خرانق سرزمین کهن تنها منار خشتی جهان
روستای تاریخی خرانق که گذشتگان از آن به زادگاه خورشید یاد می‌کردند یکی از ظرفیت‌های گردشگری یزد است که با بافت ماندگار روستایی اصالت فرهنگ ایرانی را به رخ می‌کشد.
به گزارش ایسنا-منطقه یزد، روستای تاریخی خرانق یکی از ظرفیت‌های گردشگری و فرهنگی این استان است که با قدمتی 4500 ساله در کنار این دیار کویری همچون نگینی فیروزه‌ای که نشأت گرفته از اصالت فرهنگ ایرانی است می‌درخشد.
این سند در قالب معماری و بافت‌های ماندگار شهری و روستایی به گونه‌ای در سرزمین کویری یزد جلوه‌گری کرده که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند .
خرانق در سال 24 هجری شمسی به عنوان استراحتگاه بین راهی برای تاجران و مسافران مورد استفاده بوده و اکنون دارای معادن سنگ آهن چادرملو، اورانیوم ساغند، باریت، روی و گرانیت است .
در کنار چنین معادنی، قلعه‌ای در این روستا به یادگار مانده که متعلق به دوران ساسانیان و از دیگر ظرفیت‌های گردشگری شهر میراث جهانی یزد است.
قلعه خرانق
|
قلعه خرانق در سال 1383 با شماره ثبت 11509 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و با وسعت 1.1 دهم هکتار، کوچه‌هایی پیچ در پیچ و هولناک دارد که برای غافلگیر کردن دزدان و راهزنان مورد استفاده قرار می‌گرفت، به گونه‌ای که یکی از این کوچه‌ها به کوچه گرگ معروف شده است .
قلعه خرانق از مجموعه‌هایی است که نشانه های مقاومت را برای حفظ موجودیت و اصالت استان یزد به ارمغان آورده است .
این بافت قدیمی دارای ۸۰ خانه که بیشتر آن دو یا سه طبقه است، متناسب با توان اقتصادی و موقعیت اجتماعی قلعه نشینان طراحی و ساخته شده،دیواره‌های قلعه از خشت و گل بوده و سقف آن از تیرهایی چون حصیرهای الیافی، چوب و پوشال ساخته شده است .
سقف‌های گنبدی و گهواره‌ای و شش برج نگهبانی متصل به بدنه قلعه از دیگر ویژگی‌های این بنای به جا مانده از دوران ساسانی در یزد به شمار می‌رود.
خرانق که به زبان محلی‌های یزد به خورانق به معنای زادگاه خورشید مطرح است دارای مسجد جامعی با حسینیه‌ای متصل به خود است.
منارجنبان خرانق
|
منارجنبان که تنها منار تمام خشتی دنیا است، شاید اگر در جایی دیگر از ایران بود، روزانه هزاران نفر از دوستداران میراث کهن برای دیدن آن راهی می‌شدند؛ این منار در دوره سلجوقیان ساخته شده و دارای سه طبقه و دو راه پله مجزا برای بالا و پایین آمدن است .
این منار که با نوع معماری خارق العاده خود با زور دست به حرکت در می‌آید یکی از سه منارجنبان قابل تکان خوردن در ایران به شمار می رود .
به کاربردن آجرهایی با ویژگی‌های خاص که ضریب ارتجاعی بالاتری نسبت به آجرهای به کار رفته در بخش‌های دیگر دارد باعث لرزیدن منار جنبان‌ها می‌شود.
گفته می‌شود که تقریبا همه مناره ها این خاصیت را دارند، اما شاید کوتاه تر بودن منارجنبان ها سبب تکان خوردن کل بنا می‌شود.
گفتنی است در گذشته قسمت بالایی این مناره ساختاری چوبی داشته که براثر زلزله و وزش باد کج شده و اهالی از بیم افتادن آن را بریده‌اند .
پیکره تمام خشتی این مناره و نبود هیچ کاشی کاری بر روی آن باعث شده در گروه دیدنی ترین منارجنبان های دنیا قرار گیرد .
