حاشیه در حاشیه

به دلیل اهمیت این موضوع از شورای چهارم مشهد کمیسیون ویژه حاشیه شهر تشکیل شد. شورای پنجم مشهد نیز  علاوه‌بر تغییر نام این کمیسیون به کمیسیون ویژه مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار، توسعه متوازن و توجه به مناطق کم‌برخوردار را یکی از رویکردهای مهم خود عنوان کرد و در این راستا اقدامات مختلفی از جمله ساخت پارک‌، تقاطع‌، پل،سالن ورزشی و… را انجام داده است. همچنین به برخی از مناطق حاشیه‌نشین همچون شهرک‌های شهیدان رجایی و باهنر توجه ویژه‌ای داشته است. باتوجه به اینکه زمان زیادی تا پایان دوره پنجم شورای شهر مشهد باقی نمانده و موضوع حاشیه شهر هم از موضوعات بسیار مهمی است که شورای ششم مشهد باید برای آن برنامه‌ریزی ویژه‌ای داشته باشد، ایسنا در میزگردی با حضور رمضانعلی فیضی، رئیس کمیسیون مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر مشهد، حسین اکبری، عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی و علی‌ اکبر عنابستانی، عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی به بررسی عملکرد شورای پنجم در حاشیه شهر پرداخته و نظرات کارشناسان این حوزه را درخصوص مشکلات حاشیه شهر  و راهکارهای حل این مشکلات جویا شده است.

رمضانعلی فیضی، رئیس کمیسیون مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر مشهد در خصوص کلمه حاشیه و نام‌گذاری مناطق مختلف شهری به حاشیه ،عنوان کرد:  از گذشته تاکنون کلمه حاشیه روی بعضی از مناطق شهر گذاشته شده است. در برخی مناطقی که خیلی هم شبیه حاشیه نیستند به مردم تلقین شده که آنها در حاشیه زندگی می‌کند، درصورتی که محل زندگی آنان شباهتی به حاشیه ندارد و زمین این مناطق گران‌قیمت است.

حسین اکبری، عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در این خصوص ادامه داد: همه افراد یک برداشت درست از حاشیه ندارند و نمی‌دانند که حاشیه چیست. وقتی از منظر جامعه‌شناسی به یک مفهوم نگاه می‌کنیم، هر مفهومی برساخت جامعه است. یعنی مردم آن مفهوم را ساخته و به آن برچسب می‌دهند. ما منطقه را جدا می‌کنیم و برچسب حاشیه روی آن می‌زنیم. این برچسب اعطاشده یک بار منفی با خود به همراه دارد. وقتی یک فرد حاشیه نشین است، از لحاظ اجتماعی در یک سطح پایین‌تر قرار گرفته و مردم نگاه منفی‌تری به او و تمامی افرادی که در حاشیه زندگی می‌کنند، دارند. شهر مشهد تقریبا بیشترین استفاده را از واژه حاشیه دارد. این واژه در ادبیات مدیران شهری و مطالعات علمی شهر بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و دائما تکرار می‌شود.

وی  خاطرنشان کرد: از منظر جامعه‌شناسی، بعضی از مواقع ما یک واژه را ساخته، آن را شکل داده و بعد به آن هویت می‌بخشیم. وقتی نگاه ما به حاشیه شهر منفی است یعنی عملا با این بار منفی حاشیه را به صورت منفی می‌سازیم. به شکل فزایینده‌ای استفاده از واژه حاشیه عمدتا تبدیل به یک مد مدیریتی شده است. وقتی در خصوص حاشیه صحبت می‌کنیم نباید مناطق را صفر و یک ببینیم. حاشیه‌ای بودن درجه‌ای است. یکی از مشکلاتی که در شهر مشهد وجود دارد این است که یک درجه بندی درستی از افراد و مناطق وجود ندارد.

