تلاش برای گرمای روابط دوجانبه در سرمای مسکو

 سه‌شنبه ۲۸ دی بود که علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت در حساب کاربری خود در توییتر درباره سفر رئیس قوه مجریه به روسیه نوشت: «رئیس‌جمهور در جریان این سفر علاوه بر دیدار با آقای ولادیمیر پوتین، در مجلس دوما سخنرانی خواهند داشت. دیدار با فعالان اقتصادی و نفتی و حضور در دانشگاه از دیگر برنامه‌های ایشان در روسیه خواهد بود. محور مباحث و جلسات ‎توسعه صادرات به روسیه و تقویت ارتباطات تجاری و اقتصادی است.»

در همان روز کاخ ریاست جمهوری روسیه (کرملین) در بیانیه‌ای اعلام کرد که ولادیمیر پوتین روز چهارشنبه ۲۹ دی در مسکو میزبان همتای ایرانی خود سید ابراهیم رئیسی خواهد بود و اعلام کرد که “در این دیدار دو طرف درباره تمامی مسائل مرتبط با همکاری‌های دوجانبه، شامل اجرای پروژه‌های مشترک اقتصادی، موضوعات بین‌المللی و اجرای برجام بحث و تبادل نظر خواهند کرد”.

روز ۲۴ دی هم سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه درباره این سفر گفت: «این سفر کوتاه اما مهم است. زمان آن رسیده است که تعاملات که عموما نزدیک و منظم است و قربانی ویروس کرونا شده است در بالاترین سطح از سر گرفته شوند. اهمیت این بازدید در وهله اول لزوم برآورد دستور کار کلی با توجه به تغییرات انجام گرفته در ریاست جمهوری ایران است.»

علاوه بر دیدار و گفت‌وگو با “ولادیمیر پوتین” رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، حضور و سخنرانی در نشست عمومی مجلس دوما،‌ دیدار با ایرانیان مقیم روسیه و نشست هم‌اندیشی با فعالان اقتصادی روس، بخش‌های دیگر برنامه‌های رئیس دولت سیزدهم در این سفر دو روزه بود. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، جواد اوجی وزیر نفت و سید احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیسی را در این سفر همراهی کردند.

همچنین یک روز پیش از این سفر، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در مقاله‌ای در ” خبرگزاری اسپوتنیک” با عنوان “نقشه راه جدید در روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه” نوشت: «تهران و مسکو در مناسبات دو جانبه، مصمم هستند تا معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه را مطابق با تحولات جهانی به‌روزرسانی کنند.»

صبح چهارشنبه ۲۸ دی رئیس دولت سیزدهم با بدرقه حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن قمی معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور و جمعی از اعضای کابینه، تهران را به مقصد مسکو پایتخت جمهوری فدراسیون روسیه ترک کرد.

رئیسی پیش از عزیمت به روسیه در فرودگاه مهرآباد درباره اهداف این سفر با بیان اینکه “جمهوری اسلامی ایران، کشوری مستقل، مقتدر و صاحب نفوذ در منطقه و روسیه هم کشوری مهم و با قدرت و دارای نفوذ در منطقه است”، اظهار کرد: «همکاری و گفت‌وگوهای دو کشور مهم و دارای قدرت و نفوذ می‌تواند در ارتقای امنیت منطقه و روابط اقتصادی و تجاری مؤثر باشد.»

وی با اشاره به “وجود ظرفیت‌های گسترده همکاری بین تهران و مسکو در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و انرژی”، خاطرنشان کرد: «سطح کنونی همکاری تجاری و اقتصادی برای هیچ‌کدام از دو کشور رضایت‌بخش نیست و لازم است ارتقاء یافته و به سطح بسیار بالاتری برسد و امیدواریم این سفر بتواند در جهت تامین منافع مشترک دو کشور که در عرصه منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذار است، گام مؤثری را به همراه خود داشته باشد.»

