راهکار امام سجاد(ع) برای مدیریت صحیح یک خانواده

حجت‌الاسلام رحمت‌الله بانشی، پژوهشگر گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: در دیدگاه امام سجاد (ع) درباره خانواده و حقوقی که زن و شوهر و دیگر اعضای خانواده بر هم دیگر دارند نکات بسیار ظریف و حساسی بیان‌شده است.

حق و حقوق در خانه با زندگی عاشقانه

وی افزود: در اندیشه امام سجاد (ع) سرپرستی خانواده بر عهده مرد گذاشته شده است تا مرد در این جایگاه امنیت، آرامش و دیگر نیازمندی‌های خانواده مطلوب را فراهم کند. به همین جهت در رسالة الحقوق، امام سجاد (ع) خطاب به شوهر می‌فرماید حق تو بر همسرت دشوارتر است و اطاعات او از تو در تمامی کارهایی که از او بخواهی یا نخواهی (اگر خواسته تو معصیت خدا نباشد) واجب است.

وی ادامه داد: این سخن اندیشه اسلام و قرآن را بیان می‌کند که سرپرستی خانواده را به سبب خصوصیت جسمی و قدرت تفکر بیشتر به مردان سپرده است و زن را مکلف در اطاعت از تصمیمات مرد نموده است؛ البته سرپرستی مرد به معنای مطلق فرمانروایی و خودمحوری در محیط خانواده نیست که به‌ دلخواه خودش فرمان بدهد و زن هم مانند برده‌ای مطیع و تسلیم او باشد.

وی افزود: برای اداره بهتر خانواده وجود مدیر ضروری است و بدون مدیریتِ درست استحکام خانواده به خطر می‌افتد؛ اما خودسری و قدرت بی‌جا نیز بنیان خانواده را متزلزل می‌کند.

وی بیان کرد: اسلام تلاش کرده با تلفیق قدرت و ویژگی‌های اخلاقی، رابطه زن و شوهر را تا حد ممکن تلطیف کند و از تبدیل آن به یک رابطه خشک و زورمدارانه جلوگیری کند. بر همین اساس امام سجاد (ع) با یک ظرافت تحسین برانگیز حق مدیریت خانواده را به مرد سپرده و پس از موضوع سرپرستی مسئله همدمی و مهربانی با زن را یادآور می‌شود یعنی مسئله مدیریت خانواده میان موضوع محبت و مهربانی قرار گرفته است.

این پژوهشگر تاریخ اظهار کرد: در رسالة الحقوق ضمن تبیین حقوق و جایگاه افراد، زن و شوهر را برای هم نعمت دانسته است؛ و با تأکید بر وجوب رابطه صمیمی میان زن و مرد، مرد را به رفتار نیک و برخورد با عطوفت و ملایمت سفارش کرده است.

عشق به همسر را اظهار کنید

وی تصریح کرد: امام سجاد (ع) با این عبارات که خدا زن را انیس، آرامش بخش و تسکین دهنده برای مرد قرار داده است به صورت دقیق و روان‌شناسانه توجه مرد را به ارزش وجودی زن در خانه جلب می‌کند و سپس او را به رعایت حقوق زن که تکریم و… است ملزم می‌کند.

وی با اشاره به اینکه مرد باید عشق و علاقه خود را با شیوه‌های مختلف به همسرش اظهار کند؛ گفت: در روایات نقل شده است برای یکی از همسران امام سجاد (ع) خطری پیش آمد و امام سجاد (ع) وقتی از حادثه آگاه شد صد دینار صدقه داد و با این کار محبتش را به همسرش نشان داد.

وی ادامه داد: از امام صادق (ع) درباره خرید طلا و جواهرات سؤال شد، ایشان به شیوه امام سجاد (ع) استناد کرد و فرمود علی بن حسین(ع) برای فرزندان و همسرانشان زیورآلاتی از طلا نقره تهیه می‌کرد. از این روایات به خوبی استفاده می‌شود که امام سجاد (ع) به حس زیبایی دوستی زنان توجه می‌کرده است.

