رازهای سر به مهر در نهاوند

به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محسن جانجان، سرپرست این هیأت باستان‌شناسی گفت: تا پیش از سال ۱۳۸۴ که اداره کل میراث‌فرهنگی استان همدان از مهدی رهبر برای گمانه‌زنی در محله «دو خواهران» دعوت به‌عمل آورد، هیچ‌گونه اقدامی برای شناسایی محل «لائودیسه» صورت نگرفته بود.

او به آغاز گمانه‌زنی‌ها و کاوش‌ها در چهار فصل و در سال‌های ۱۳۸۴، ۱۳۹۰، ۱۳۹۱ و ۱۳۹۸ اشاره کرد و افزود: با توجه به ساخت‌وسازهای انبوه و متراکم در محله «دو خواهران» که در عین حال از محلات فقیرنشین نهاوند محسوب می‌شود، هیأت کاوش با مشکلات فراوانی از جمله انتخاب محل مناسب برای گمانه‌زنی روبه‌رو بود.

این باستان‌شناس به ادامه کاوش‌ها در فصل پنجم و ششم و نتایج شش فصل کاوش در این محوطه تاریخی اشاره کرد و گفت: آثاری از دوره سلوکی و اشکانی از جمله سرستون، پایه‌ستون و سفال‌های دوران تاریخی (سلوکی و اشکانی) در این شش فصل کاوش کشف شده است.

جانجان با بیان این‌که فصل ششم کاوش با تخریب دیوار حسینیه دو خواهران نهاوند آغاز شد، اظهار کرد: با توجه به نتایج پنج فصل گذشته، کشف آثار تاریخی مربوط به دوره سلوکی و احتمال وجود سرنخ در محل فعلی حسینیه، کاوش در این بنا انجام شد.

وی همچنین گفت: کاوش در داخل صحن امام‌زاده دو خواهران نیز ادامه یافت که نتایج حاصل از ترانشه‌های ایجادشده در این منطقه به کشف آثاری از دوران سلوکی، اشکانی و اسلامی (دوره ایلخانی) منجر شد.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی با بیان این‌که جست‌وجوها برای کشف معبد لائودیسه همچنان ادامه دارد، ابراز امیدواری کرد که این کشف در فصول آتی کاوش محقق شود.

لائودیسه به شهر گمشده سلوکی‌ها معروف است که کشف آن رازهای سر به مهر این سلسله تاریخی را فاش می‌کند. اما باستان‌شناسان چطور متوجه حدود جغرافیایی لائودیسه در شهر نهاوند شدند؟

سال ۱۳۲۲ شمسی به طور اتفاقی، کتیبه‌ای به خط و زبان یونانی از محله «دو خواهران» نهاوند کشف شد که نشان می‌داد نهاوند در زمان سلوکی‌ها «لائودیسه» نام داشته و دارای معبدی به همین نام بوده است. شهرهایی که تاریخ‌نویسان و نویسندگان از زمان اسکندر مقدونی و جانشینان او در ایران و سایر متصرفات از آن‌ها یاد می‌کنند، الکساندریا، آپامه‌آ، آنتیوخیا، لائودیسه‌آ و… نام داشته‌اند که جز نام آن‌ها، اطلاعات دیگری از این شهرها در دست نیست.

در اسناد تاریخی اشاره‌ شده که اسکندر و جانشینان او به منظور تسلط بر ایران که دارای تمدن درخشانی بوده، اسکان یونانی‌های مهاجر در ایران را در دستور کار خود قرار داده بودند و برخی از شهرهای ایران را نیز به منظور پیوند دو تمدن ایران و یونان توسعه و یونانی‌ها را در آن اسکان دادند. با توجه به مدت کوتاه سلطنت اسکندر که دوازده سال و نیم طول کشیده و در تمام این مدت در حال قشون‌کشی از آسیای صغیر تا هند و مصر بود، نمی‌توان این فرضیه را پذیرفت که اسکندر در این مدت توانسته باشد شهرهایی به مفهوم واقعی ایجاد کند. بنابراین می‌توان تصور کرد که شهرهای نام برده‌شده در حقیقت اردوگاه‌های نظامی برای سپاه مقدونی بوده‌اند؛ شهرهایی که در این دوره ایجاد می‌شدند معمولا به نامِ شاهان یا همسرانشان نام‌گذاری می‌شدند. یکی از خصوصیات شهرهای یونانی وجود معبد، ورزشگاه، تئاتر و آگورا (محل داد و ستد و اجتماعات مردمی) بود.

از جمله شهرهای ایجادشده در غرب ایران، لائودیسه (نهاوند) است که به نام همسر آنتیوخوسِ سوم نام‌گذاری شده بود. «گیرشمن» ـ باستان‌شناس و نویسنده کتاب ایران از آغاز تا اسلام ـ توسط لوئی روبر از کشف «لائودیسه» اطلاع پیدا کرد و به منظور فراهم آوردن مقدمات کاوش، یک روز را در نهاوند گذراند. ظاهرا گیرشمن با حضور در نهاوند، قصد ارزیابی موفقیت خود از کاوش در این محل را داشته، اما با بررسی وضعیت موجود، متوجه شد که صرف وقت در نهاوند برایش موفقیتی در بر نخواهد داشت. بنابراین به لوئی روبر نوشت: «توجه شما را به این نکته جلب می‌کنم که ظاهرا تمام قسمت‌های محوطه باستانی نهاوند، به بهانه تهیه خاک و سنگ برای بناهای جدید زیر و رو شده و در عین حال شهر جدید نهاوند به سرعت روی آثار هلنیستیک را پوشانیده است.»

محوطه تاریخی و منطقه دوخواهران که گمان می‌رود معبد لائودیسه در آن‌جا باشد، سال ۱۳۲۷ خورشیدی به شماره ۳۷۴ به عنوان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران ثبت می‌شود، با این حال، لائودیسه هنوز برای باستان‌شناسان، رازی سر به مهر است.

منبع:ایسنا