مناره جنبان مرتفع ترین بنای منطقه است و در قدیم از آن به عنوان فانوس خانه و برج دیده بانی استفاده می شده، ارتفاع 15 متری این بنا از مسجد باعث شده که هر فردی بتواند از نقاط مختلف منطقه آن را تماشا کند .
کاروانسرای خرانق
|
از دیگر آثار تاریخی روستای خرانق کاروانسرای روستا است که قدمت آن به دوره ساسانی بر می‌گردد؛ این کاروانسرا پس از تخریب در اثر گذشت زمان به فرمان محمد ولى ميرزا فرزند فتحعلى شاه ساخته و مرمت شد و به کاروانسراى شاهزاده تبدیل گردید که امروزه به عنوان محلی برای اسکان مسافران مورد استفاده قرار می گیرد .
کاروانسرای خرانق به شکل کاروانسراهای دشتی که عموما یک طبقه اند، ساخته شده است و سبک ساخت بنای فعلی را شاه عباسی می دانند.
این کاروانسرا به شکل حیاط مرکزی می باشد و اتاق ها و صفه هایی با سقف های قوسی، دور تا دور آن قرار دارند .
چهار تیمچه که همان کارونسرای کوچک است در آن وجود دارد که سه تای آنها دارای سقف و یکی بدون سقف می باشد. سقف اغلب صفه‌ها نوک تیز و شیب دار و بام ها مسطح و کم شیب در نظر گرفته شده اند؛ سقف های فضاها و اتاق‌های بزرگ قوس شکل هستند در حالی که سقف تیمچه ها با آجر پوشیده شده است.
کاروانسرای خرانق که در تاریخ سوم اسفند ماه 1377 با شماره ثبت 2238 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، از آجر کاری، کاشی کاری، گچ بری و سنگ بری زینت بخش نمای بیرونی برخوردار بوده و در قسمت دروازه ورودی، طاق نماها و ایوان‌ها هم به آجرکاری مزین شدند.
روستای خرانق که در شهرستان اردکان و در 85 کیلومتری شهر یزد قرار دارد با جمعیتی 435 نفری بناهای اصلی دیگری نیز دارد که می توان اکنون به پل خرانق که هدف از ساخت آن عبور و مرور مردم نبوده است اشاره کرد؛ هدف از ساخت این در ده قرن پیش پل تنها انتقال آب از یک ساحل به ساحل دیگر رودخانه دوکالی است .
با توجه به سازه پل، شما با یک پایه سنگی ساروجی در امتداد پل روبرو می‌شوید که احتمال بند یا سیل شکن بودن پل را نیز می‌دهد .
سازه آبی خرانق به روایت تاریخ در یک سیل ویرانگر، طاق‌های دهانه‌ها و نیز بخش عمده‌ای از سیل بند خود را ازدست داده و در ادوار بعد با افزودن یک سیستم انتقال آب جدید و کمی مهندسی تر از قبل به کار خود ادامه داده‌است .
روستای خرانق دارای بناهای منحصر به فرد دیگری نظیر آبشار ساعتی، خرابه های کبرها، قریه شمس اباد، گورستان قدیم، آب انبارف بقعه مشهدک، مزار بابا خادم، آسیاب های آبیف مسجد سرچشمه، مسجد بیت المقدس، بوکن ها، شترگلو، منطقه حفاظت شده دره انجیر و آینه های خرانق نما است که سفر کردن به این روستا هر فردی را مشتاق بازدید از این مکان ها می کند؛ چرا که قدم زدن در میان کوچه هایی که روزگاری محل زندگی و عبور و مرور اهالی روستا بوده است می تواند حال و هوای هر خسته ای را متحول کند .
کوهستان خرانق
|
درست است که خرانق در استان یزد و در اقلیمی کویری قرار دارد اما وجود کوهستان‌هایی در اطراف آن میانگین دمای سالیانه 15.5 درجه سانتی گراد و میانگین بارندگی سالیانه ۷۵ میلی متر را برای آن به ارمغان آورده و به طور کلی موجب ایجاد منطقه ای با آب و هوای فراخشک معتدل شده است، به گونه ای که خرانق تاریخی را می توان یکی از ییلاقات برشمرد چراکه در تابستان از هوای خنکی برخوردار است .
|
تهیه کننده:مهتاب محمدیان منبع: ايسنا