر (ص) داشته و حتی به تزئینات آن افزوده‌اند. در این دوره رنگ گنبد مسجد سبز می‌شود.
با استقرار حکومت آل سعود در عربستان، مسجدالنبی (ص) وسعت بیشتری پیدا می‌کند و این تغییرات در دوره حکومت ملک فهد بیشتر بوده است، طوری که شش مناره ۱۰۴ متری به مسجد اضافه می‌شود و تعداد مناره‌های مسجد به ۱۰ عدد می‌رسد و فضای مسجد برای بیش از ۲۵۰ هزار نمازگزار وسیع‌تر می‌شود. حالا هم چند سالی است که برای اجرای طرح توسعه مسجد پیامبر (ص)، خانه‌ها و هتل‌های زیادی خراب شده و روند تکمیل این طرح نیز به کندی پیش می‌رود، آن‌چنان که در سال‌های اخیر، یعنی تا پیش از کرونا که سفرهای زیارتی عمره و حج به مدینه نیز انجام می‌شد، فضای اقامت برای زائران با محدودیت بسیاری مواجه شده بود و اعتراض بسیاری از کشورها را به دنبال داشت.
رسول جعفریان، پژوهشگر تاریخ در کتاب آثار اسلامی مکه و مدینه نوشته که نزدیک به ۲۱۰۴ ستون در مسجد وجود دارد.
در منابع تاریخی آمده که پیامبر(ص) هنگام سخنرانی در مسجد مدینه به درخت خرما تکیه می‌داد، و در سال هفتم یا هشتم هجری منبری برای ایشان ساخته شد. این منبر دو پله داشت. در سال ۶۵۴ قمری مسجد که آتش گرفت منبر هم سوخت. حاکمان مصر منبر جدیدی برای مسجد فرستادند، بعدها هم عثمانی‌ها منبر دیگری فرستادند که هنوز در مسجد باقی مانده است.
گفته شده است پیامبر در مسجد محراب نداشت. بعدها در محلی که نماز می‌گزارد، محرابی ساخته می‌شود که نزد مسلمانان مورد احترام است.
گنبد مسجد پیامبر در آتش‌سوزی‌ها آسیب دیده بود که مصری‌ها به بازسازی آن کمک کردند. در دوران عثمانی‌ها رنگ گنبد کبود بود که در جریان تغییرات آن را سبز کردند و از آن موقع به قبه الخضرا معروف است.
منبع: ايسنا
