در برابر لکنت زبان کودکان چه کنیم؟
یک کارشناس گفتار درمانی در چهارمحال و بختیاری، گفت: علت دقیق لکنت زبان ناشناخته است و عواملی مانند ترس و استرس که به‌عنوان ایجادکننده لکنت زبان از جانب والدین بیان می‌شود، نقش تشدید کننده این اختلال را دارد، البته لکنت زبان کودکان قابل درمان بوده، اما لازمه این کار اتحاد بین درمانگر و والد کودک است.
رضا منصوری در خصوص ایجاد لکنت زبان در کودکان، اظهار کرد: لکنت زبان یک اختلال در روانی گفتار است که غالباً در سنین دو تا شش سال آغاز می‌شود، یعنی همزمان این اختلال با رشد مغز و گفتار بروز پیدا می‌کند، همچنین پسران بیشتر از دختران دچار لکنت زبان می‌شوند، به‌گونه‌ای که این نسبت تقریباً چهار به یک است، البته بین کودک دارای لکنت زبان با سایر کودکان از نظر هوشی تفاوت چندانی وجود ندارد، زیرا لکنت زبان ممکن است دوره‌ای باشد، یعنی امکان دارد بعد از مدتی این اختلال در کورک برطرف شود.
این کارشناس گفتار درمانی در چهارمحال و بختیاری افزود: فراوانی و شدت لکنت زبان در کودک ممکن است طی هفته‌ها و ماه‌ها تغییرات چشمگیری داشته باشد، همچنین موفقیت‌های آموزشی، شغلی و اجتماعی می‌تواند تا حدود زیادی تحت تاثیر لکنت قرار گیرند، با این وجود در طول تاریخ افراد برجسته و موفق بسیاری وجود داشتد که بیشتر عمرشان دچار این اختلال گفتاری بوده‌اند.
وی ادامه داد: از علائم اصلی لکنت زبان می‌توان به تکرار، کشیده‌گویی، مکث و قفل شدن زبان در هنگام صحبت کردن اشاره کرد، در حقیقت لکنت زبان اغلب شامل تکرار کلمات یا بخشی از آن‌ها بوده و همچنین نیز باعث کشش صداها در گفتار می‌شود، این روان نبودن در ادای کلمات اغلب در افراد دارای لکنت بیشتر از افراد دیگر جامعه اتفاق می‌افتد، برخی افراد مبتلا به اختلال لکنت زبان، در هنگام صحبت کردن بسیار پرتنش به نظر می‌آیند و یا با مشکل کمبود تنفس مواجه می‌شوند و درنتیجه ممکن است گفتار او متوقف یا کاملا قفل شود.
منصوری عنوان کرد: قفل شدن گفتار زمانی رخ می‌دهد که دهان در موقعیت بیان صدا است، اما برای ثانیه‌هایی صدا شنیده نمی‌شود و یا صدای کمی تولید می‌شود و بعد از از مقداری تلاش، شخص ممکن است کلمه را کامل کند، همچنین در چنین مواقعی امکان دارد، اصواتی مانند “اااممم” و “مثلا” توسط فرد بیان شود، به‌خصوص وقتی که شامل تکرار می‌شوند “ا ا م ام” یا کشیده می‌شود “اااااااام” و یا وقتی که به صورت تعمدی برای تاخیر در شروع کلمه‌هایی به‌کار می‌رود که گوینده انتظار دارد در بیان آن‌ها دچار مشکل شود.
این آسیب‌شناس گفتار و زبان در چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: یکی دیگر از معیارهای تشخیصی لکنت زبان این است که به‌واسطه اختلال در روانی گفتار فرد دچار اضطراب در صحبت کردن، بروز مشکلاتی در ارتباط موثر و تعاملات تحصیلی اجتماعی و شغلی و … شود، همچنین برخی از کودکان در کنار علائم ناروانی، رفتارهای ثانویه از جمله حرکات سر، چشم، دست و … از خود نشان می‌دهند.
وی یادآور شد: آگاهی از روند رشد گفتار و زبان برای والدین برای درمانگران ضروری است، طبق تحقیقات انجام شده در رابطه با هم رویدادی اختلال لکنت زبان با سایر اختلالات گفتار و زبان حدود نیمی از افراد دارای لکنت دارای سایر اختلالات گفتار و زبان نیز هستند، بنابراین هم رویدادی سایر اختلالات با لکنت برای درمانگران در راستای انتخاب سلسله مراتب درمانی و گاهاً درمان ترکیبی اهمیت دارد.
