روایت یک روز از جنگ

 در سحرگاه روز اول مهرماه و نیروهای دشمن تلاش کردند پاسگاه‌های مرزی «حدود» و «شلمچه» و «کوشک» را اشغال و خط تأمینی دژ را در هم بشکنند و به سمت شرق پیشروی کنند اما، مدافعان ایران اسلامی سرسختانه دفاع کردند و موفق شدند به روحیه نیروهای دشمن لطمه شدیدی وارد آورند به نحوی که در ساعات اولیه تک (حمله) نیروهای رده مقدم دشمن مجبور به عقب نشینی شدند،  با توجه به کمبودها و کاستی‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران مصمم بود در مقابل تهاجم چندین لشکر مجهز مکانیزه و زرهی ارتش متجاوز که در چند رده سازمان یافته بودند پایداری  و در منطقه نبرد غرب خرمشهر پاسگاه های مرزی شلمچه را اشغال کنند.

همزمان با فشار نیروهای مانوری دشمن در مرز شلمچه، آتش سنگین دشمن از جنوب اروندرود بر تمام منطق خرمشهر و آبادان روانه روانه شده بود به طوری که فقط در خرمشهر در ساعالت اولیه تک ۶۰ نفر شهید و بیش از ۱۱۰ نفر مجروح شدند. با اشغال شلمچه ستاد مشترک به نیروی هوایی دستور داد که نیروهای دشمن را در غرب شلمچه بمباران کند تا فشار آنها بر مدافعان این محور کمتر شود، اما این تلاش‌ها به نتیجه مطلوب نرسید.

سرانجام نیروهای دشمن موفق شدند با افزایش فشار خود در غرب خرمشهر پس از شکستن مقاومت واحدهای تأمین جمهوری اسلامی، وارد خاک ایران شوند و به خط دژ که در سه کیلومتری شرق  خط مرز بود نزدیک شده و دژهای شماره ۴ و۵ و ۶ را در مسیر شلمچه به اشغال خود درآورند. در غرب خرمشهر که دشمن با مقاومت رزمندگان اسلام مواجه شده بود بر شدت آتش توپخانه خود افزود و تأسیسات اقتصادی آبادان و خرمشهر را زیر آماج حملات خود قرار داد. برای خنثی کردن آتش دشمن به توپخانه دوربرد دستور داده شد با تمام امکان تأسیسات اقتصادی بصره و فاو را زیر آتش خود قرار دهد. بدین ترتیب نقش توپخانه‌ها از همان آغاز جنگ به صورت یک امر بسیار مهم جلوه گر شد.

مقامات وزارت نفت در ساعت ۱۴:۳۰ اعلام کردند دشمن تمامی مناطق نفتی و اسکله‌های آبادان و خرمشهر را زیر آتش گرفته و امکان هرگونه فعالیت برای خاموش کردن آتش را از بین برده است و نظر دادند اگر وضع به همین نحو پیش برود انهدام کامل تأسیسات آبادان حتمی است. در ساعت ۱۸ اغلب پاسگاه ها مرزی سقوط کرده بود. یک کشتی تعمیراتی ایران در مقابل بندر آبادان به تصرف افراد عراقی درآمده و دو فروند کشتی تجاری بنگلادشی در اسکله ۱۸ مورد اصابت گلوله دشمن قرار گرفته و دچار حریق شده بود و تا نیمه های شب در اسکله های ۴ و ۷ و ۸ آتش سوزی رخ داده داده و پنج مخزن نفت در تانک فارم آبادان آتش گرفته بود که خاموش کردن آنها امکان پذیر نبود. از طرفی هشت دستگاه تانک خودی نیز که در شلمچه مستقر بودند هنگام عقب نشینی در گل فرو رفته بودند.

تهاجمات اولیه نیروهای متجاوز عراق و سقوط پایگاه های مرزی، مسئولین نظامی ایران را بیش از بیش متوجه جدی بودن تهدید نظامی عراق کرد و تصمیم گرفته شد که با توسل به نیروی هوایی پیشروی نیروی ِ زمینی عراق سد شود و به همین علت در روزهای اولیه نبرد، حداکثر تلاش نیروهای مسلح ایران صرف بهره گیری از پشتیبانی هوایی شد و آن نیرو در اجرای وظیفه مقدس سربازی خود با حداکثر توان وارد میدان کارزار شد و توانست پیشروی سریع نیروهای متجاوز را کُند کرده یا به تأخیر اندازد.