ساعاتی بعد هواپیمای رئیس دولت سیزدهم و هیات همراهش در فرودگاه وونکووای مسکو به زمین نشست و رئیسی در بدو ورود به مسکو از سوی “نیکولای شولگینوف” وزیر انرژی روسیه و رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه و “ایگور مارگولوف” معاون وزیرخارجه این کشور مورد استقبال قرار گرفت. در مراسم استقبال، پس از نواخته شدن سرود ملی دو کشور، رئیسی از یگان تشریفات مستقر در میدان سان دید.

البته این نوع استقبال از سوی عده‌ای با انتقاداتی مواجه شد که چرا رئیس‌جمهور روسیه در فرودگاه حاضر نشده است. در این زمینه بهمن حسین‌پور معاون پیشین مراسم و تشریفات دفتر رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با ایسنا، درباره پروتکل‌های دولت روسیه برای استقبال از  روسای جمهور، با تاکید بر اینکه “هیچ‌گاه سابقه نداشته که پوتین برای استقبال از مقامات همتای خود به فرودگاه رفته باشد”، یادآور شد: «در پایتخت روسیه فرودگاه‌ها در فاصله بسیاری از کاخ ریاست جمهوری قرار دارند و از قدیم این رسم وجود داشته که در زمان سفر روسای جمهور کشورهای مختلف، یکی از وزرای کابینه دولت به فرودگاه می‌رود تا پای پرواز از مقام مهمان استقبال کند.»

پس از آن رئیس جمهوری اسلامی ایران، در سرمای مسکو مستقیم راهی کاخ کرملین شد تا برای گرم‌تر شدن روابط دو کشور با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور فدراسیون روسیه دیدار و گفت‌وگو کند.

رئیسی در دیدار با پوتین تاکید کرد: «ما هیچ محدودیتی برای گسترش و توسعه روابط با روسیه نداریم و خواهان برقراری روابط راهبردی با مسکو هستیم. اسناد همکاری راهبردی می‌تواند افق روابط را در طول ۲۰ سال مشخص کند. ما به دنبال افزایش حجم روابط تجاری با روسیه هستیم و تلاش زیادی در این زمینه انجام خواهیم داد.»

وی همچنین خاطرنشان کرد: «ما تجربه خوبی در همکاری با روسیه در سوریه در مبارزه با تروریسم داریم که می‌تواند مبنایی برای روابط مشترک باشد.»

در این دیدار پوتین هم خطاب به رئیسی گفت: «از طرف من سلام و آرزوی سلامتی برای رهبر معظم ایران را به ایشان منتقل کنید.»

پس از این دیدار حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در حساب کاربری خود در توییتر، نوشت: «‏در دیدار مهم، صمیمانه و طولانی‌مدت دکتر رئیسی و پوتین در کرملین، مناسبات تهران و مسکو در مسیر جدید، متنوع و پرشتاب قرار گرفت. در فصل نوین مناسبات، همکاری‌های ممتاز رقم خواهد خورد. روسای دو کشور بر ترسیم نقشه راه بلندمدت توافق کردند. جهان آینده بر پایه چندجانبه‌گرایی می‌چرخد.»

همچنین کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه با بیان اینکه “دیدار روسای جمهور ایران و روسیه در کرملین بیش از سه ساعت به طول انجامید”، در تشریح نتایج دیدار اظهار کرد: «طبق گزارش‌هایی که ما داریم، این دیدار در فضای بسیار صمیمانه‌ای انجام شد و در آن روسای جمهور دو کشور در حوزه‌های مختلف و بویژه در سه حوزه روابط بین‌الملل، منطقه و روابط دو جانبه رایزنی و گفت‌وگو کردند.»

