در رونمایی از کتاب محمدرضا زائری چه گذشت ؟

 به نقل از روابط عمومی ادارۀ کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، هجدهمین جلسه پایگاه نقد و بررسی کتابخانۀ مرکزی پارک شهر با نقد کتاب «مسافر سنت در هزاره سوم» با حضور حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری، نویسنده‌ کتاب، سجاد صفار هرندی، منتقد و جمعی از کتابداران و علاقه‌مندان به کتاب به میزبانی کتابخانه عمومی پارک شهر تهران و با همکاری کتابخانۀ زنده‌یاد روح‌الله رجایی و انتشارات آرما برگزار و به‌صورت زنده از طریق فضای مجازی نیز پخش شد.

محمدرضا زائری در ابتدای این نشست ضمن اشاره به سابقه مطبوعاتی خود، با بیان این‌که امروز برای مخاطب جذاب است که پشت صحنۀ زندگی روحانیت را ببیند، گفت: نشنال جئوگرافیک زمانی عکاسی از درون واتیکان داشت و می‌خواست نشان بدهد داخل آشپزخانه واتیکان و… چه خبر است. این فضای ندیده برای مخاطب جذاب است. کتاب «کفش‌هایم کو» به همین دلیل جذاب بود و رهبر معظم انقلاب دربارۀ این اثر فرمودند «خوب است مردم داخل زندگی روحانیت را ببینند.»

او افزود: ما از ابتدای انقلاب فکر کردیم اگر روحانی را به شکل عادی در فیلم‌ها نشان دهیم، بد است. اما بیان صحنه‌هایی در فیلم «طلا و مس» از رابطۀ روحانی با فرزندش به خوبی به بیان واقعیت پرداخت. ما از ابتدای انقلاب فقط روحانی را به عنوان مسئول بازنمایی کردیم در حالی که در بازنمایی مشکلات مردم همه اقشار جامعه حضور دارند. در سریال‌ها، در بازنمایی مشکلات صنوف مختلف مردم از اقشار مختلف هستند، اما روحانی نیست.

زائری با تاکید بر اینکه ما باید روحانیت را در متن زندگی مردم نشان دهیم، گفت: دو اتفاق طی دهه‌های اخیر افتاده است. در گذشته محیط روابط اجتماعی محدود بود و یک روحانی شاید اساسا سال‌ها از یک محله بیرون نمی‌رفت. قبلا آخوند در زمین بیل می‌زد و بعد هم با دیگران ظهر نماز می‌خواند. از سوی دیگر در گذشته شبکه‌های مجازی نبود و گاهی به صورت ناخواسته و خواسته دین از سوی دشمنان مورد حمله قرار می گرفت. دوستان گاهی فکر می‌کنند آمریکا باید در صدور انقلاب با ما همکاری کند! اینکه طبیعی است اما متاسفانه ما ناشی هستیم و خطا می‌کنیم. چون دزد قرار است دزدی کند و دشمن دشمنی! من می‌خواستم با مخاطبی که به من چپ چپ نگاه می‌کند یا هنرمند تئاتری که روی صحنه، از حضور من در سالن معذب است دیالوگ داشته باشم و بگویم ما از هم فاصله نداریم.

او یادآور شد: البته من معتقد نیستم که همۀ مشکلات ما به دلیل سوء مدیریت در جامعه دینی است و طبیعی است که عوامل مختلفی در مشکلات ما تاثیر دارد. به طور مثال ما امروزه حجاب را تک‌عاملی معرفی می‌کنیم در حالی که غلط است. من پنجره خودم را در این کتاب باز کردم و البته اگر جایی گزارۀ تحلیلی تک‌عاملی داده‌ام غلط است.

صفار هرندی، منتقد اثر در بخش دیگری از این نشست با بیان این‌که قلم زائری همواره برایش الهام‌بخش بوده و با مطالعه این کتاب به دهه ۷۰ رفته، گفت: مسالۀ محوری زائری دین‌داری در ایران معاصر به ویژه دین‌داری در ایران پسا انقلابی است و شعبه‌های مختلف از جمله اخلاقیات، سیاست، مناسک و… ذیل این عنوان فهمیده می‌شود؛ اما او در صورت‌بندی و پیش‌برد  مساله دین‌داری در ایران معاصر و پساانقلابی از دو معضل رنج می‌برد؛ نخست این‌که نوشته‌های ایشان تاریخی نیست و پیش‌فرض تاریخی به طور ضمنی دارد که کلیت تحلیل و تصویر را دچار خدشه می‌کند. از سوی دیگر این تصویر به نحو ناموجهی غیرجهانی است و بر ایران و فقط ایران، مستقل از کل جهانی که در آن هستیم و کشورهایی که تجربه مشابه و متفاوت از ما دارند و کل این تاریخ دو سه قرن اخیر، متمرکز است؛ بنابراین در نگاه زائری این موضوع کمرنگ است یا به صورت خاصی حاضر است که باز نتیجه اش این می‌شود که این تصویر از وضع دین داری و عللش تصویر مخدوشی است.

او سپس بیان کرد: معضل و مسالۀ ما در دین‌داری به دلیل سوء عملکرد و کج‌روی‌های نظام منسوب به دین نیست؛ این در حالی است که این امر در نگاه زائری اغراق و بزرگ نمایی شده و در چشم‌انداز تاریخی ممکن است این سوءعملکردها یک مقطع تاریخی باشد اما اگر این به مثابه یک وضعیت آخرالزمانی باشد، آن وقت فهم‌مان از مساله متفاوت می‌شود. من البته در صداقت و دلسوزی ایشان شک ندارم اما فکر می‌کنم تصویر ایشان از مساله به واسطه اشکالی که در جامعیت و صورت بندی کامل مساله دارد، نمی‌تواند منجر به اتخاذ راهبرد درست برای مواجه ما با مساله باشد.

صفار هرندی همچنین گفت: عنوان کتاب هم شکافی بین شما به عنوان یک روحانی با مردم ترسیم می‌کند؛ گویی شما فاصله‌ای با میانگین جامعه ایران دارید در حالی که این طور نیست حتی کسانی با ظواهر غیرمذهبی و متشرع هم تعلقات دینی دارند؛ بنابراین حس من از کتاب این است که در این فاصله اغراق شده است. دینی که به صحنه نیاید مشکلاتش هم در نمی‌آید به عبارتی دیگر دینی که روی طاقچه مقدس می‌نشیند و به میدان نمی‌آید و گلی نمی‌شود، مشکل دارد. مواجهۀ بزرگان دینی با مساله سیاست نیز نشان می‌دهد که آن ها نیز مورد حمله قرار می‌گرفتند.

بخش پایانی این نشست نیز به پرسش و پاسخ حاضران اختصاص داشت.