خیمه‌سوزان؛ مراسمی در غم مصیبت‌های اهل‌بیت (ع)
همه ساله در ظهر عاشورا عزاداران حسینی بر سر و سینه زنان مراسم خیمه‌سوزان را به یاد اهل بیت پیامبر برپا می‌کنند تا همگان بدانند که یل یاتار طوفان یاتار یاتماز حسینین پرچمی.
اصلاً حسین جنس غمش فرق می‌کند
این راه عشق پیچ و خمش فرق می‌کند
تک تک لحظات روز عاشورا سراسر ممو از مصائب جانسوزی است که بر اهل بیت (ع) رفته، شهادت مسلم، شهادت طفلان مسلم، بستن آب بر روی کاروان، سنگ زدن کوفیان بر اسرا، شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش، تکه‌تکه شدن حضرت علی‌اکبر (ع)، اصابت تیر بر گلوی علی‌اصغر (ع) و آنچه که در گودی قتل‌گاه بر حضرت زینب (س) گذشت، تنها شاید هزاران حکایت ناگفته‌ای است که بر اهل بیت (ع) در این روز گذشت.
یکی از حوادث بسیار تکان‌دهنده و غم‌انگیز در غروب عاشورا، سوزاندن خیمه‌های آل رسول‌الله (ص) بود که پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش به وقوع پیوست. سوزاندن خیمه‌ها در حالی بود که اکثر زنان و دخترکان با شهادت پدر و برادرانشان و عموی‌شان عباس حالا بعد از خدا دیگر یار و یاوری نداشتند.
این صحنه جانسوز در شرایطی اتفاق افتاد که بدن‌های پاره پاره امام مظلومان و یاران ایثارگر و شهیدش در بیابان رها شده و قبل از آن خیمه‌ها غارت شده و جامه‌ها و زیورها از زنان پاک دامن هاشمی ربوده شده بود.
آفتاب آن روز که شاهد یکی از شگفت‌آورترین و دردناک‌ترین حوادث تاریخ بود. در چنین وضعیت اسفباری که غم و اندوه از هر طرف ذریه رسول خدا احاطه کرده بود، دشمن به قصد آتش زدن آشیانه‌های آن زنان مصیبت دیده، با شعله‌هایی از آتش به خیمه‌ها یورش بردند. در این حال یکی از سپاه ابن سعد فریاد می‌زد: «أَحْرِقُوا بُیُوتَ الظّالِمینَ!!»؛ (خیمه‌های ستمگران را آتش بزنید!!).
خیمه‌ها به سرعت سوخته و خاکستر شد، دختران رسول خدا سراسیمه از خیمه‌ها بیرون می‌دویدند و برخی از کودکان یتیم به دامن عمه‌شان زینب (س) پناه برده بودند. بعضی راه بیابان در پیش گرفتند و در آن متواری شده و تعدادی نیز به دشمن سنگدل استغاثه کردند و تقاضای رحم و مروت داشتند.
آتش زدن خیمه‌هایی که زنان و کودکان خردسال در آن بودند، نشان می‌دهد که هدف نهایی دشمن این بود که حتی نسل و ذریه پاک رسول خدا (صلی الله علیه وآله) را ریشه‌کن کنند. این صحنه‌ها نشان از بیرحمی و سنگ‌دلی دشمنان و اوج مظلومیت خاندان اهل‌بیت (ع) دارد که در نهایت این اعمال وحشیانه و ددمنشانه پرده از روی نیات شوم آنها برداشت و رسوای خاص و عام شدند.
با توجه به این موضوع و برای به تصویر کشیدن مظلومیت خاندان رسوال‌الله (ص)، مراسم خیمه‌سوزی در ظهر عاشورا در اقصی نقاط کشور ما برگزار می‌شود که این امر نشات گرفته از آتش زدن خیمه‌های یاران امام حسین (ع) به وسیله عمربن‌سعد به دستور شمربن‌ذی‌الجوشن است.
همه ساله، همزمان با ظهر عاشورا مراسم آیینی سنتی «خیمه‌سوزان» روز دهم محرم علاوه بر کربلای معلی در اقصی تقاط کشور ما از جمله زنجان و همه شهرهای آن برگزار می‌شود و سوگواران حسینی با برپایی خیمه‌های سبز و سفید رنگ در طول دهه محرم، آیین خیمه‌سوزان را برگزار می‌کنند.
در این آیین، به یاد خیمه‌های سوخته دشت کربلا، خیمه‌های برافراشته شده در طول دهه اول محرم در ظهر عاشورای حسینی به آتش کشیده می‌شود. هنگام آتش زدن این خیمه‌ها فریاد «وا حسین» و «وا زینب» طنین‌انداز می‌شود و مردم هم‌نوا با اسرای کربلا به عزاداری و سوگواری می‌پردازند.
عزاداران حسینی پس از آتش کشیده شدن خیمه‌های عزاداری، به یاد غروب غمگین عاشورای حسینی ناله و زاری می‌کنند. در این آیین، مردم با پخش نذری از میهمانان و عزاداران حسینی پذیرایی کرده و تا پاسی از شب در کنار خیمه‌های آتش گرفته به سینه‌زنی و زنجیر زنی می‌پردازند.
سرآغاز پیدایش این رسم در ایران را می‌توان، شهر اهواز نامید که به عنوان اولین شهر ایران، در زمان حکومت صفویه، این مراسم را پایه‌گذاری و اجرا کرد. البته در ایران و در عصر صفوی، دیلمیان و قاجاریه این مراسم در انتهای تعزیه‌خوانی اجرا می‌شد و خیمه‌های بزرگ و کوچک، به رنگ‌های مشکی، سبز یا سفید در اطراف میدان تعزیه بر روی داربست‌هایی برافراشته می‌شد و به طور معمول پایان تعزیه‌خوانی و اندکی پس از اقامه نماز ظهر به یاد مصائب اهل بیت امام حسین (ع) و اسارات ایشان، به آتش کشیده می‌شد.
خیمه‌سوزی و هرگونه عزاداری در دوران دیکتاتوری رضاخان با توجه به وجود سخت‌گیری‌ها، پنهانی برگزار می‌شد، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مراسم خیمه‌سوزی با شکوه و عظمت بیشتری اجرا می‌شود.
در زنجان نیز این مراسم پر از حزن و اندوه که دل هر انسانی را حتی با گذشت قرن‌ها به درد می‌آورد، همه ساله در ظهر عاشورا و اکثرا در منطقه اسلام‌آباد اجرا می‌شود تا شاید گوشه‌ای از رنج و غم و مظلومیت خاندان پیامبر را به جهانیان بازگو کند.
منابع: کتاب: عاشورا ریشه‌ها، انگیزهها، رویدادها، پیامدها، سعید داودی و مهدی رستم نژاد، مَعالِمُ المَدرَسَتَین نوشته سید مرتضی عسکری و تاریخ طبرستان ظهیرالدین مرعشی
منبع: ايسنا