ساختار رانت‌گرای اقتصادی، زمینه‌ساز شکل‌گیری حاشیه شهر است

علی‌ اکبر عنابستانی، عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص علل ایجاد حاشیه شهر اظهار کرد: یکی از مهمترین دلایل وجودی شکل‌گیری حاشیه در کشور و مشهد نوع ساختار اقتصادی است. ساختار رانت‌گرای اقتصادی حاکم بر کشور زمینه‌ساز شکل‌گیری این حواشی در شهرهاست. منشأ بخشی از مهاجرت‌های حاشیه شهر مشهد روستایی است. در شهری مثل مشهد این مقوله کمی پیچیده‌تر است. مصداق بیان شده در خصوص شکل‌گیری و توسعه حاشیه شهر در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ کاملا بازگوکننده همه چیز بود، اما در سال‌های اخیر به خصوص از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون منشأ مهاجرت‌ها به حاشیه شهر درحال دگرگونی است. حجم مهاجران از روستا به شهر در حاشیه رو به‌ کاهش است.

وی با بیان اینکه در حاشیه شهر با گروه جدیدی روبه‌رو هستیم که مهاجران فراستانی نام دارند، افزود: آن چیزی که بسترساز و مانع توسعه در حاشیه می‌شود، جابه‌جایی جمعیتی در حاشیه است. ورود و تخلیه مداوم جمعیت چالش بزرگی را به نام هویت مکانی یا هویت اجتماعی به وجود می‌آورد. عدم تعلق خاطر به یک مکان جغرافیایی سبب می‌شود که فرد تلاشی برای آبادانی آن منطقه نکند. عدم پیدایش فرصت زمانی برای شکل‌گیری هویت مکانی در مناطق حاشیه شهر خود مهم‌ترین عامل عدم توسعه در این مناطق بوده است. در نقطه مقابل آن، بسترسازی برای شکل‌گیری هویت مکانی می‌تواند سبب توسعه در مناطق حاشیه شهر شود.

سرعت رشد توسعه کالبدی مشهد بین ۱.۴ تا ۱.۵ برابر رشد جمعیت است

عنابستانی، در خصوص کیفیت محیط کالبدی مناطق حاشیه یا پیرامونی شهر، عنوان کرد: اگر از سال ۱۳۳۵ رشد کالبدی شهر مشهد را بررسی کنیم، دو پدیده در شهر بسیار پررنگ و مهم است. سرعت رشد توسعه کالبدی شهر مشهد بین ۱.۴ تا ۱.۵ برابر رشد جمعیت است. این مسئله پدیده نادری در کشورهاست. وقتی براساس طرح جامع شهر مشهد که اولین طرح خازنی شهر است، بررسی می‌کنیم میانگین تراکم نفر بر هکتار در شهر مشهد، ۱۵۳ نفر است. در طرح سوم جامع شهر مشهد، تراکم نفر به هکتار به ۸۱ نفر رسیده است. در تمامی کلان‌شهرها که بررسی می‌کنید، شهر رو به تراکم بوده اما در اینجا مسئله عکس آن است. شهر مشهد به شدت در حال گسترش افقی است.

حسین اکبری، در این خصوص تاکید کرد: حاشیه تنها مسئله اقتصادی و کالبدی نیست بلکه موضوعات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و… نیز در این خصوص وجود دارد. به لحاظ رشد، وقتی دقیق نگاه می‌کنیم، شهر مشهد از سال ۱۳۳۵ تاکنون هر ده سال یک بار یک لایه به آن اضافه شده است. وقتی نقشه‌های توسعه شهر مشهد را نگاه می‌کنیم، کاملا مشخص است که هر ۱۰ سال شهر مشهد شاهد یک توسعه بوده که این توسعه تا ۲۰ و یا ۲۵ سال آینده نیز ادامه خواهد داشت.

وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود که بیش از  ۹۰ درصد از جمعیت کشور ما در ۲۰ سال آینده جمعیت شهرنشین خواهند شد؛ بنابراین باید انتظار رشد شهری را طی حداقل ۲۰ سال آینده داشته باشیم. اینکه رشد شهری به چه شکل و با چه قواعدی انجام بگیرد، مسئله مهمی است. مشکل این است که ما همیشه به شکل انفعالی عمل کنیم. به این صورت که حاشیه‌ها شکل گرفته و بعد برای آن تصمیم‌گیری می‌کنیم.

