درس‌های سیل فروردین ۹۸
در حالیکه برخی از مسوولان اعلام کردند وقوع سیل اخیر را پیش‌بینی کرده‌اند ولی به باور محققان این اقدام کافی نیست و لازم است علاوه بر به روز شدن دروس دانشگاهی برای مقابله با بلایای طبیعی، باید در زمینه مدیریت منابع آبی کشور تجدیدنظر شود.
” ۱۵۰ خودرو در سیل شیراز دچار خسارت شده”
“در مازندران ۱۰ تا ۱۵ منطقه رانش زمین در مسیر جاده به روستا اتفاق افتاد. قطع شدن برق ۶۰۰ روستا، تخریب ۶ پل اصلی و ۶۰ پل فرعی همچنین آسیب‌دیدگی ۶۰۰۰ واحدی مسکونی از دیگر خسارات ناشی از این سیل در مازندران است. ”
“در حالیکه اهالی شهرهای گنبدکاووس، سیمین شهر، آق قلا و … درگیر سیل هستند بسیاری از اهالی شرق استان به ویژه در شهرهای مینودشت و گالیکش درگیر رانش شده‌اند.”
“سیل ۹۸ میلیارد ریال به طرح‌های هادی سمنان خسارت زد”
“۹۸ کیلومتر از راه‌های گچساران. بابا کلان، رودبال، راه‌های روستایی کمبل، آب شیرین، جهاد آباد. بیزگه، دیل، آرو و نازمکان، خیرآباد پادوک و گچساران ماهور باشت در بارش‌های اخیر خسارت دید”.
“۴۰۰ شهر و روستای ایران درگیر سیل؛ شرایط پلدختر اضطراری است”
اینها بخشی از اخباری است که از زمان وقوع سیل‌های اخیر در کشور منتشر شد. یک کارشناس در این باره تاکید می‌کند که هر چند سیل اخیر آلام زیادی برای مردم کشور داشت ولی باید از این تجربه درس عبرت بگیریم و برای آینده برنامه‌های میان مدت و بلندمدت بیاندیشیم.
درس‌های سیل اخیر
ابراهیم مقیمی – عضو هیأت علمی دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران – در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به وقوع سیل از ابتدای سال جاری تاکنون در استان‌های مختلف کشور، گفت: این پدیده علی‌رغم مصیبت‌ها و آلام‌هایی که برای ما ایجاد کرد ولی درس‌هایی نیز داشت و باید از آن درس بگیریم که از آن جمله می‌توان به نظام اطلاع‌رسانی اشاره کرد.
وی با اشاره به انتشار خبری در صدا و سیما در زمینه غیر قابل پیش‌بینی بودن سیل، خاطرنشان کرد: صدا و سیما باید به خودش بیاید و حقایق را به صورت واقعی به مردم اطلاع رسانی کند تا آمادگی لازم در آنها برای زندگی بهتر فراهم شود. صدا و سیما تصاویری را پخش کرد که در آن در ترافیک ایجاد شده در دروازه قرآن شیراز، خودروها بر اثر سیل در هم کوبیده شدند و این امر دال بر غیر قابل پیش‌بینی بودن سیل قلمداد شد.
مقیمی با تاکید بر اینکه باید بررسی شود که انتشار این مطلب از صدا و سیما با چه هدفی بوده است، اظهار کرد: سرنشینان خودروهای حاضر در این منطقه که بی خبر از محیط بالا دست هستند چطور می‌توانند پیش‌بینی کنند که چه زمانی سیل جاری خواهد شد. ما انتظار داریم پیش‌بینی‌ها و هشدارهای هواشناسی از سوی نهادهایی همچون سازمان هواشناسی و سازمان گردشگری و میراث فرهنگی به گردشگران اطلاع رسانی شود.
وی با طرح این سوال که وقتی گردشگران به سواحل چابهار، کویر لوت، شهر شیراز و یا به شهر مشهد هدایت می‌شوند برای در امان نگهداشتن گردشگران چه تهمیداتی اندیشیده می‌شود، خاطرنشان کرد: صدا و سیما علی‌رغم تلاش‌هایی که برای پوشش این پدیده طبیعی داشته ولی قصوراتی دارد که نباید نادیده گرفته شود و این تلنگری به صدا و سیما است و از این به بعد باید این سازمان در راستای هوشیار سازی و بیان حقیقت به مردم خود را به‌روز کند.