جلالی با بیان اینکه “در حوزه مسائل دو جانبه بخش عمده‌ای از رایزنی‌ها به مسائل اقتصادی اختصاص داشته است”، عنوان کرد: «روسای جمهور دو کشور در مورد کریدور شمال به جنوب رایزنی کرده و بر اتمام هرچه زودتر آن تاکید کرده‌اند. در حوزه همکاری‌های دو کشور در خصوص انرژی، نفت‌ و گاز نیز گفت‌وگوهای خوبی انجام شده و فکر می‌کنم با توجه به قدرت و قوت دو کشور در حوزه مربوط به انرژی، این همکاری‌ها می‌تواند منجر به هم‌افزایی بیشتر دو کشور در این حوزه شود.»

روز اول این سفر بازتاب‌های متفاوتی در رسانه‌های عربی و خارجی داشت.

شبکه سعودی “العربیه” در این باره نوشت: «رئیسی معتقد است که این سفر نقطه تحولی در روابط دوجانبه ایران و روسیه ایجاد خواهد کرد.» شبکه المیادین، پایگاه خبری العهد، اسپوتنیک عربی و بخش عربی شبکه آر.تی، بخش عربی فرانس ۲۴، پایگاه خبری الشرق و شبکه المنار هم به پوشش این سفر پرداختند.

از طرفی پایگاه خبری-تحلیلی “میدل ایست آی” در گزارشی “سفر رئیسی به مسکو و رایزنی‌های او با همتای روس خود را برای آینده ایران مهم توصیف کرد” و نوشت: «از آنجایی که ایران به دنبال راهی برای دور زدن تحریم های آمریکا و روابط اقتصادی و امنیتی است تا از فشار غرب در مذاکرات برجامی بکاهد، این سفر از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. از طرف دیگر، نیاز روسیه به حفظ متحدان منطقه‌ای خود بر سر بحران اوکراین می‌تواند کلیدی در این مذاکرات باشد.»

خبرگزاری فرانسه، خبرگزاری رویترز، روزنامه‌های صهیونیستی هاآرتص و تایمز آو اسرائیل، خبرگزاری روسی تاس و خبرگزاری اسپوتنیک دیگر رسانه‌هایی بودند که به پوشش خبری این سفر در روز اول پرداختند.

رئیس دولت سیزدهم پس از دیدار با رئیس‌جمهور روسیه، شامگاه چهارشنبه به مناسبت میلاد حضرت فاطمه زهرا (س) و گرامیداشت روز زن با بانوان خانواده‌های ایرانی ساکن مسکو دیدار و با اشاره به “درخواست برخی بانوان مبنی بر تسهیل بازگشت دانشجویان برای ادامه تحصیل به کشور”، تاکید کرد: «این موضوع حتما با کمک وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت و درمان پیگیری خواهد شد.»

در این دیدار تعدادی از بانوان در سخنانی دغدغه‌ها و مشکلات جامعه ایرانیان خارج از کشور را با رئیسی مطرح کردند.

رئیس قوه مجریه در آخرین برنامه روز اول سفر خود به روسیه، شامگاه چهارشنبه با جمعی از ایرانیان مقیم این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. رئیسی در این دیدار با تاکید بر “لزوم کاهش موانع صدور مجوزهای صادرات”، تصریح کرد: «سهم ما در بازار روسیه حتما می‌تواند ارتقاء پیدا کند.»

وی همچنین با اشاره به دیدار خود با پوتین خاطرنشان کرد: «احساس این بود که اراده جدی برای رفع موانع و مشکلات در مسیر ارتقاء و توسعه همکاری‌های مشترک وجود دارد. بخشی از این دیدار به مسائل مشترک دو کشور در زمینه‌های اقتصادی و توسعه روابط اختصاص داشت، اما بخش دیگر به نقش قدرتمند ایران و روسیه در منطقه و مسائل بین‌المللی مرتبط بود.»