ازهم‌گسیختگی؛ بزرگ‌ترین چالش مشهد در حوزه کالبدی

عنابستانی، با بیان اینکه اولین نتیجه گسترش افقی شهر ازهم گسیختگی کالبدی آن است، اظهار کرد: بزرگ‌ترین چالش مشهد در حوزه کالبدی، ازهم‌گسیختگی کالبدی آن است. حدود ۵۰ روستا در داخل شهر مشهد ادغام شده است. این ۵۰ روستا دارای سبقه و بافت روستایی بوده‌اند که زندگی خاص مربوط به خود را داشتند. این افراد در لبه‌ پهنه‌های شهری و جاذب جمعیت بودند؛ به عبارت دیگر کلونی‌ و هسته‌های مرکزی پرجمعیتی بودند. دهه ۷۰ که طرح جامع مهرازان شکل گرفت، منطقه‌ای برای شهر مشهد در نظر گرفت که از منظر مساحت به اندازه شهرستان سبزوار است. در منطقه الهیه پیش‌بینی شده بود که حدود ۴۰۰ هزار نفر را در خود جای دهد. تمامی امکانات برای منطقه الهیه در نظر گرفته شده اما این منطقه نتوانسته جاذب جمعیت باشد. روبه‌روی منطقه الهیه، منطقه دو شهرداری مشهد قرار دارد که حدود نیم میلیون نفر در این منطقه ساکن هستند و رشد خودرویی دارند، اما علت چیست؟ ارزش پایین زمین در این منطقه، عدم نظارت بر ساخت و ساز، هزینه بالای مجوز و… سبب شده که کلونی جمعیت در این منطقه بالا برود.

رمضانعلی فیضی، در خصوص توسعه کالبدی در حاشیه شهر خاطرنشان کرد:  اقدامات شورای پنجم در مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار در دو حوزه درمان و برنامه‌ریزی بوده است. در حوزه درمان تنها در پنجمین دوره شورای اسلامی شهر مشهد در مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار ۶۸ پارک ساخته شد. این میزان دو برابر میزان پارکی است که در دوره قبل ساخته شده است. پیاده‌روسازی، پل، تقاطع غیرهمسطح، پل عابر پیاده، فضاهای ورزشی و… در مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شهر در دوره پنجم ساخته شد تا سرانه این مناطق با دیگر مناطق مشهد یکی و یا نزدیک به هم باشد. کمبود سرانه در این مناطق معلول عدم برنامه در توسعه این محلات است.

وی با بیان اینکه، یکی از دلایلی که شهر به صورت افقی گسترش پیدا کند اقدامات شهرداری است، ادامه داد: در بخش دوم اقدامات شورای پنجم در مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار، آینده نگری صورت گرفته است. این بخش تنها در اختیار شهرداری نیست و دیگر ارگان‌ها مانند استانداری، دولت، شورای عالی معماری و شهرسازی و… باید برای آن برنامه‌ریزی کرده و پای کار بیایند.

مدیریت اجرایی باید پاسخ دهد با ۷۰ محله کم‌برخوردار می‌خواهد چه‌کاری انجام دهد؟ 

عنابستانی، در ادامه با اشاره به اینکه ما با یک پارادوکس در حاشیه روبه‌رو هستیم، تاکید کرد: اگر امکانات به این مناطق داده شود، سبب توسعه و گسترش خواهد شد. نمی‌توان امکانات نیز به آن‌ها نداد. مجموعه مدیریت شهری، مدیریت استانی و مدیریت کلان کشور در خصوص شهر مشهد باید به اتفاق نظر برسد. این‌ها باید بگویند می‌خواهند برای حاشیه شهر چه کاری انجام دهند. آیا نباید این مسئله در جایی متوقف شود؟ نصف جمعیت مردم مشهد حاشیه‌نشین هستند. باید برنامه راهبردی ۲۰ ساله برای این مناطق در نظر بگیریم. ما در ۲۰ سال آینده با چه جامعه هدفی روبه‌رو خواهیم شد؟ در این برنامه باید تعریف شود که در ۲۰ سال آینده ما باید حاشیه داشته باشیم یا خیر؟ در یک برنامه جامع باید اهداف بلندمدت تعریف کنیم. ساخت سالن ورزشی، زمین فوتبال، آسفالت کوچه و خیابان در حاشیه و… تا کجا قرار است انجام شود؟ درست است کار خوبی انجام گرفته اما افق چشم‌انداز کلی در نظر نگرفته شده است. برخی از مناطق پیرامونی بسیار خوب پیشرفت و ارتقا پیدا کرده‌اند، اما در برخی از مناطق ما با یک زندگی نرمال بسیار فاصله داریم. ما ادعا داریم که مشهد دومین کلان شهر مذهبی جهان اسلام است و می‌خواهیم آن را به عنوان یک الگو معرفی کنیم. مدیریت اجرایی باید پاسخ دهد با ۷۰ محله کم‌برخوردار می‌خواهد چه‌کاری انجام دهد؟

