زنبیل‌هایتان را آماده کنید
زندگی در جهان مدرن، مصرف‌گرایی را آنقدر زیاد و تبدیل به نوعی سبک رایج زندگی کرده که انسان‌ها ناگزیر از آن در جهت تولید هر چه بیشتر زباله پیش می‌روند تا آنجا که سال‌هاست پژوهشگران و فعالان حوزه محیط زیست با هشدار در این زمینه، خواستار تغییر رویه و سبک زندگی آدم‌ها شده‌اند، آدم‌هایی که کره زمین را به محلی برای دفن زباله‌های‌شان تبدیل کرده‌اند.
به گزارش ایسنا، روزنامه «اعتماد» در ادامه نوشت: جمعیت این کره خاکی که شاید تا امروز تنها سیاره زیست‌پذیر باشد، روزبه‌روز بیشتر می‌شود و این جمعیت روزبه‌روز این سیاره را به محلی ناامن برای زیست دیگر افراد زنده آن می‌کنند تا جایی که اقیانوس‌ها و آب‌های آزاد محلی برای جولان زباله‌های غیرقابل تبدیل به طبیعت شده‌اند و هیچ موجود زنده دریایی نیست که از شر آنها در امان باشد. همه ما بارها و بارها تصاویر پلاستیک‌های رها شده در آب‌ها را دیده‌ایم؛ پلاستیک‌هایی که تا عمیق‌ترین قسمت‌های اقیانوس‌ها رفته‌اند و عرصه را بر آبزیان تنگ کرده‌اند. دور دست و پای‌شان پیچیده‌اند، راه نفس‌شان را گرفته‌اند و به جای طعمه لذیذ وسط روزشان، راهی دستگاه گوارش‌شان شده‌اند. اما در این میان تنها یک راه خروج از شرایطی که برای خود فراهم کرده‌ایم، وجود دارد و آن تغییر سبک زندگی‌مان است. زندگی مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های‌مان را اگر نگاه کنیم، متوجه لزوم این تغییر می‌شویم. با ورود پلاستیک به زندگی انسان‌ها، کیسه‌های پارچه‌ای خرید به درون گنجه‌ها رفتند و زنبیل‌ها دکوری شدند. دیگر کسی خود را مسوول انبوه زباله‌های پلاستیکی و غیرپلاستیکی که تولید می‌کرد، نمی‌دانست.
فاجعه‌ای که امروز با آن تحت عنوان پسماند و زباله‌ای که راهی آب و خاک می‌شود مواجهیم، مساله‌ای به غایت بحرانی است، آنقدر بحرانی که جنگل‌های شمال دیگر فقط با اره کارخانه‌های تولید کاغذ از بین نمی‌روند، شیرابه است که افتاده به جان‌شان و از زیر زمین دارد ریشه‌های‌شان را می‌خشکاند، خاک را سمی می‌کند و راهی آب‌های زیرزمینی می‌شود. همان آبی که حکم طلا را دارد در این قرن بی‌آبی. آنقدر بحرانی است که کمتر گردشگری از تماشای دریای خزر حظ می‌برد از بس که زباله‌های مختلف، خشک و تر با امواج دریا بالا و پایین می‌شوند و زشتی بصری ایجاد می‌کند. آنقدر بحرانی است که وقتی حرف از تفکیک زباله می‌زنیم به یاد توده‌های پلاستیک گره خورده به خارهای بیابان‌های جاده‌های مرکزی و جنوبی ایران می‌افتیم که معلوم نیست چند سال آنجا خانه کرده‌اند و چند صد سال دیگر هم از آنجا دل نمی‌کنند.
پسماند صفری باشیم
اما اگر بخواهیم روزی از جایی شروع کنیم قطعا و یقینا آن نقطه، پایان دادن به تولید زباله است. مادامی که سرانه تولید زباله ۴۵۰ کیلوگرم در سال است، راهی جز امحای آن وجود ندارد. البته که عدد بازیافت زباله در کشورهای دیگر ۷۰ درصد است و در ایران ۱۷ درصد. اما اگر ما هم به ۷۰ درصد برسیم باز هم صورت مساله تولید زباله است و رشد نرخ بازیافت، مساله دوم. هدف از سبک زندگی بی‌زباله، به صفر رساندن میزان موادی است که به عنوان زباله روانه محل‌های دفن و تجمیع زباله می‌شود. ۳ اصل زندگی پسماند صفر، کاهش (Reduce)، استفاده مجدد (Reuse) و بازیافت (Recycle) هستند. تلاش اصلی بر دو مورد اول یعنی کاهش و استفاده مجدد است و بازیافت آخرین راه‌حل است و بهتر است تا حد امکان چیزی که نیاز به بازیافت دارد، مصرف نکنیم. برای تبدیل شدن به یک پسماند صفری واقعی باید روی ابعاد مختلفی از زندگی خود تجدیدنظر کنیم. مثل عادت‌های غذایی، سبک آشپزی، نحوه پوشش و خرید. افراد زیادی در همین دوره و زمانه هستند که با رویکرد پسماند صفر زندگی می‌کنند. قدم اول توجه کردن است به آنچه تحت عنوان مایحتاج روزانه وارد زندگی‌مان می‌شود. این توجه تنها به خرید روزانه برنمی‌گردد که شامل کفش و لباسی که می‌خریم هم می‌شود. «ما مسوول زباله‌هایی هستیم که تولید می‌کنیم.» اگر هر روز این جمله را با خود مرور