زخم حریق‌های گاه و بیگاه بر پیکره جنگل‌ها
ایسنا/چهارمحال و بختیاری وقوع آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های کشور در فصول گرم سال یکی از مهم‌ترین معضلات حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی به‌شمار می‌رود، حریق‌های گاه و بیگاهی که گریبان مراتع و جنگل‌ها را می‌گیرد، تبعات جبران‌ناپذیری بر این منابع ملی می‌گذارد.
به گزارش ایسنا، تخریب و آتش‌سوزی در جنگل‌ها از مهم‌ترین معضلات زیست محیطی به شمار می‌رود، به‌طوری که آتش‌سوزی در جنگل‌ها سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه‌ها و گیاهان را طعمه خود می‌کند که این امر می‌تواند توسط عوامل طبیعی یا عوامل انسانی ایجاد شود.
پیشگیری و جلوگیری از آتش‌سوزی در جنگل‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است،جنگل‌های چهارمحال و بختیاری عموما در مناطق صعب‌العبور واقع شده‌اند که در صورت بروز حریق دسترسی به این مناطق برای اطفای حریق بسیار مشکل است و امکانات لازم نیز برای اطفای حریق هوایی نیز وجود ندارد، به‌همین علت در صورت وقوع حریق خسارت‌های جبران‌ناپذیری به منابع طبیعی و محیط‌زیست وارد می‌شود.
قطعا وجود تجهیزات و امکانات مناسب برای اطفای حریق به موقع در کاهش خسارت به جنگل‌ها و مرتع بسیار تاثیرگذار است، عموما دلیل اصلی حریق‌های رخ داده در مناطق جنگی و مرتعی عامل انسانی است، بنابراین باید با راهکارهای متعدد و آگاه‌سازی جوامع محلی و گردشگران از وقوع حریق در این مناطق پیشگیری کرد.
احیای جنگل‌های دچار حریق شده امری زمانبر است
بیت‌الله محمودی، عضو هیات علمی گروه علوم جنگل دانشگاه شهرکرد در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه آتش‌سوزی در فصول گرم سال از جمله خطراتی است که جنگل‌های کشور یا جهان را تهدید می‌کند، اظهار کرد: در جنگل‌هایی که مدیریت منسجم‌تری حاکم باشد، این خطر قابل کنترل است و در صورت بروز حادثه، صدمات هولناکی را در پی نخواهد داشت، از طرفی جنگل‌هایی که از مدیریت و وضعیت مطلوبی برخوردار نباشند، این خطر و چالش می‌تواند بسیار عمیق و هولناک باشد و حتی صدمات جبران‌ناپذیری به جنگل‌ها وارد کند.
وی عامل انسانی را یکی از علل آتش‌سوزی جنگل‌ها به‌ویژه در جنگل‌های منطقه زاگرس عنوان کرد و افزود: هرگونه آتش‌سوزی که در این جنگل‌ها رخ می‌دهد یا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم انسان در آن‌ها دخیل است، بنابراین باید اقدامات مدیریتی لازم قبل، حین و بعد از آتش‌سوزی‌ها پیش‌بینی شود.
محمودی ادامه داد: پیش از آتش‌سوزی باید نقاط و لکه‌های بحرانی جنگل که خطر و ریسک بالایی برای وقوع حریق داشته را شناسایی کرد و با توجه به رخدادهای آتش‌سوزی در هر شهرستان طی سال‌های گذشته، تجهیزات و اقدامات مراقبتی را آماده کرد تا در صورت بروز حریق، به منظور گسترده نشدن آن، سریعا کنترل و مهار حریق صورت گیرد، همچنین در حین آتش‌سوزی سازماندهی، آموزش، تجهیز و به موقع وارد عمل شدن نیروها بسیار اثرگذار است، از طرفی اقدامات لازم بعد از آتش‌سوزی، به منظور احیای مناطقی که دچار حریق شده دارای اهمیت است.
رئیس انجمن جنگل‌بانی چهارمحال و بختیاری در خصوص اطفای حریق در مناطق صعب‌العبور، گفت: در این مناطق پیش از گرم شدن هوا و آغاز آتش‌سوزی‌ها، باید تجهیزات مناسب به منظور انجام اقدامات کنترلی مهیا شود، همچنین ایجاد آتش‌برها به منظور گسترده نشدن سطح حریق و دیده‌بانی مستمر از سوی نیروهای دیده‌بان یا جنگل‌بان می‌تواند کمک بسیاری به خاموش کردن آتش کند.