حسین اکبری، نیز با اشاره به اینکه تقریبا ما برنامه‌ای برای مدیریت توسعه شهری نداریم، اظهار کرد: در سال‌های ۹۰ تا ۹۵ حدود ۴.۵ درصد ورودی مهاجرینی که به ایران می‌آمدند به شهر مشهد بوده است، اما بعد از آن حدود ۲.۵ درصد آنان از مشهد خارج و به دیگر شهرها رفته‌اند. به طور کلی تراز ورودی به شهر مشهد نسبت به سایر شهرهای ایران بیشتر از خروجی آن است. مهاجرت‌های استانی به مشهد یکی دیگر از موضوعات در حال وقوع است. ما با چنین پدیده‌هایی روبه‌رو هستیم که روزبه‌روز در حال رشد است و نمی‌توانیم آن را متوقف کنیم.

در آینده حجم جمعیت حاشیه‌نشین‌ بیشتر از حجم جمعیت مردم در هسته شهر می‌شود

وی با بیان اینکه، پیش‌بینی من این است که طی ۲۰ تا ۲۵ سال آینده بر مساحت شهر مشهد افزوده شده و رشد بیشتری خواهد کرد، گفت: در حال حاضر ما با پدیده حاشیه‌نشینی و مردمی که دارای این ویژگی‌ها هستند مواجه بوده و در آینده نیز باز هم مواجه خواهیم بود. مهم است که ما چه اقداماتی برای وضعیت فعلی حاشیه‌نشینی در شهر و چه برنامه‌ای برای جلوگیری از توسعه این نواحی برای آینده داریم. در حال حاضر تمرکز ما بر مدیریت وضعیت فعلی حاشیه است. روستاهای زیادی در آینده به شهر مشهد ملحق خواهند شد. نواحی به شکل کمربندی به خصوص در شمال غربی، غرب، شرق و شمال شرقی مشهد در حال شکل‌گیری است. ما با شهری مواجه خواهیم بود که اگر توسعه فعلی را در نظر بگیریم، در آینده حجم جمعیت مردم حاشیه‌نشین بیشتر از حجم جمعیت مردم که در هسته اصلی شهر ساکن هستند، خواهد بود.

رمضان‌علی فیضی، در ادامه با اشاره به اینکه، در حوزه برنامه ریزی، هفت طرح تفصیلی شهر مشهد تهیه و ۶ طرح آن در شورا تصویب شده است، گفت: در ۶ حوزه تصویب شده هیچ‌کدام از طرح‌ها به مراحل بالاتر و بالادستی نرفته است. مشاور طرح تفصیلی شمال شرق با شهرداری مشکل دارد و در حال حاضر این طرح به مشکل خورده و تمام نشده است.

چرا سند پهنه‌بندی حریم مشهد هنوز تهیه نشده است؟

وی درخصوص سند پهنه‌بندی حریم مشهد تاکید کرد: شورای پنجم در پیشبرد طرح‌های جامع و تفصیلی پیگیری کرد تا بتواند سند پهنه‌بندی حریم را نیز داشته باشد، اما به دلیل کم‌کاری و تعلل شورای عالی معماری و شهرسازی این سند تهیه نشد. سند پهنه‌بندی حریم می‌تواند از لایه‌لایه شدن بیشتر حاشیه شهر مشهد جلوگیری کند. همچنین این سند می‌تواند از تشکیل حاشیه‌های دوم و سوم در شهر جلوگیری کند، اما شورای پنجم در به سروسامان رسیدن این سند موفق نبوده‌ است. در کمیسیون مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار از شهردار درخواست کردیم تا به دنبال تهیه سند پهنه‌بندی حریم مشهد برود.

علی‌ اکبر عنابستانی در خصوص طرح تفصیلی حاشیه شهر مشهد، بیان کرد: برای لکه‌ها و حوزه‌های خاصی از شهر طرح تفصیلی تهیه کرده‌اند. طرح جامع در سال ۹۶ با کلی شرط و شروط ابلاغ شده است. از سال ۸۷ تاکنون طرح تفصیلی در کش‌وقوس است. تنها طرح تفصیلی حوزه جنوب غرب مشهد به تصویب  رسید اما توسط شورای عالی ابلاغ نشده است. طرح تفصیلی تنها تصمیم‌گیری در زمینه سیما و کالبد منظر شهری را انجام می‌دهد. در بخش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کمکی نخواهد کرد و نیاز است یک برنامه کلی و راهبردی بلندمدت برای این مسئله تهیه شود.