تلنگری دیگر به نظام مهندسی کشور
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران درس دوم از سیل اخیر کشور را در حوزه نظام مهندسی کشور ذکر کرد و یادآور شد: وزارتخانه‌هایی همچون راه و شهرسازی و وزارت نیرو اگر چه اعلام کردند که پیش‌بینی‌هایی در زمینه وقوع سیل داشته‌اند ولی این پیش‌بینی‌ها قابل قبول نیست؛ چراکه نظام مهندسی کشور باید خود را با پدیده‌های این چنینی روزآمد کند.
پاسداری از ذخایر ژنتیکی خاورمیانه
مقیمی با بیان اینکه سیلاب‌ها می‌توانند به تقویت خاک‌های کشاورزی کمک کنند، در این باره توضیح داد: سیلاب‌ها از طریق رسوب گذاری و خاک سازی موجب تقویت خاک‌های کشاورزی می‌شود ضمن آنکه زمین ایران میراث ژنتیکی خاورمیانه و آسیا از نظر بذرهای نهفته است.
وی با بیان اینکه بذرهای گیاهان متعددی در ایران نهفته است که تاکنون فرصت رویش نیافته‌اند، اضافه کرد: بارش‌هایی که اخیراً در ایران شدت یافته است، فرصت رویش بذرهای نهفته که میراث ژنتیکی کشور محسوب می‌شود را فراهم خواهد کرد.
این استاد جغرافیا دانشگاه تهران ادامه داد: بر این اساس طی یک تا دو ماه آینده شاهد رویش گیاهان جنگلی و نهال‌های درختی خواهیم بود از این رو وزارت جهاد کشاورزی باید از هم اکنون تمهیداتی را برای چرای دام‌ها در مناطق خاص اتخاذ کند تا آسیبی به نونهال‌ها وارد نشود.
وزارت علوم برای افزایش توان مقابله با بلایای طبیعی خود را به‌روز کند
مقیمی بررسی استفاده از اراضی دشت‌های سیلابی را درس چهارم سیل اخیر نام برد و گفت: درس پنجمی که باید از این پدیده گرفت در حوزه آموزش عالی کشور است. بخشی از توسعه دانشی معلول رویدادهایی است که رخ می‌دهد. اگر ما دانش آتشفشان داریم به دلیل وجود آتشفشان و اگر به دانش سیلاب دسترسی داریم به دلیل درگیری کشور با سیلاب است.
وی با بیان اینکه نظام آموزش عالی کشور باید نسبت به نیازمندی‌هایی که زمین ایران دارد خود را به‌روز کند، ابراز تأسف کرد که بعضاً آموزش‌های قدیمی و غیر کاربردی در وزارت علوم رواج دارد از این رو این وزارتخانه باید در کمیته‌های تخصصی مختلف خود را از نظر نیازمندی‌های کشور از نظر بروز رخدادهای طبیعی به‌روز کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: بسیاری از نخبگان دانشگاهی در حوزه‌های پژوهشی مختلفی مطالعه می‌کنند و وزارت علوم باید تحقیقات محققان دانشگاهی را به سمت این نیازمندی‌ها و مهندسی‌های جدید و استفاده بهتر از زمین هدایت کند.
به گفته وی، وزارت علوم باید فارغ‌التحصیلانی را به جامعه تحویل دهد که با دانش‌های روز همراه باشند.
واکاوی مدیریت کشور
مقیمی درس ششم از این رخداد طبیعی را در حوزه مدیریت کشور عنوان کرد و گفت: باید واکاوی شود که از تعداد افرادی که در شهرداری‌ها، بخشداری‌ها، شوراهای شهر، فرمانداری‌ها و مدیران کل وزارت کشور مشغول به فعالیت هستند چه میزان با زبان زمین آشنایی دارند و چند متخصص در حوزه‌های مربوط به استفاده از زمین به کار گرفته شده‌اند.