منصوری در خصوص روان نبودن طبیعی یا روان نبودن رشدی زبان، تاکید کرد: جنبه‌ای از گفتار اغلب بین سنین دو تا هفت سال اتفاق می‌افتد که کاملا طبیعی بوده، یک بخش مشترک و همگانی از رشد کودکان در طی یادگیری گفتار و زبان است که روان نبودن طبیعی نامیده می‌شود، این روان نبودن طبیعی بیشتر در سن ۲.۵ تا چهار سالگی مشاهده می‌شود و با لکنت زبان متفاوت است.
این کارشناس گفتار درمانی در چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: در روان نبودن طبیعی ویژگی‌های مانند تکرار بخشی از کلمه مثل (بی بیا)، تکرار کل کلمه مثل (من من من)، تکرار عبارت مثل (مامان من مامان من سیب می خوام) و … در گفتار مشاهده می‌شود، نکته‌ای که باید توجه کرد این است که هیچ کدام از انواع روان نبودن عنوان شده با هیچ تنش و فشار مشخصی همراه نیستند، همچنین تعداد کل روان نبودن زبان کودک کمتر از ۱۰ مورد در هر ۱۰۰ کلمه است.
وی بیان کرد: بروز روان نبودن طبیعی زبان امکان دارد، زمانیکه کودک برای صحبت کردن و بیان خواسته خود عجله دارد و یا زمانیکه تحت فشار قرار می‌گیرد، بیشتر شود، اگر در روان نبودن طبیعی زبان کودک آرامش دارد و بدون هیچ نگرانی به گفتار خود ادامه می‌دهد و غالباً از روان نبودن زبان خود آگاهی ندارد، روان نبودن طبیعی از نظر نوعروان نبودن تعداد تکرارها و نبود وجود تنش و تقلا در طی گفتار با لکنت متفاوت است.
علت دقیق لکنت زبان ناشناخته است
منصوری گفت: علت دقیق لکنت زبان ناشناخته است و عواملی مانند ترس و استرس که به‌عنوان ایجادکننده لکنت از جانب والدین عنوان می‌شود، عموما نقش تشدیدکنندگی در این اختلال دارند، البته اضافه کردن زبان دوم یا سوم بین سنین سه تا پنج سالگی ممکن است باعث تشدید لکنت شود، همچنین اگر زبان اول کودک قوی نباشد و با مشکل روبرو است، از یک زبان بیشتر استفاده شود و همچنین کودک برای استفاده از زبان دوم یا سوم مقاومت کند، امکان ایجاد لکنت زبان در کودک وجود دارد، نکته قابل توجه این است که دوزبانگی با زبان دوم کاملاً متفاوت است.
این آسیب‌شناس گفتار و زبان در چهارمحال و بختیاری در خصوص نحوه تشخیص لکنت زبان افزود: اگر شک وجود داشته باشد که کودک دارای لکنت زبان است باید به یک متخصص گفتار و زبان در زمینه‌ی لکنت مراجعه کرد، شناسایی لکنت در گفتار فرد ممکن است کار ساده‌ای به نظر بیاید، روان نبودن زبان اغلب مشخص و مختل کننده ارتباط افراد است، معمولا وقتی فرد لکنت دارد، شنونده‌ها می‌توانند تشخیص دهند با این حال، در لحظه روان نبودن زبان، لکنت می‌تواند بیش از آنچه برای مردم قابل مشاهده است اثر بگذارد، بعضی از مشخصه‌های گفتار همراه با لکنت، برای شخص شنونده به راحتی قابل تشخیص نیست، در نتیجه، شناخت لکنت زبان نیازمند مهارت‌های یک آسیب شناس گفتار و زبان متخصص لکنت است.
وی ادامه داد: در طول یک ارزیابی، آسیب‌شناس گفتار و زبان به تعداد و نوع روان نبودن گفتاری که توسط فرد در شرایط مختلف تولید می‌شود دقت می‌کند، آسیب شناس گفتار و زبان همچنین شیوه‌های واکنش فرد به روان نبودن زبان و سازگاری با آن را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهد، همچنین اطلاعاتی در مورد مسخره شدن که امکان دارد مشکل را بدتر کند، نیز توسط گفتاردرمان جمع آوری می‌شود، بنابراین ارزیابی‌های مختلفی (مثل سرعت گفتار، مهارت‌های زبانی) بسته به سن و تاریخچه ی لکنت فرد انجام می‌شود، سپس اطلاعات فرد آنالیز شده و تشخیص داده می‌شود که آیا یک روان نبودن زبان وجود دارد یا خیر؟ اگر این‌گونه باشد، میزان تاثیر لکنت بر توانایی انجام دادن و مشارکت در فعالیت‌های روزانه نیز تعیین می‌شود.