رئیس کمیسیون ویژه مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر مشهد در ادامه اظهار کرد: علت اینکه جمعیت به سمت سکونت در مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار می‌رود این است که شهرسازی در این مناطق از شهرسازی با برنامه، عقب است. اصلاح کالبد بر محیط فرهنگی و اجتماعی اثرگذار است. طرح‌های خازنی و مهرآزان قسم جلاله نیستتند. در شورای پنجم تسهیلات برای بازآفرینی مناطق کم‌برخوردار داده شد تا شهر به سمت مدل گسترش افقی نرود.

وی خاطرنشان کرد: دستگاه‌ها و ارگان‌ها در خصوص مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شهر باهم هم‌افزا و هماهنگ عمل نمی‌کنند. وضعیت اقتصادی مردم به سمتی رفته است که افراد به سمت حاشیه می‌روند. نگاه همه به شهرداری است. فرمانداران مشهد مرتبا تغییر می‌کنند. از ابتدای کار آقای هاشمی، فرماندار مشهد تاکنون جلسه کمیته بازآفرینی تشکیل نشده است. دستگاه‌های ذی‌ربط دوست دارند که از زیرکار در بروند. نگاه همه به شهرداری شده است.

در مشهد بدون جلب نظر آستان قدس نمی‌توان تصمیمی گرفت

عنابستانی در ادامه با بیان اینکه ساختار معیوبی در تصویب و ابلاغ طرح تفصیلی و جامع در کشور وجود دارد، عنوان کرد: مکانیسمی برای تصویب طرح‌های تفصیلی وجود دارد. در کنار شورا و شهرداری در مدیریت اجرایی شهر، یک بازیگر مهم و تعیین کننده در شهر است که بسیاری از موضوعات را تحت تاثیر خودش قرار می‌دهد. در شهر مشهد بدون جلب نظر آستان قدس نمی‌توان تصمیمی گرفت. شهرداری باید با جلب نظر همه این نهادها و دور هم جمع‌کردن آنان بتوانند در کوتاه‌مدت نتیجه بدهد. طرح‌های جامع و تفصیلی مشهد سه دوره شورای شهر را پشت سر گذاشته‌اند. ساختار تصویب طرح‌های تفصیلی چندین سال زمان می‌برد اما زمانی طرح تصویب می‌شود که ارزشی ندارد. طرح‌های تفصیلی و جامع باید پاسخگوی نیاز شهری باشند درصورتی که ۱۵ سال شهر مشهد را فریز کرده‌اند تا طرح بیاید، اما به این شکل که نمی‌توان شهر را اداره کرد.

اکبری، همچنین با اشاره به اینکه باید کنش‌ها و فعالیت‌ها در حاشیه براساس طرح تفصیلی و جامع و در یک قالب باشد، بیان کرد: سیستم مدیریتی شهر مشهد به شکل ملوک الطوایفی است. حوزه‌های قدرتی در شهر مشهد وجود دارند که هرکدام ذی‌نفع هستند. مسئله حاشیه‌نشینی در شهر مشهد را نمی‌توان با چنین سیستم مدیریتی اداره کرد. دوستان ما در شهرداری و شورا به اندازه توان خود تلاش کردند اما ما زمانی می‌توانیم برنامه‌ریزی و کار درستی انجام بدهیم که هم‌افزایی درست صورت بگیرد. یک نگاه یک‌پارچه و استراتژیک مدون وجود ندارد.

وی در خصوص اقدامات شورای پنجم در حاشیه شهر خاطرنشان کرد: من با کالبد کاری ندارم. در حاشیه تنها کالبد نبوده و موضوعات اجتماعی و فرهنگی نیز  مسئله است. جمعیت شهر مشهد سبقه‌های مهاجرتی دارد. شهر مشهد نمی‌تواند مهاجرین را در خود هضم کند. این ویژگی تنها در شهر مشهد است. مهاجرین به لحاظ فرهنگی نمی‌توانند در شهر مشهد ادغام شوند. این ویژگی را تهران دارد. به این صورت که کسی به آن‌جا می‌رود، خود را شبیه به آن‌جا در می‌آورد. در جامعه‌شناسی وقتی بخواهید هویت شهری ببخشید باید هویت شهری را با هویت فردی ادغام کنید، اما مشهد فاقد این ویژگی است. شهر مشهد تنها شهرنشین تولید می‌کند و نه شهروند.