وی با بیان اینکه عمده جنگل‌های زاگرس در منطقه کوهستانی و صعب‌العبور واقع شده‌اند، تاکید کرد: تجهیزاتی هم‌چون بالگرد برای مهار سریع حریق مورد نیاز است، گرچه نواقص بسیاری در این امر وجود دارد و این نوع تجهیزات معمولا در اختیار استان‌ها نیست.
عضو هیات علمی گروه علوم جنگل دانشگاه شهرکرد در خصوص بازیابی جنگل‌های سوخته، عنوان کرد: بازیابی و احیای مناطق جنگلی به‌ویژه جنگل‌هایی که دارای درختان با قدمت بالا، گونه‌های کمیاب و نایاب بوده تقریبا ناممکن و شکل‌گیری مجدد ساختار طبیعی جنگل بسیار پیچیده و فوق‌العاده زمانبر است، به طوری که شاید ده‌ها یا صدها سال برای احیای جنگل‌ها زمان صرف شود، بنابراین هماهنگی‌های لازم به منظور کنترل به موقع حریق، امری بسیار مهم است.
وی بیان کرد: در صورت بروز آتش‌سوزی در جنگل بسته به عمق حریق، خسارت و صدمات آن، فرآیند بازیابی جنگل و برگشت به حالت اولیه زمانبر است، اما اقدامی که در این راستا باید صورت گیرد این است که بلافاصله بعد از کنترل حریق، مدیریت احیای آن مناطق انجام شود.
محمودی تاکید کرد: در مناطقی که دچار آتش‌سوزی شده لازم است از گونه‌های پیشاهنگ استفاده شود تا پس از استقرار بتوان، گونه‌هایی که کلیماکس دارند را وارد چرخه طبیعی جنگل‌ها کنیم.
وی با اشاره به اینکه مهار آتش‌سوزی باید با هماهنگی چندین دستگاه صورت گیرد، تصریح کرد: معمولا ستاد مدیریت بحران با اداره‌کل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری و ادارات شهرستانی برای کنترل حریق هماهنگ شود که گاهی نیروهای نظامی و انتظامی نیز همکاری می‌کنند، البته باید برنامه‌ریزی، هماهنگی و تفکیک وظایف پیش از آغاز فصول گرم سال صورت گیرد تا در صورت بروز حریق، سریعا اقدامات لازم به منظور کنترل آن و کاهش خسارت انجام شود.
عضو هیات علمی گروه علوم جنگل دانشگاه شهرکرد اضافه کرد: گاهی مشاهده می‌شود آتش‌سوزی‌هایی که حجم گسترده‌ای از جنگل را درگیر می‌کند، معمولا در منطقه‌ای اتفاق می‌افتد که هماهنگی‌ها ضعیف‌تر است، بنابراین هر چه هماهنگی‌ها ضعیف‌تر باشد، فرصت کنترل و مهار به موقع از دست خواهد رفت.
استقرار بالگرد برای اطفای حریق در استان‌های زاگرس‌نشین
اسماعیل صالحی، مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به وجود یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار عرصه ملی در استان، اظهار کرد: از این میزان یک میلیون و ۹۳ هزار هکتار عرصه مرتعی و ۳۰۷ هزار هکتار عرصه جنگی است.
وی افزود: امسال چهارمحال و بختیاری به واسطه خشکسالی و کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها، دومین استان خشک کشور محسوب می‌شود و با گرمای زودهنگام هوا مراتع آن به سمت خشکی پیش می‌روند که این امر می‌تواند زمینه را برای ایجاد حریق فراهم کند، اما به منظور پیشگیری از آن باید آموزش نیروها، فرهنگ‌سازی، شناسایی مناطق مستعد حریق، فعال کردن نیروهای دیده‌بان و گشت مراقبت و آماده و بروز کردن ادوات و امکانات اطفای حریق صورت گیرد تا اگر احیانا حریقی در عرصه جنگلی و مرتعی رخ داد امکانات لازم در اختیار نیروهای مستقر در منطقه، باشد تا سریعا نسبت به مهار آن اقدامات لازم انجام شود.