منصوری عنوان کرد: در کودکان با سنین پایین‌تر تشخیص لکنت زبان دارای اهمیت بالایی است، زیرا باید بررسی شود که احتمال ادامه یافتن لکنت وجود دارد یا خیر؟ یک ارزیابی کامل بر تعدادی آزمون، مشاهدات و مصاحبه‌هایی که طراحی شده است تا ریسک تداوم لکنت در کودک تخمین زده شود، اگر چه اختلاف نظرهایی در بین آسیب‌شناسان گفتار و زبان در مورد اینکه کدام عامل خطر مهم‌تر است و باید در نظر گرفته شود نیز وجود دارد.
عوامل متعددی در ایجاد لکنت زبان کودکان باید مدنظر قرار بگیرد
این کارشناس گفتار درمانی در چهارمحال و بختیاری، اضافه کرد: عواملی که توسط بسیاری از متخصصان به‌عنوان عامل خطر در تداوم لکنت زبان کودکان در نظر گرفته می‌شود، این عوامل شامل سابقه خانوادگی لکنت، لکنت‌هایی که شش ماه یا بیشتر طول کشیده‌اند، وجود اختلالات گفتاری یا زبانی دیگر و هراس یا نگرانی شدید در مورد لکنت از جانب کودک یا خانواده او است، البته هیچ عاملی به تنهایی نمی‌تواند برای پیش‌بینی کردن اینکه آیا لکنت زبان کودک تداوم خواهد داشت یا نه؟ به‌کار رود بلکه ترکیبی از این عوامل می‌تواند به آسیب‌شناسان گفتار و زبان کمک کند.
وی یادآور شد: در خصوص بزرگسالان و کودکان بزرگتر، این سوال که آیا لکنت ادامه‌دار است یا نه اهمیت کمتری دارد، زیرا لکنت آنقدر ادامه پیدا کرده است که آن را تبدیل به یک معضل در زندگی فرد کند، برای این افراد ارزیابی‌ها شامل آزمون‌ها، مشاهدات و مصاحبه‌هایی است که طراحی شده تا شدت کلی اختلال را تخمین بزند، به‌علاوه تاثیری که اختلال بر توانایی فرد برای برقراری ارتباط و ایجاد مشارکت مورد نیاز در فعالیت‌های روزانه دارد نیز ارزیابی می‌شود، اطلاعات ارزیابی برای طراحی برنامه درمانی خاص استفاده می‌شود که این برنامه به فرد کمک می‌کند روان‌تر صحبت کرده، موثرتر ارتباط برقرار کند، در فعالیت‌های زندگی به‌صورت کامل مشارکت داشته باشد.
منصوری تاکید کرد: لکنت زبان کودکان قابل درمان بوده، اما لازمه این کار اتحاد بین درمانگر و والد کودک است و این موضوع به‌عنوان اساسی‌ترین و پایه‌ای‌ترین شرط درمان بیان می‌شود و تا زمانیکه والدین و کودک به درمانگر اعتماد نکنند، نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود، وقتی اعتماد و اعتقاد به درمانگر وجود داشته باشد تمرینات پیگیری می‌شود و همچنین درمان موثر واقع خواهد شد.
این آسیب‌شناس گفتار و زبان در چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: به‌طور کلی در درمان لکنت کودکان دو نوع رویکرد درمانی مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد که اولین درمان‌ها مبتنی بر رویکردهای غیرمستقیم بودند و این درمان‌ها روی تعامل والدین با کودک و محیط کودک تمرکز دارد و با کودک به‌طور مستقیم کار نمی‌شود، اما در رویکرد مستقیم با کودک مستقیماً کار می‌شود برخی از درمان‌ها هم از هر دو رویکرد استفاده می‌کنند.
وی بیان کرد: برای هر سنی درمان لکنت امکان‌پذیر است، برای بزرگسالان پروتکل‌های درمانی بسیار موثری جهت درمان لکنت وجود دارد، همچنین برای کودکان با سنین پایین هیچ نیازی به ارتباط مستقیم با کودک نیست و امکان اجرای برنامه‌های درمانی غیرمستقیم وجود دارد، یعنی درمان‌هایی که روی محیط کودک، اضطراب والدین و ارتباط و تعامل والد و کودک کار می‌کنند.