بیشتر از ۵۰ درصد مردم مشهد تمایلی ندارد که با لهجه مشهدی صحبت کنند

وی افزود: اگر بخواهیم شهر با ویژگی سرزندگی داشته باشیم، باید به لحاظ فرهنگی و اجتماعی بر روی شهر کار شود. بررسی‌هایی که انجام شده نشان می‌دهد که ما یک بخش کم‌برخوردار اما دارای پرآسیب اجتماعی و فرهنگی را داریم. شاید کسی با کمبود امکانات شهری بتواند در منطقه‌ای زندگی کند اما با کمبود و آسیب‌های شدید اجتماعی و فرهنگی نمی‌تواند کنار بیاید. بیشتر بار منفی که در حاشیه وجود دارد، ناظر بر بعد فرهنگی و اجتماعی آن است. ما در این نواحی کم‌ترین کار را در حوزه اجتماعی و فرهنگی انجام داده‌ایم. ما با یک ساختار موزاییکی و چندپاره در شهر مشهد مواجه هستیم که می‌تواند نتایج زیادی داشته باشد. افرادی که در شهر مشهد زندگی می‌کنند، به جای اینکه نسبت به شهری که در آن هستند احساس تعلق خاطر داشته باشند، نسبت به محلی که از آن آمده‌اند، احساس تعلق خاطر دارند. ما چرا نتوانستیم لهجه مشهدی را جا بیندازیم؟. بیشتر از ۵۰ درصد مردم تمایلی ندارد که با لهجه مشهدی صحبت کنند.

عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: لهجه از عناصر فرهنگی ما است. در طرح‌های تفصیلی و جامع ویژگی‌های فرهنگی، مذهبی، اجتماعی در نظر نگرفته شده است. حتی اگر این طرح‌ها بعد از پیچیدگی‌های مختلف در فرایند بررسی، تصویب شوند باز هم نمی‌توانند طرح‌های عملیاتی بوده و کمک کنند که شهر ما التزام پیدا کند.

در ادامه عنابستانی، با اشاره به اینکه در حوزه عملیاتی و شهرسازی انتظار من از شورای پنجم این بود که فضای زندگی بهتری برای مردم ایجاد کند، اما مباحث بیرونی مشکل‌ساز شد و شورا نتوانست انتظارات را برآورده کند، گفت: کسانی که به شورای ششم راه پیدا می‌کنند، بدانند که از گسترش افقی شهر مشهد باید جلوگیری کنند. یکی از موضوعاتی که شهر مشهد را آزار می‌دهد، لکه‌های منفرد شهر است. بافت منفصل توس، جاده سیمان، شهرک مهرگان و… از موضوعاتی است که شهرداری را در سال‌های آینده درگیر و با مشکل مواجه خواهد کرد. در بافت منفصل توس یک باتلاق در حال شکل‌گیری است. در سال ۹۸ براساس مطالعات و آمار گرفته شده،  ۲۲ روستا با فاصله کمتر از سه کیلومتر از لبه محدوده شهری ۷۰ درصد جمعیت حریم را در خود جای داده‌اند. تعداد کل روستاهای حریم ۱۳۰ روستاست. این روستاها عملا هسته‌های جمعیتی هستند.

وی ادامه داد: این فضا باید به‌سرعت مدیریت شود. در زمان تصدی آقای آل شیخ به عنوان معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی  در شهرداری این مسئله را گوشزد کرده و ضرورت تهیه سند پهنه‌بندی حریم را بیان کردیم. ادارات متولی شهرسازی در شهرها با وجود اینکه در مصوبه طرح جامع تاکید شده بود که بعد از ابلاغ حداکثر تا ۶ ماه سند پهنه‌بندی حریم را تنظیم کنند اما از سال ۹۶ تاکنون کاری انجام ندادند. شهرداری در سال ۹۹ به صورت مستقیم در این زمینه ورود کرده،  مشاور گرفته و تامین اعتبار کرد تا کار سریع‌تر جلو برود. با این وجود باز هم سند پهنه‌بندی حریم باید به تایید شورای عالی معماری و شهرسازی برسد. کار شهرداری منطقی و عقلانی بوده است.

