جستجوی ردپای مهندسان از “چاپ کتاب” تا “ایجاد امنیت و رفاه”
خانه‌هایی که در آن زندگی میکنیم، جاده‌هایی که هر روز از آنها عبور میکنیم، الکتریسیته‌ای که هر دقیقه شبانه‌روز از آن بهره می‌بریم تا اجرای پروژه‌های کلان صنعتی و پلایشگاهی و نیروگاهی، همه و همه محصول فعالیت‌های دانشی مهندسان است و در حالی ایران در شاخص تربیت مهندس در دنیا رتبه سوم را دارد که با چالش‌های زیادی در حوزه‌های صنعتی، اجتماعی و زیست فناوری مواجه است و محققان، تقویت دانش مهندسی را راهکار برون رفت از این مشکل می‌دانند.
به گزارش ایسنا، انسان از زمان غار نشینی تا به امروز سعی کرده تا با توسعه ابزار مورد نیاز خود، به زندگی خود رنگ آسایش بدهد؛ چرا که از آن زمان انسان به این درک رسیده بود که مهندسی یعنی خلاقیت، زایش، ساختن و سازندگی. پویایی و نشاط، امنیت، رفاه است. به عبارت دیگر مهندسی یعنی به کار گیری علوم با استفاده از قوانین طبیعت و فیزیکی به منظور ساخت و طراحی مواد، ساختارها، ماشین‌ها، ابزار و سیستم‌ها یا پردارزش‌ها.
امروزه این تعریف تا آنجا پیش رفته است که رد پای مهندسان را در عرصه‌های مختلف زندگی روزمره از کشاورزی تا پزشکی، صنعت، مسکن، آموزش، مسائل امنیتی اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی و همه و همه مشاهده میکنیم.
به همین دلیل است که محققان این حوزه از “مهندسان” به عنوان موتور محرک اقتصادها و توسعه پایدار یاد می‌کنند به گونه‌ای که به گفته دکتر ابراهیمیان رییس گروه ژئوماتیک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بدون وجود مهندسان توانمند، هیچ پروژه‌ای قابل اجرا نیست؛ نه می‌توانیم قطار بسازیم، نه هواپیما، نه می‌توانیم جاده سازی کنیم و نه حتی می‌توانیم نفت را استخراج و پالایش کنیم.
در حالی که مسوولان تاکید دارند که ایران رتبه سوم دنیا در تربیت مهندس دارد ولی با چالش‌های جدی صنعتی، زیست محیطی مواجه هستیم که محققان این حوزه راهکار برون رفت از این چالش را تقویت دانش مهندسی می‌دانند.
توسعه فعالیت‌ها با تقویت زیر ساخت‌های مهندسی
دکتر یاسر ابراهیمیان، رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به مناسبت ۵ اسفندماه با بیان اینکه این روز، با توجه به سالروز تولد خواجه نصیر الدین طوسی روز مهندس نام گرفته است، گفت: تاکنون ۳ سازمان نظام مهندسی “ساختمان”، “معدن” و “کشاورزی و منابع طبیعی” در کشور راه اندازی شده است که به عنوان ۳ سازمان اصلی نظام مهندسی کشور به شمار می‌روند.
وی ادامه داد: البته در کشور حوزه‌های مهندسی دیگری مانند کامپیوتر، شیمی و نفت داریم که سازمان نظام مهندسی ویژه‌ای برای آنها راه اندازی نشده است.
ابراهیمیان با اشاره به تاثیرگذاری علم مهندسی در زندگی روزمره، خاطر نشان کرد: از خانه‌ای که در آن زندگی تا جاده‌هایی که روزانه از آن استفاده میکنیم، اثر کار و فعالیت حوزه مهندسی است و اثرگذاری این حیطه به گونه‌ای است که پزشکان نیز از اثرات فعالیت مهندسان بهره مند می‌شوند؛ چرا که کلیه تجهیزات حوزه پزشکی از سوی مهندسان ساخته می‌شوند.
این محقق حوزه فناوری،تکنولوژی بکار رفته در ساخت خودروها، وسایل حمل و نقل، انرژی الکتریسته‌ای که در منازل از آن بهره می‌بریم، گازی که به خانه‌ها آورده شده است، را از دیگر خدمات جامعه مهندسی نام برد و اظهار کرد: از این رو می‌توان ادعا کرد که بدون فعالیت علمی و دانش پایه مهندسان، نمی‌توان هیچ پروژه عمرانی را به نتیجه رساند.
وی کامپیوتر، شبکه اینترنت و خدمات مخابراطی را از دیگر دستاوردهای حوزه مهندسی دانست و یادآور شد: حتی نویسنده‌ای که میخواهد کتاب خود را به چاپ برساند نیاز به دستاوردهای مهندسی برای چاپ است از این رو در زندگی روزمره چه به عنوان انسان‌های عادی و چه افراد فعال در دستگاه‌های دولتی نیاز به تجهیزات و محصولات سخت افزاری داریم که بدون آنها توسعه و پیشرفت امکان پذیر نیست.
رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی همچنین توسعه رشته‌های مربوط به حوزه مهندسی را یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی کشورها معرفی کرد و یادآور شد: خوشبختانه ایران از نظر تربیت مهندس در رتبه سوم دنیا است از این رو کشور از نظر نیروی انسانی در وضعیت خوبی قرار دارد ولی اینکه چقدر از ظرفیت مهندسان در کشور استفاده شده موضوعی است که به سیاستگذاری‌های کشور بر می‌گردد.
ابراهیمیان با بیان اینکه در زمینه استفاده از توانمندی‌های حوزه مهندسی با ایده‌آل‌ها فاصله داریم، خاطر نشان کرد: وضعیت ما در این زمینه این طور نیست که بتوانیم ادعا کنیم که از ظرفیت حوزه مهندسی کشور بهره بردیم در حالی که مهندسان بسیار توانمند داریم ولی نتوانستیم از این توانمندی بهره ببریم.
وی با اشاره به رخداد زلزله در سی سخت استان کهگیلویه و بویراحمد در چهارشنبه شب ۲۹ بهمن ماه، گفت: برخی از خانه‌ها بر اثر این زلزله خراب شدند و دلیل این تخریب، مهندسی ساز نبودن سازه‌ها و عدم توجه به نظام مهندسی در ساخت بوده و این در حالی است که سازه‌های مهندسی ساز زلزله‌هایی با بزرگای ۹ تا ۱۰ ریشتر را تحمل می‌کنند و آسیبی به ساکنان این سازه‌ها در زمان وقوع زلزله نمیرسانند.
وجود مشکلات بسیار و دارا بودن رتبه سوم در تربیت مهندس
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، با اشاره به چالش‌های مختلف در کشور و وجود تعداد زیادی فارغ التحصیل دانشگاهی در این حوزه، مشکل اصلی را در اجرای نادرست قوانین دانست و توضیح داد: در این حوزه قوانین و مقررات زیادی مصوب نشده و همین اندک قوانینی که به تصویب رسیده به درستی اجرایی نشده است.
وی مشکل اصلی در این زمینه را سیاستگذاری و مدیریتی و مسایل غیر فنی دانست و گفت: ما دانش کافی برای توسعه صنعت خودروسازی در کشور داریم ولی بازار اعتقاد دارد که در حال حاضر سود در این است که خودروهای فعلی با این شیوه تولید شود؛ چرا که تولید ملی خودرو در طولانی مدت حاصل خواهد شد که این امر به موضوعات مدیریتی این حوزه بر می‌گردد.
ابراهیمیان با بیان اینکه برای ریشه یابی چالش‌های زیست محیطی را باید در مباحث مدیریت مهندسی آن جستجو کنیم، اضافه کرد: شاید قوانین در این حوزه به اندازه کافی مصوب نشده باشد و یا شاید قوانین به اندازه کافی در اختیار داشته باشیم ولی به درستی اجرایی نمی‌شوند.
وی با اشاره به برخی از قوانین زیست محیطی، قانون “هوای پاک” را از جمله این قوانین نام برد و اظها کرد: یکی از بندهای این قانون الزام مجهز بودن کلیه خودروها به استاندارد “یورو” است و اینکه آیا همه خودروها این استاندارها را دارند، آیا جلوی خودروهای آلوده کننده دودزا گرفته می‌شود و یا اینکه آیا کلیه ساختمان‌ها توسط مجریان ذیصلاح ساخته می‌شوند یا خیر باید قدری تامل کنیم.
ابراهیمیان، “عدم تخصص گرایی و وارد شدن افراد غیر متخصص به حوزه‌های مهندسی”را از دیگر چالش‌های جدی این حوزه نام برد و خاطر نشان کرد: باید وضعیت ما در این زمینه به گونه‌ای باید که همانطوری که هر کسی نمی‌تواند خودرو بسازد، هر کسی هم نباید سازه‌ای را بسازد و حتما باید ساخت سازه‌ها و ساختمان‌های مسکونی را به افراد متخصص واگذار کرد تا سازه اصطلاحا”مهندسی ساز” شود.
به گفته این محقق حوزه مهندسی، عدم تخصص گرایی در بسیاری از حوزه‌ها وجود دارد.
رئیس انجمن علمی GIS مازندران، حوزه پزشکی را تنها حوزه‌ای دانست که عدم تخصص گرایی به آن راه نیافته است و افزود: در حوزه پزشکی بدون ضابطه پذیرش دانشجو نداریم در مقابل شاهدیم که برخی از دانشگاه‌های بی کیفیت اقدام به پذیرش دانشجو در رشته مهندسی می‌کنند و نتیجه این اقدام، مدرک دادن به افرادی است که مهارت لازم را فرا نمی گیرند و اقدامات آنها موجب خراب کردن عنوان “مهندسی” می‌شود.