این آسیب‌شناس گفتار و زبان در چهارمحال و بختیاری گفت: زمانی که بزرگسالان دارای لکنت به درمانگر مراجعه می‌کنند سوالی که معمولاً پرسیده می‌شود این است که تا به حال به گفتار درمانی مراجعه کرده‌اید و متاسفانه پاسخ این افراد این است که “خیر والدین ما فکر می‌کردند لکنت زبان خودش خوب می‌شود” یک درمان ریسک فاکتورهایی دارد و این یعنی اگر این موارد وجود داشت، احتمال اینکه بدون مراجعه به گفتار درمانی لکنت کودک رفع شود خیلی کم است، ریسک فاکتورها به درمانگران هم کمک می‌کنند تا نقشه راه را روشن‌تر ببینند و تصمیمات بهتری برای انتخاب درمان اتخاذ کنند همچنین گاهی برخی از این ریسک فاکتورها نشان‌دهنده احتمال بازگشت لکنت هستند پس دید بهتری به والدین و درمانگر می‌دهند.
وی افزود: پس از مشاهده نخستین نشانه‌های لکنت اولین کاری که درمانگر می‌تواند انجام دهد راهنمایی و مشاوره با والدین است، عوامل مختلفی در سرعت بخشیدن به روند درمان می‌تواند دخالت داشته باشد تشخیص سریع‌تر علل و نشانه های لکنت، در تصمیم‌گیری جهت اصلاح و بهبود آن تاثیر زیادی دارد، در صورتی‌که والدین پس از مشاهده نشانه‌های بروز لکنت رفتار صحیح و مناسبی داشته باشند، بهبود لکنت و پیشرفت در درمان سریع‌تر می‌شود.
منصوری ادامه داد: دلیل اینکه معمولاً درمان لکنت به‌صورت تدریجی انجام می‌شود، این است که عوامل مختلفی در درمان لکنت نقش دارند،بنابراین درمان باید به‌مدت چندین ماه یا حتی سال پیگیری شود، گفتار درمانی به کودک کمک می‌کند راحت‌تر و روان‌تر صحبت کند، همچنین رفتار و احساسات بهتری نسبت به خود و گفتارش داشته و در نتیجه در فعالیت‌های جمعی مشارکت بیشتری داشته باشد، در مواردی که فشارهای روانی در تشدید لکنت دخیل هستند، لازم است مشاوره روانشناختی و خانواده درمانی و مداخلات حمایتی دیگری نیز در کنار گفتار درمانی صورت پذیرد.
این کارشناس گفتار درمانی در چهارمحال و بختیاری عنوان کرد: درمان لکنت زبان فقط با گفتاردرمانی و مراجعه به آسیب‌شناس گفتار و زبان است، این اختلال با دارو، طب سنتی، هیپنوتیزم، حجامت، روانشناس و بقیه موارد قابل درمان نیست، لکنت یک اختلال گفتاری مرتبط با مغز است، ارتباط بین لکنت زبان و تغذیه به‌هیچ عنوان ثابت نشده و شواهد علمی برای این موضوع نیز وجود ندارد.
وی در پایان با اشاره به هشت نکته ارتباطی برای والدین کودکان مبتلا به لکنت زبان، توضیح داد: والدین تا جایی که می‌توانند در مقابل لکنت کودک صبور باشند و به صحبت‌ها و مفهوم صحبت‌های او توجه کنند، در هنگام صحبت کردن کودک عجله و استرس نداشته باشند، هرگز به کودک نگویند چه کار کند تا دچار لکنت نشود گفتن عباراتی مانند ” تکرار کن” ” نفس عمیق بکش” ” آرام‌تر صحبت کن” مجاز نیست، با کودک آرام و شمرده صحبت کنند و به او فرصت کافی برای کامل کردن جملات و نظرات خود را بدهند، حداقل روزی پنج دقیقه تلاش کنند تا به کودک توجه کامل داشته باشند، به اعضای خانواده آداب صحبت کردن و احترام به صحبت‌های دیگران را بیاموزند و همچنین به آن‌ها یاد دهند برای شروع صحبت خود تا زمان خاتمه صحبت نفر قبلی صبر کنند، هنگام صحبت کردن با کودک تماس چشمی مناسبی داشته باشند و هنگام لکنت ارتباط چشمی را قطع نکنند، از بیان چهره‌ای و روش‌های دیگر استفاده کنند تا به کودک نشان دهند محتوای کلامش برای شما مهم است نه چگونگی بیان آن.
منبع: ايسنا