رئیس دولت سیزدهم در اولین برنامه روز دوم سفر خود در دیدار با “راویل عین‌الدین” رئیس شورای مفتیان روسیه با اشاره به “روابط خوب ایران و روسیه”، گفت: «آنچه امروز باید در کنار الحاد و بی‌دینی نگران آن بود مسأله افراط‌گرایی است. افراطی‌گری و تکفیر بسیار به مسلمانان ضربه زد. عده‌ای به نام اسلام و لا اله الا الله به دین خدا خسارت وارد کردند و ما باید نسبت به جریان تکفیری حساس باشیم.»

رئیسی در این دیدار ضمن پذیرش دعوت رئیس شورای مفتیان روسیه برای بازدید از مسجد جامع مسکو بر “جلوگیری از انحراف میان مسلمانان تاکید کرد”. رئیس شورای مفتیان روسیه هم در این دیدار با اشاره به “انتشار عکس نماز خواندن رئیسی در کاخ کرملین” بیان کرد: «نماز شما در کرملین بسیار نمادین و شاخص بود و از فنلاند برای من نوشتند که برکت به داخل کرملین آمد.»

رئیس قوه مجریه پس از آن در مجلس روسیه (دوما) حاضر شد و در نظق خود در دوما با بیان اینکه “جمهوری اسلامی ایران به دنبال تعامل حداکثری با همه کشورهای جهان، به‌خصوص کشورهای همسایه و هم‌‏پیمان خود است”، گفت: «هدف و مبنای این همکاری و تعامل، منافع متقابل ملت‏‌ها و شکل‏‌دهی فزاینده به یک جامعه‌‏ جهانی متمدن است.»

این نطق رئیسی بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های عربی به دنبال داشت و شبکه‌های العربیه سعودی، الجزیره قطر، المیادین لبنان، العهد نیوز عراق، السومریه عراق، بخش‌های عربی خبرگزاری اسپوتنیک، شبکه آرتی، پایگاه خبری العهد لبنان و خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) به پوشش این سخنرانی پرداختند.

برنامه بعدی رئیس دولت سیزدهم در سفر به روسیه دیدار و گفت‌وگو با جمعی از فعالان اقتصادی و تجار این کشور بود. نشست رئیسی با فعالان اقتصادی روسیه برای عملیاتی کردن نقشه راه ارتقای مناسبات اقتصادی در مسکو برگزار شد.

رئیسی در این دیدار، “همسایگی، منافع و دشمنان مشترک را از دلایل ضرورت افزایش همکاری میان ایران و روسیه برشمرد” و گفت: «علاوه بر منافع مشترک دشمنان مشترکی هم داریم که رشد و پیشرفت در منطقه را نمی‌خواهند اما ما باید رشد و توسعه را به حدی برسانیم که دیگران نتوانند برای تحقق اهداف سیاسی و فرهنگی خود در این منطقه نفوذ کنند.»

وی همچنین در این نشست از “فراهم شدن مقدمات نهایی شدن سند جامع همکاری‌های ایران و روسیه” خبر داد. پیش از سخنان رئیسی در این دیدار، شماری از فعالان اقتصادی روسیه دیدگاه‌های خود و مشکلات ارتقای روابط تجاری بین دو کشور را مطرح کردند.

رئیس قوه مجریه در جریان سفر به مسکو در گفت‌وگو با شبکه ماهواره‌ای RT به سوال‌های “مراد گازدیف” خبرنگار ارشد این شبکه در خصوص روابط ایران و روسیه و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی پاسخ داد. این گفت‌وگو به زودی از شبکه RT به زبان‌های انگلیسی، عربی، اسپانیولی و… پخش خواهد شد.

رئیسی همچنین در نشست با اعضای شورای علمی، اساتید و جمعی از دانشجویان دانشگاه ملی مسکو شرکت و در نطق خود با بیان اینکه “اکنون در نطقه عطفی از تاریخ روابط دو کشور قرار داریم”، اظهار کرد: «از اساتید دانشگاه، اندیشمندان و مراکز مطالعاتی و پژوهشی دو کشور، انتظار می‌رود که نقش مهم و تاریخی خود را در این زمینه ایفا کنند تا ملت‌های همسایه ایران و روسیه، با بیشترین تعامل و همکاری در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی و اقتصادی، در رفاه و عزت زندگی کنند.»