صالحی گفت: با توجه به رایزنی‌های صورت گرفته حدود ۳۱ قلم کالا شامل تجهیزات اطفای حریق، تجهیزات دفاع انفرادی، شخصی و ارتباطات بی‌سیمی به ارزش ۲.۵ میلیارد تومان خریداری و در سطح شهرستان‌های ۱۰ گانه چهارمحال و بختیاری توزیع شد، همچنین تفاهم‌نامه سه‌جانبه میان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری، مدیریت بحران و جمعیت هلال احمر منعقد شد تا در مواقع بحرانی بتوان از امکانات یکدیگر بهره‌مند و از پشتیبانی‌های جمعیت هلال احمر استفاده کرد تا سالی بدون حریق را پشت سر بگذاریم.
مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: اما نمی‌توان با قطعیت گفت حریقی رخ نمی‌دهد، زیرا گردشگران، بهره‌برداران محلی یا دامدارانی که در طبیعت حضور پیدا می‌کنند، ممکن است بر اثر غفلت، آتشی روشن و اقدامی برای خاموش کردن آن انجام ندهند یا وسایلی را در طبیعت رها کنند که زمینه را برای بروز حریق فراهم کند.
وی ادامه داد: درخواست می‌شود، افراد در مواقع حضور در طبیعت تنها ردپایی از خود برجای بگذارند و در صورت مشاهده حریق، سریعا از طریق شماره‌های ۱۵۰۴ و ۱۳۹ به نیروهای جنگل‌بانی اطلاع دهند و خود نیز در اطفای آن همکاری لازم را انجام دهند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، حریق مهار و از گسترش سطح آن و خسارت وارده، جلوگیری شود.
صالحی با اشاره به کمبود نیروی جنگل‌بان و کمبود امکانات و تجهیزات اطفای حریق در چهارمحال و بختیاری، تصریح کرد: این اداره‌کل دارای ۲۷۳ پست سازمانی است و اکنون بیش از ۴۷ درصد نیروها به دلیل بازنشستگی از سیستم خارج شده‌اند که پیگیری‌ها برای استخدام نیروهای جدید به ویژه نیروهای جنگل‌بانی و گشت مراقبت در حال انجام است که باید از سوی متولیان امر، اعتبار لازم آن تامین شود تا مشکل نیروی انسانی نه تنها در استان، بلکه در سازمان جنگل‌ها و مراتع برطرف شود، زیرا طبق استاندارد تعیین شده، بایستی به ازای هر ۳۰ هزار هکتار عرصه مرتعی، یک نیروی جنگل‌بان و به ازای هر ۶۰۰۰ هکتار عرصه جنگلی یک نیروی جنگل‌بان وجود داشته باشد تا از این طریق، محافظت از این عرصه‌ها انجام و کمترین آسیب به عرصه‌های منابع طبیعی صورت گیرد.
وی ادامه داد: برای اطفای حریق به خصوص در مناطق صعب‌العبور، نیاز به هلی‌کوپتر است که با توجه به رایزنی‌های صورت گرفته با وزیر جهاد کشاورزی و وزیر کشور مقرر شده در چهار استان زاگرس‌نشین از جمله چهارمحال و بختیاری تا پایان مهرماه که پایان فصل حریق بوده، هلی‌کوپتری در هر یک از استان‌های مذکور مستقر شود که این مساله در حال پیگیری است.
مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری در پایان با بیان اینکه مردم محلی در عملیات‌های اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع پیشرو بوده‌اند، گفت: جوامع محلی به دلیل اهمیت بالای جنگل و مرتع در زندگی و معیشتشان، همواره در حفاظت از طبیعت همکاری‌های لازم را انجام داده‌اند و در صورت بروز آتش‌سوزی به یاری منابع طبیعی شتافتند، به طوری که با حساسیت، مسائل حفاظتی مربوط به منابع طبیعی و محیط‌زیست را رصد می‌کنند که خوشبختانه هوشیاری و آگاهی مردم استان در زمینه مسائل زیست‌محیطی به اندازه‌ای افزایش یافته که به مطالبه عمومی تبدیل شده و هر جا تخریب یا حریقی مشاهده کنند موضوع را رصد و همکاری لازم را انجام می‌دهند.
وی خاطرنشان کرد: به استناد اصل ۵۰ قانون اساسی تمامی افراد جامعه در برابر حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست مسئول هستند، زیرا طبیعت امانتی است که در اختیار همه قرار گرفته و باید به خوبی از آن محافظت کنیم و در اختیار نسل‌های آینده قرار دهیم.
منبع:ایسنا