شهرداری در دنیا یک نهاد اجتماعی است نه یک نهاد اجرایی

اکبری، در خصوص ارزیابی حوزه اجتماعی شورای پنجم، گفت: شهرداری در دنیا اساسا یک نهاد اجتماعی است و نه یک نهاد اجرایی. شهرداری‌ها خود را یک نهاد عمرانی می‌دانند. شهرداری و شورا در این دوره به جای تمرکز بر فرهنگ در مناطق حاشیه به پروژه‌های عمرانی در آن‌جا پرداخته‌اند. این مسئله تنها به شورای پنجم و چهارم مربوط نمی‌شود، بلکه یک مسئله زیربنایی مدیریت شهری است. حوزه فرهنگی و اجتماعی در شهرداری به حاشیه رفته است. کالبد بر فرهنگ و اجتماع تاثیر می‌گذارد اما به صورتی نیست که با تغییر کالبد، فرهنگ و اجتماع تغییر کند. اتفاق‌های خوبی در حاشیه رخ داده است اما مدیریت شهری همیشه در توسعه حاشیه از حاشیه عقب است.

شورای ششم مشهد به حوزه نخبگانی بیشتر اهمیت دهد

در ادامه عنابستانی، درخصوص انتظارات از شورای ششم،تاکید کرد: شورا باید به حوزه نخبگانی بیشتر اهمیت دهد. انتظار ما از شورای پنجم بر این بود که به حوزه نخبگانی بیشتر اهمیت دهد. به این صورت که کارگاه‌های مختلف با حضور کارشناسان و نخبگان در این زمینه تشکل داده و در موضوعات مربوطه و مسائل شهر از نظر آن‌ها استفاده شود. این مسئله هزینه‌ای برای شهرداری ندارد، اما می‌تواند تولید گفتمان کند. شورای شهر یک نهاد سیاست‌گذاری و اجرایی است و باید راهبرد کلانی برای کشور پیگیری کند.

وی با بیان اینکه، جلوگیری و کنترل بافت کالبدی شهر به خصوص لبه شمالی شهر یعنی جاده سرخس از موضوعات بسیار مهم است، اظهار کرد: این منطقه برای آینده مشهد بسیار بحرانی، مخاطره آفرین و چالشی خواهد بود. مهاجران فراستانی، پیدایش و ظهور کلونی‌های جمعیت و… در حال افزایش است و باید به سرعت نهادهای نظارتی ما در استان به این مسئله ورود پیدا کنند. در زمان آقای آل‌شیخ در شهرداری این درخواست داده و پیگیری‌های خوبی انجام شد اما متاسفانه با تغییرات مدیریتی که در استانداری و شهرداری صورت گرفت، عملا همه تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند. پیشنهاد ما کارگروه مدیریت هماهنگ حریم بود. در قالب این کارگروه، نهادها باید بیایند و حریم را کنترل کنند. در داخل محدوده ساختارها فراهم و سطح متعارف از زندگی را برای افراد تدارک ببینیم تا از شکل‌گیری کلونی‌های جمعیت در جاده سرخس جلوگیری کنیم. اگر امروز از شکل‌گیری کلونی‌های جمعیت در این منطقه جلوگیری نشود، دوباره لکه ایجاد و سال‌ها جلوگیری و عدم پیشرفت آن باید فکر و تلاش کنیم.

فیضی نیز در ادامه با اشاره به اینکه ما یک تغییرات نابه‌جا در درون بدنه شهرداری و در معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری داشتیم، بیان کرد: نهادهای فرهنگی و اجتماعی که بودجه کافی و لازم را دارند، چرا با کمک شهرداری برای تغییر ساختارهای فرهنگی و اجتماعی در مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار جلو نمی‌آیند؟. در طول دوره شورای پنجم از دو گرمخانه در شهر به ۱۲ گرمخانه رسیدیم. تا وقتی همکاری و هم‌افزایی دستگاه‌ها نباشد تا ۴۰ سال آینده نیز ما در همین نقطه خواهیم بود.

منبع:ايسنا