رئیس دولت سیزدهم در ادامه سفر خود به مسکو به دعوت رئیس شورای مفتیان روسیه در جمع نمازگزاران مسجد جامع مسکو حاضر شد و با آنها دیدار و گفت‌وگو کرد. وی در این دیدار با اشاره به “دیدار خود با ولادیمیر پوتین” گفت: «ما در بسیاری از مسائل نظرات مشترک داشتیم و هر دو کشور به دنبال ارتقای سطح همکاری‌های دوجانبه هستند.»

در جریان این سفر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه در خصوص موضوعات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند و به تبادل نظر پرداختند.

امیرعبداللهیان در این دیدار با اشاره به “بخشی از مشکلات پیش آمده در فرودگاه مسکو که موجب معطلی مسافرین ایرانی شده است”، موکدا از همتای روسی خود خواست که “برای رفع مشکلات ایجاد شده برای مسافران ایرانی اقدام عاجل به عمل آورد”.

لاوروف هم در این ملاقات “سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به روسیه را تحول مهمی در روابط دو کشور دانست و با تاکید بر اینکه هم اکنون زمینه جهت گسترش تعاملات فیمابین بیش از پیش فراهم شده است، اظهار امیدواری کرد که “پروژه‌های اقتصادی که هم اکنون با مشارکت شرکت‌های روسی در ایران در حال اجراست هرچه سریع‌تر به اتمام برسد”.

لاوروف در این دیدار اظهار امیدواری کرد که “پروژه‌های اقتصادی که هم اکنون با مشارکت شرکت‌های روسی در ایران در حال اجراست هرچه سریع‌تر به اتمام برسد”.

وزرای خارجه ایران و روسیه همچنین در خصوص آخرین وضعیت تحولات منطقه‌ای و بین المللی و مذاکرات وین نیز به رایزنی پرداختند و بر همکاری‌های فیمابین در سطوح دوجانبه و چندجانبه در این مورد تاکید کردند. در بخشی از این گفت‌وگوها، وزرای خارجه دو کشور بر “ضرورت نهایی کردن نقشه راه روابط دو کشور که در دیدار روسای جمهور مطرح شد، تاکید کردند”.

سفر رئیسی به روسیه در روز دوم در خبرگزاری فرانسه بازتاب یافت و این خبرگزاری در گزارشی با پرداختن به این سفر دو روزه نوشت: «پوتین و همتای ایرانی در جریان دیدار روز چهارشنبه خود در مسکو از تعمیق روابط میان تهران و مسکو در شرایطی که فشارها برای حصول یک توافق بر سر احیای برجام افزایش یافته است، استقبال و بر آن تاکید کردند.»

در راستای این سفر، علی بهادری‌جهرمی سخنگوی دولت روز پنج‌شنبه ۳۰ دی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «‏سفر روسیه نیز همچون سفر به تاجیکستان و ترکمنستان گامی موفق برای تحقق ‎ایران قوی است. از همکاری اقتصادی در توسعه میادین نفت و گاز، احداث پتروپالایشگاه‌ها و انتقال فناوری تا طرح‌های نیروگاهی، ریلی و ترانزیتی شمال – جنوب و تسهیل تعاملات بانکی از دستاوردهای مهم این سفر است.‌»

جواد اوجی وزیر نفت هم که در این سفر حاضر بود در تبیین مهم‌ترین برنامه‌های خود در روسیه با بیان اینکه “این سفر یکی از پربارترین سفرها بود و بسیار بیشتر از آنچه انتظار داشتیم، حاصل شد”، اظهار کرد: «دیدارهای خوبی با الکساندر نواک معاون نخست‌وزیر، نیکلای شولگینوف وزیر انرژی و شرکت‌های توانمند روسی در حوزه نفت و گاز داشتیم.»

