تماشای مستندهای محرمی در خانه به دور از کرونا+ فیلم

الله‌کرم رضایی‌زاده کارگردان و مستندساز که تجربه ساخت دو مستند آیینی با موضوع برگزاری مراسم محرم  به نام‌های «رسم عاشقی همینه» و «اینجا خورشید می‌درخشد» را  در کارنامه هنری خود دارد در گفت‌وگویی با ایسنا درباره ساخت این گونه مستندها بیان کرد: بازتاب آئین‌ها و فرهنگ‌های ملی و معنوی به عنوان بخشی از هویت ایران یکی از رسالت‌های مستندسازان است و فرهنگ عاشورایی یکی از آنها است.

وی با بیان اینکه این آیین‌ها ریشه در تاریخ دارد، ادامه داد: یک مستندساز  در وهله اول مانند کاوشگر همیشه به دنبال جستجو است. او در ابتدا یک ایده‌  که بر گرفته از یک واقعیت و رویداد است را در ذهنش پرورش می‌دهد و سپس شروع به ساخت آن می‌کند. بر این اساس وقتی می‌گوییم مستندی در سال ۹۳ ساخته شده در واقع بذر آن چندین سال قبل کاشته شده است. به این معنی که از چندین سال قبل تحقیقات آن آغاز شده و این مسیر خالی از مشکل نبوده است. به عنوان مثال پروسه تامین اعتبار و مسائل مالی به اندازه خودش در تولید یک مستند اهمیت دارد.

این فیلمساز با تاکید براینکه مردم‌شناسی و تحقیق لازمه تولید همه آثار مستند از جمله مستندهای آئینی عاشورایی است، گفت: وقتی می‌خواهید درباره آیین‌های مذهبی کار کنید باید تحقیق و آشنایی قبلی با آن مراسم و آیین داشته باشید.

البته خودتان می توانید، اهل همان اقلیم باشید یا اینکه چند سال پیش از ساخت اثر نهایی به مشاهده جوانب مختلف آن و جمع کردن اطلاعات بپردازید.

رضایی زاده ادامه داد: به طور مثال سال ۸۸ ایده ساخت مستند «رسم عاشقی همینه» در قالب فراخوان طرح‌های عاشورایی به مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ارسال شد. طرح پیشنهادی من این بود که مراسم آیینی کُرنا نوازی در گیلان که قدمتی طولانی در فرهنگ ایران دارد را مستند کنیم که پیش از آن به این موضوع پرداخته نشده بود. در نهایت این اثر در سال ۹۰ ساخته شد که در آن پژوهشگران مطرح موسیقی ملی و آیینی کشور همچون استاد محمدرضا درویشی، ناصر وحدتی و… جلوی دوربین ما حاضر شدند.

وی درباره ایده مستند «اینجا خورشید می‌درخشد» هم اظهار کرد: خلیج فارس همه ساله میزبان آئین معنوی خاصی به نام علم شمشیری با قدمتی ۴۰۰ ساله است که در میان شیعیان جزیره قشم دارای ارزش بالاییست. همین امر باعث شد تا پس از تحقیق و پژوهش لازم، ضمن نشان دادن مراسم محرم در قشم‌، آیین‌های نگهداری و استفاده از عَلم شمشیری گونه‌ای را که از دید آن مردم مقدس است در قالب فیلم مستند معرفی شود.

کارگردان مستند  «رسم عاشقی همینه» با تاکید براینکه گاهی ساخت یک مستند از نوشتن چند کتاب نیز می‌تواند موثرتر عمل کند ادامه داد: روایت مستند حاوی وقایع و اتفاقاتی است که به صورت زنده رخ داده است. بدون دخل و تصرفی توسط نویسنده، کارگردان، تصویربردار و سایر عوامل به واقعی‌ترین شکل ممکن نشان داده می‌شود.

رضایی‌زاده در ادامه به لزوم همراهی و هماهنگی بین افراد مختلف در تهیه و تولید مستندهای آئینی و عاشورایی تاکید کرد و افزود: در این شیوه فیلمسازی شما به عنوان یک مستندساز باید با آن رویداد هماهنگ شوید و در صورتی که یک لحظه را از دست بدهید، امکان بازگرداندن آن وجود نخواهد داشت.

او درباره ممانعت‌ها و مخالفت‌هایی که ممکن است برخی از محلی‌ها با تصویربرداری و حضور تیم مستندساز داشته باشند، گفت: با وجود هماهنگی‌های قبلی، بعضی‌ افراد محلی که البته تعدادشان زیاد هم نبود به دلیل عدم آگاهی درباره اهمیت فیلمسازی ممانعت‌هایی در  کار ما داشتند که موجب از دست رفتن ضبط بخشی از اتفاقات می‌شد آن هم مراسمی که سالی یکبار انجام می‌شود. با این وجود از آنجایی که تولید فیلم‌ها با پروانه ساخت و مجوز ناجی هنر انجام می‌شود چنین مسائلی سریعا مرتفع می‌گردد.

رضایی‌زاده با اشاره به شرایط کرونایی کشور و تاکید به حفظ سلامتی تمامی هنرمندان بیان کرد: در حال حاضر به دلیل فضای موجود و گسترش این ویروس حدود دو سالی است که نتوانسته‌ایم به ادامه ساخت پروژه‌های خود بپردازیم. با این حال تا جایی که اطلاع دارم آیین‌ها با رعایت مسائل بهداشتی در حال انجام است.

وی در پایان صحبت‌های خود گفت: این پیشنهاد بسیار خوبی می‌تواند باشد که در این ایام با توجه به شیوع ویروس کرونا در کنار مراسمات عزاداری که با رعایت پروتکل‌ها در حال انجام است از ظرفیت وجود پلتفرم‌ها برای نمایش آثار فیلم‌های مستند و داستانی مرتبط با ایام محرم استفاده شود و مردم از این طریق در فضای امن خانه به تماشای این نوع فیلم ها بنشینند و به این شکل هم به دیده شدن آثار مستندسازان به شکل عمومی کمک کرده باشند و هم به سلامتی جسم و جان عموم مردم اهمیت داده‌اند.

مستند آئینی – عاشورایی «رسم عاشقی همینه» به کارگردانی الله‌کرم رضایی‌زاده تهیه شده در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی موفق به کسب جایزه ویژه هیأت داوران دهمین دوره جشنواره فیلم ربیع‌الشهاده عراق و جایزه بهترین پژوهش دومین جشنواره ادبیات و فیلم محتشم شد.

از دیگر آثار او می‌توان به «تولدی در آتش»، «رسم عاشقی همینه»، «اینجا خورشید می‌درخشد»، «بر آستان نجابت دریا»،  «ملوانان تنها به دریا نمی‌روند» اشاره کرد.

منبع: ايسنا