وی همچنین با اشاره به اقدامات نهادهای نظامی در امدادرسانی به مناطق سیل زده، یادآور شد: درس هفتمی که از این رویداد گرفته می‌شود این است که نهادهای نظامی همچون ارتش باید با دانش‌های روز همراهی کنند تا بتوانند در برخورد با چنین رویدادهایی آمادگی لازم را داشته باشند. آمادگی ارگان‌های نظامی همچون ارتش، سپاه و نیروی انتظامی برای مقابله با چنین رویدادهایی یک ضرورت است.
نقش مجلس در مدیریت بحران
این محقق دانشگاه تهران درس نهم این رویداد را نقش مجلس در مدیریت بحران دانست و افزود: متأسفانه بسیاری از پیامدها و رویدادها می‌تواند محصول کم نظارتی مجلس باشد.
وی درس دهم را در حوزه قوه قضائیه عنوان کرد و افزود: قوه قضائیه و آموزش‌ها در این حوزه باید به سمت پیشگیری از خسارت در حوزه مدیریت حقوق مردم باشد.
درس یازدهم مدیریت مخاطرات
مقیمی ادامه داد: سازمان هلال احمر و ستاد مدیریت بحران کشور باید متحول شوند و این نهادها باید خود را با دانش روز سازگار کنند.
وی بر ضرورت واکاوی عملکرد نهادهایی همچون سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان نقشه برداری، سازمان جغرافیایی ارتش، سازمان گردشگری و میراث فرهنگی، سازمان پدافند غیر عامل و مدیران کل رودخانه‌های وزارت نیرو، بنیاد مسکن، شهرداری‌ها و معاونت عمران وزارت کشور، گفت: این نهادها باید عملکردهای خود را مورد نقد قرار دهند.
تعادل بخشی رودخانه‌ها، درس دوازدهم
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه رودخانه‌ها در چنین شرایطی خود را زنده می‌کنند، افزود: رودخانه‌ها به دنبال تعادل بخشی و به دنبال احیای خود هستند از این رو رودخانه‌ها در حوزه تعادل بخشی خود یک دستاورد بزرگی است برای ما که می‌خواهیم از آنها استفاده کنیم.
آخرین درس، مهمترین درس
وی با اشاره به کتاب “اکوژئومورفولوژی و حقوق رودخانه” از انتشارات دانشگاه تهران، افزود: در این کتاب تاکید شده که دبی رودخانه کارون ۶ هزار متر مکعب در ثانیه است از این رو لازم است تا نظام مهندسی کشور به سمت رویدادهای میان و بلندمدت سوق یابد. اینکه مسؤولان مربوط در رسانه‌ها اعلام می‌کنند که سیل اخیر را پیش‌بینی کرده‌اند قابل قبول نیست و باید نسبت به کیفیت سدها توجه لازم را داشته باشند.
مقیمی با بیان اینکه سدهای کشور تنها آب را ذخیره‌سازی نمی‌کنند، اظهار کرد: سدها علاوه بر آب انباشته از رسوبات است و وزارت نیرو تنها صیانت از تاج سدها را بر عهده ندارد و نسبت به مخزن سد و کیفیت آبی ورودی به آن مسؤول هستند.
وی با تاکید بر ضرورت تجدیدنظر در مدیریت منابع آبی کشور، خاطرنشان کرد: مدیریت منابع آبی کشور باید به گونه‌ای باشد که جریان‌های طغیانی به سمت ایران مرکزی، تالاب‌ها و استفاده بهتر از آب هدایت شوند.
این محقق دانشگاه جریان‌های طغیانی را جز سرمایه‌های کشور توصیف کرد و گفت: سیلاب‌های اخیر به سمت دریا هدایت شدند در حالیکه تالاب‌های بختگان، گاوخونی، جازموریان و میقان پتانسیل زیادی برای ذخیره سازی آب دارند.
مقیمی اظهار کرد: از یک سو آب‌ها را تبخیر می‌کنیم و از سوی دیگر برای تأمین آب مصرفی شیراز و یزد از حوضه کوهرنگ و زاینده‌رود آب گرفته می‌شود.
انتهای پیام