وی ادامه داد: اگر گفته می‌شود ظرفیت حوزه مهندسی در کشور بالا است منظور این دسته از فارغ التحصیلان نیست بلکه مهندسان باسوادی هستند که از دانشگاه‌های معتبر فارغ التحصیل شده‌اند.
اخلاق مهندسی در ارائه بهتر خدمات
رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی با اشاره به اهمیت اخلاق مهندسی در این حوزه با تاکید بر اینکه در این حوزه آیین نامه اخلاق مهندسی را در اختیار داریم، یادآور شد: بر این اساس در هر استانی کارگروه پایش و ترویج اخلاق حرفه‌ای تشکیل شده است ولی موضوع اخلاق حرفه‌ای مهندسی موضوعی اجباری نیست بلکه نیاز به فرهنگ سازی دارد.
وی ادامه داد: اخلاق حرفه‌ای مهندسی یعنی عدم ورود افراد غیر متخصص به حیطه مهندسی، عدم پذیرش پروژه در صورت نبود زمان لازم، عدم واگذاری پروژه به فرد ثانی و ثالث، داشتن صداقت، اعلام اشتباهات در زمان انجام پروژه به سفارش دهنده و عدم امضا فروشی و دریافت تخفیفات است.
ابراهیمیان با تاکید بر اینکه اخلاق حرفه‌ای دارای جنبه‌های مهندسی و فنی و برنامه ریزی و نظم و روابط عمومی مناسب است، ادامه داد: اگر این ملاحظات در حوزه مهندسی رعایت شوند، در واقع اخلاق مهندسی اجرایی شده است.
وی مهمترین اقدام برای ساماندهی به ساختار فعلی نظام مهندسی کشور را اصلاح قانون نظام مهندسی ساختمان عنوان کرد و افزود: قانون نظام مهندسی ساختمان سال ۱۳۷۴ مصوب شده است و در آن زمان در استانی مانند مازندران تعداد ۱۰۰ مهندس داشته است ولی امروز به عدد ۵ هزار رسیده است از این رو ما نیازمند به بروز کردن این قانون هستیم.
ابراهیمان اصلاح قانون ماده ۱۰۰ شهرداری را از دیگر راهکارهای اصلاح نظام مهندسی کشور نام برد و یادآور شد: علاوه بر آن ما نیازمندیم که جایگاه سازمان‌های مهندسی کشور بیش از پیش ارتقا یابد.
ایجاد اقتصاد دانش بنیان در سایه خدمات مهندسی
رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی به بیان اهمیت توسعه اقتصاد دانش بنیان و نقش مهندسان در این اقتصاد اشاره کرد و گفت: زمانی که ما از دانش بنیان‌ها سخن می‌گوییم یعنی حوزه‌ای که کاملا مبتنی بر فکر، مغز و نیروی انسانی است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر اقتصاد کشور بر پایه نفت است، اظهار کرد: این نوع اقتصاد، اقتصادی مبتنی بر منابع زیر زمینی است ولی اقتصاد دانش بنیان بر پایه فکر و خلاقیت است حیطه مهندسی حوزه‌ای مبتنی بر دانش است. در چنین حوزه‌ای به جای استفاده از قدرت بازو از نیروی فکر و دانش بهره برده می‌شود.
ابراهیمیان کاربرد ابزار و وسایل در حوزه مهندسی را بر پایه اصول دانست و ادامه داد: از این رو اگر رشته‌های حوزه مهندسی را توسعه دهیم و همه فعالیت‌هایی که در جامعه در حال اجرا است را بر دانش مهندسی قرار دهیم، در واقع کار دانش بنیان انجام شده است.
وی تاکید کرد: بدون وجود مهندسان توانمند، هیچ پروژه‌ای قابل اجرا نیست؛ نه می‌توانیم قطار بسازیم، نه هواپیما، نه می‌توانیم جاده سازی کنیم و نه حتی می‌توانیم نفت را استخراج و پالایش کنیم.
وی از “خداوند” به عنوان اولین مهندس نام برد که طبیعت را بر اساس نظم و قانونی آفریده است و گفت: شاخص اصلی فعالیت‌های مهندسی، دانش بنیان بودن آن است.
رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی در پایان ایجاد جهش تولید را از دستاوردهای حوزه مهندسی ذکر کرد و گفت: جهش تولید یعنی تولید محصول یعنی کار مهندسی بنابراین بدون وجود مهندسان و بدون ارتقای دانش مهندسی هیچگاه نمی‌توانیم به اقتصاد دانش بنیان دست یابیم؛ چرا که زیر بنیای توسعه اقتصاد دانش بنیان، تقویت دانش مهندسی است.
انتهای پیام
منبع:ایسنا