تربیت صحیح فرزند یک تکلیف است

وی در رابطه با حقوق فرزندان در رساله الحقوق بیان کرد: امام سجاد (ع) می‌فرماید حق فرزندت این است که بدانی او از تو است در زندگی دنیا به تو وابسته است و خیر و شرش نیز با تو گره خورده است همچنین در رابطه با پرورش او می‌فرماید فرزندان در دنیا به والدین وابسته‌اند و به عنوان تنها سرمایه وجودی پدر و مادر حقوقی دارند که اگر در قبال این مسئولیت کوتاهی کنند در آخرت باید کیفر می‌شوند.

وی بابیان اینکه تربیت صحیح و آموزش رفتار توحیدی و دینی به فرزندان از جمله وظایف والدین است، گفت: با توجه به اینکه روابط مبتنی بر محبت و مهرورزی تأثیر زیادی در تربیت دارد امام سجاد (ع) مبحث حقوق فرزند را با یک عبارت عاطفی شروع کرده است.

خانه و خانواده بهشت زیبا برای فرزند

وی ادامه داد: این چینش مدبرانه کلمات، با تحریک عواطف میان پدر و مادر و فرزنداشان افزون بر ضرورت اهتمام به تربیت، از یک سو بر سنگینی تکلیف والدین در قبال فرزندان میافزاید و از سوی دیگر آن را شیرین و لذت بخش میکند.

وی افزود: این شیوه ابراز صمیمیت و ایجاد محبت میان والدین و فرزندان چندان مهم است که امام در صحیفه یک دعا را به فرزندان اختصاص داده و جلوه‌ای زیبا از رابطه میان پدر و مادر و فرزندان را به تصویر کشیده است. به گونه‌ای که هر جوان و نوجوانی آن را بخواند و برای هر خردسالی توضیح داده شود، قلبش آکنده از مهر و عاطفه نسبت والدین می‌شود و از این که چنین حامی شفیق و مهربانی دارد احساس آرامش و امنیت کامل می‌کند. با این اوصاف فرزندان خانواده را بهشت زیبا و امن‌ترین جایی می‌بینند که در حوادث تلخ و شیرین روزگار می‌توان به آن پناه برد.

تربیت با دید همه جانبه

وی بیان کرد: بر اساس اندیشه امام سجاد (ع) والدین باید بادید همه جانبه و آینده‌نگر به همه ابعاد زندگی فرزندان توجه کنند.

وی اظهار کرد: حقوق دیگری که کاربرد زیادی در جامعه دارد حقوق والدین است که به قدری اهمیت دارد که در صحیفه نیز دعایی به آن اختصاص داده است.

مادر فرشته ای فداکار در منشور حقوقی امام سجاد(ع)

وی افزود: امام سجاد (ع) در رساله الحقوق مادر را نماد عشق و دلسوزی معرفی می‌کند و می‌فرماید او تنها کسی است که حاضر است گرسنه بماند تا تو سیر باشی، ناراحتی را تحمل کند تا تو در آرامش باشی؛ به همین خاطر فرزند باید خواسته‌های والدین را به خواسته‌های خود اولویت دهد.

وی بابیان اینکه در منشور حقوقی امام سجاد (ع) اگر چه برای فرزندان حقوقی است؛ اما حق والدین واجب‌تر و احسان آن‌ها جبران ناپذیر است، گفت: امام سجاد (ع) پدر را اصل و ریشه و فرزند می‌داند که در هیچ حالی نباید فراموش شود و زمانی که به حقوق مادر می‌پردازد گویا پاک‌ترین فرشته معصوم و فداکار را به تصویر می‌کشد.

وی با تأکید بر اینکه درمیان حقوق خویشاوندان، حق مادر نسبت به همه حتی پدر هم الویت دارد، یادآور شد: خانواده یک جامعه است و اگر اعضای خانواده این حقوقی را که امام سجاد (ع) برای خانواده برشمرده است، بشناسند و به کار ببرند جامعه هم درست خواهد شد؛ زیرا خانواده، جامعه را تشکیل می‌دهد.

منبع: ايسنا