اوجی همچنین از “امضای چندین سند مهم با روس‌ها در حوزه توسعه میدان‌های نفت و گاز، پتروپالایشگاه و انتقال فناوری خبر داد” و گفت: «مردم ایران آثار توافق‌های نفتی با روسیه در حوزه انرژی را به‌زودی خواهند دید.»

از طرفی در این سفر سید احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی با وزیر اقتصاد روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد و طرفین ضمن “بررسی وضعیت پروژه‌های مشترک از جمله نحوه استفاده از خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری روسیه، بر توسعه مناسبات اقتصادی در آینده تأکید کردند”. مدرن‌سازی نیروگاه رامین اهواز، افزایش ظرفیت نیروگاه سد گتوند و همچنین تأمین بخشی از هزینه فازهای ۲ و ۳ نیروگاه بوشهر از محورهایی بود که در این دیدار مورد تأکید و بررسی دو طرف قرار گرفت.

همچنین با توجه به هماهنگی صورت گرفته بین مدیران عامل راه‌آهن دو کشور، وزیر اقتصاد ایران بر “پیشنهاد اضافه شدن پروژه خط آهن رشت-آستارا که می‌تواند نقش راهبردی ویژه‌ای در تکمیل کریدور جنوب به شمال داشته باشد و همچنین خرید ۲۰۰ لوکوموتیو” تأکید کرد. وزیر اقتصاد روسیه هم در این دیدار “ضمن استقبال از توسعه روابط اقتصادی طرفین و همچنین پیشنهادهای وزیر اقتصاد ایران، بر تسریع فرآیند مذاکرات فنی حول هر یک از قراردادها” تاکید کرد.

رئیس دولت سیزدهم و هیات همراهش شامگاه پنج‌شنبه پس از سفری دو روزه مسکو را به مقصد تهران ترک کردند و بامداد جمعه وارد فرودگاه مهرآباد تهران شدند.

رئیسی پس از بازگشت از  سفر به روسیه در فرودگاه مهرآباد در جمع خبرنگاران درباره دستاوردهای این سفر اظهار کرد: «در حوزه مسایل تجاری بر رفع موانع تجاری و جهش تجارت بین دو کشور توافق شد. در حال حاضر سطح تعاملات تجاری بین دو کشور قابل قبول نیست، لذا دو کشور توافق کردند در گام اول تعاملات تجاری فیمابین را به ۱۰ میلیارد دلار در سال افزایش دهند.»

رئیس قوه مجریه با اشاره به اینکه “در این سفر توافق اساسی برای گسترش روابط همه‌جانبه و پایدار و سودمند بین دو کشور به دست آمد”، افزود: «بدون تردید توسعه روابط با روسیه به امنیت و رفاه دو ملت کمک خواهد کرد. گسترش همکاری‌های دوجانبه تهران و مسکو حتما برای منطقه و عرصه بین‌الملل امنیت‌ساز خواهد بود.»

رئیسی در پایان با اظهار امیدواری نسبت به اینکه “مباحث مطرح شده در دیدار سه ساعته وی با رئیس‌جمهور روسیه هر چه سریع‌تر عملیاتی و اجرایی شود”، گفت: «وزرای امور اقتصادی و دارایی، نفت و وزیر امور خارجه نیز در جریان این سفر نشست‌های مختلفی داشتند و به توافقات خوبی با طرف‌های روسی رسیدند. امیدواریم که این سفر نقطه عطفی برای ارتقای روابط با کشور دوست و همسایه روسیه باشد و مجموعه این روابط به ارتقای سطح امنیت در منطقه و رفع بحران‌های منطقه‌ای و جهانی کمک کند.»