در کنار تهاجم زمینی و هوایی، جنگ تبلیغاتی عراق نیز از اول مهرماه با شدت تمام گسترش یافت و اخبار جنگ نیز با تحریفات و اغراق گویی های زیادی پخش و منتشر شد. به طور مثال در ساعت ۱۸:۵۰ فرمانده منطقه فاو عراق خبر داد در روز اول مهرماه، پدافند هوایی فاو هفت فروند هواپیمای ایران را سرنگون کرده، پالایشگاه آبادان منهدم شده، یک فروند هواپیمای ایران در منطقه ذیقار سرنگون و خلبان آن دستگیر شده و پاسگاه شلمچه در ساعت ۱۴ به اشغال نیروهای عراقی درآمده است.

با توجه به حجم زیاد آتش نیروهای متجاوز، ضایعات و خسارات وارده به مناطق غیرنظامی ایران رو به تزاید گذاشت. چنانکه شهربانی خرمشهر در ساعت ۱۹:۲۰ همان روز اطلاع داد که در آن شهر صدها نفر شهید و مجروح شده‌اند، آب و برق شهر قطع شده و مایحتاج عمومی در شهر کمیاب شده است و مردم در حال تخلیه شهر هستند.

در روز اول جنگ لطمات و خرابی‌های وارده بر مناطق مسکونی و مردم غیرنظامی بیش از تلفات و خسارات نظامی بود. با آغاز تاریکی شب از شدت نبرد کاسته شد و نیروهای مهاجم که در محور شلمچه به سمت خرمشهر پیشروی می‌کردند نتوانستند به طور چشمگیر از حوالی مرز جلوتر آیند و ناگریز متوقف شدند، ولی آتش شدید دشمن همچنان بر روی مردم بی‌دفاع شهر خرمشهر فرو می‌ریخت و کودکان و زنان و مردان بی‌گناه را به شهادت می‌رساند.

مقاومت و پایداری در برخی از مناطق بسیار شدید بود از جمله هنوز افراد پاسگاه های «کیلومتر۲۵» و «حدود» مقاومت می کردند و در منطقه شلمچه نیروهای خودی موفق شده بودند نیروهای دشمن را به عقب برانند و درگیری در سراسر مرز به شدت ادامه داشت. بررسی اوضاع نشان می‌داد که با وجود برتری کامل متجاوز در روز اول جنگ، نیروهای دشمن موفقیت چندانی کسب نکرده و نتوانستند مقاومت نیروهای ایران را در خط مرز درهم بشکنند و مجبور به توقف در مواضع نزدیک مرز شدند.

همزمان با یورش نیروهای زمینی عراق از محور شلمچه به طرف خرمشهر و نبرد سنگین توپخانه در طرفین اروندرود، خلیج فارس نیز شاهد نبردهای هوایی سختی بین نیروهای ایرانی و عراقی بود. پس از عدم موفقیت نیروی هوایی عراق در ۳۱ شهریور در تک به مناطق داخلی ایران در اولین روز جنگ، نیروی هوایی عراق تلاش کرد بیشترین ضربات خود را متوجهز نیروی دریایی و تأسیسات بندی جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس کند، اما در این تلاش هوایی نیز عراق ناموفق بود و طبق گزارشات پایگاه‌های دریایی و هوایی ایران، در خلیج فارس و کرانۀ آن در روز اول مهرماه ۱۱ فروند هواپیمای میگ و ۶ فروند ناوچه «اوزا» متعلق به ارتش عراق در نبردهای هوایی و دریایی منهدم شدند و نیروی دریایی ایران کنترل کامل تنگه هرمز را به دست گرفت. از طرف دیگر در جریان نبرد منطقۀ ۳ دریایی خرمشهر به دکل مخابرات و تأسیسات شرکت نفت و ساختمان‌ها و تأسیسات مربوطه خسارات قابل ملاحظه‌ای وارد شد.

روز اول مهرماه با حوادث نامطلوب به پابان رسید در حالی که در منطقه عملیاتی خرمشهر هنوز مدافعان میهن اسلامی با وجود همه مشکلات و کاستی‌ها توانستند پیشروی نیروهای عراق را در حوالی مرز متوقف کند.

این گزارش بر گرفته از کتاب «تحلیلی بر وقایع صحنه عملیات خوزستان در سال اول جنگ» است.

منبع: ايسنا