کنیم حتما کره زمین را تبدیل به جایی بهتر برای زندگی می‌کنیم. پسماندهایی که روزانه به‌طور متوسط تولید می‌شوند شامل پسماند کاغذی، پلاستیکی، شیشه‌ای، فلزی، پسماند آلوده مثل پوشک و پد بهداشتی، پسماندتر، پسماند الکترونیک، پسماند خطرناک مثل باتری و شیشه یا ظروف شکسته و پسماند بیمارستانی است. با فرض تفکیک، هر کدام از این پسماندها به شکلی طبیعت را درگیر خود می‌کنند. بسیاری از آنها اصلا قابل بازیافت نیستند و تنها در زمین دفن و باعث آلودگی خاک می‌شوند. مساله بازیافت در کشور ما سال‌هاست مورد توجه قرار گرفته، اما هنوز افراد زیادی هستند که با این مساله فانتزی برخورد می‌کنند و لزوم انجام آن را درک نکرده‌اند. بازیافت زباله‌ها ۳ فایده مهم برای محیط زیست دارد. ما به کمک بازیافت زباله در مصرف منابع طبیعی صرفه‌جویی کرده‌ایم، زیرا به جای استفاده از مواد خام برای تولید محصولات نو، از مواد بازیافتی استفاده می‌کنیم. از دیگر فواید بازیافت، صرفه‌جویی در مصرف انرژی است. البته برای بازیافت مواد زاید هم نیاز به مقداری انرژی است، اما انرژی لازم برای بازیافت زباله خیلی کمتر از انرژی مورد نیاز برای تولید محصولات جدید از مواد خام است. مثلا ساختن آلومینیوم از آلومینیوم بازیافت شده به ۹۰ درصد انرژی کمتر از ساختن آن از سنگ معدن نیاز دارد. سومین فایده بازیافت نیاز به فضای کمتر برای دفن زباله‌هاست. در گام اول برای بازیافت زباله‌ها باید مواد قابل تجزیه مثل پسماند تر و مواد غذایی را از سایر زباله‌ها جدا کنیم. این مواد را به نوعی کود به نام کمپوست تبدیل و برای اصلاح خاک و جبران مواد غذایی از دست رفته از آن استفاده می‌کنند. در مرحله بعد باید مواد قابل بازیافت را از زباله‌ها جدا کنیم. شیشه، کاغذ، پلاستیک و انواع فلزات از بهترین مواد برای بازیافت هستند. فرض را بر این بگذاریم که ما در خانه‌مان سطل زباله تر و خشک جدا داریم و زباله‌های تر آشپزخانه را از زباله‌های کاغذی، فلزی، شیشه‌ای و پلاستیکی خشک جدا می‌کنیم. این اولین قدم در جهت رفع مشکلات مربوط به زباله است. قدم‌های زیادی مانده تا هم سطل زباله خشک‌مان به حداقل برسد و هم زباله تر.
پسماند پلاستیکی
شامل انواع ظروف بسته‌بندی پلاستیکی مواد غذایی، نوشیدنی، پاک‌کننده و سایر محصولات مصرفی، قطعات پلاستیکی و لاستیکی است. پلاستیک‌ها از نفت که منبع تجدیدناپذیر انرژی است، تهیه می‌شوند. با توجه به اینکه ۳۰ درصد از پلاستیک‌های تولید شده در بسته‌بندی به کار می‌روند، کاهش استفاده از مواد غیرضروری بسته‌بندی در حین خرید منجر به صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌شود. به علت غیرقابل تجزیه بودن پسماندهای پلاستیکی باید از مبدا کاهش یابند. راهی سوپرمارکت که می‌شویم به جای گرفتن ۴، ۵ کیسه و پر کردن آنها با وسایل مختلف می‌شود چند کیسه پارچه‌ای برد و بدون وارد کردن هیچ پلاستیکی به خانه، خرید مایحتاج روزمره را انجام داد. برای خرید گوشت و مرغ می‌شود از ظرف‌های بزرگ پلاستیکی که در گوشه و کنار هر خانه‌ای پیدا می‌شود، استفاده کرد تا برای خرید یک کیلو گوشت، ۳ کیسه پلاستیکی استفاده نشود. فروشگاه‌هایی هستند که مواد شوینده را هم در ظروف مشتریان می‌ریزند و آنها را به شکل فله می‌فروشند. می‌توانید دبه‌های پلاستیکی را با خود ببرید و مایع دستشویی، ظرفشویی و دیگر مواد شوینده مورد نیاز را بخرید. اما منظور از پسماند پلاستیکی فقط کیسه‌های پلاستیکی نیست، هر آنچه تحت عنوان پلاستیک وارد خانه می‌شود و قابل استفاده مجدد نیست، جزو این نوع پسماند محسوب می‌شود. حبوبات، ادویه، قند و شکر، لبنیات بسته‌بندی شده و هر چیز شرکتی و کارخانه‌ای که دارای بسته‌بندی است را می‌توان با خرید فله آن جایگزین کرد. به جای خرید همه این اقلام به شکل کارخانه‌ای و بسته‌بندی می‌شود با بردن ظرف‌ها و شیشه‌های مربا و ترشی به عطاری‌ها، ادویه خرید. می‌شود با همان شیشه‌ها و بانکه‌ها حبوبات فله خرید. می‌شود قند و شکر و قهوه و چای خرید. کافی است که به فروشنده بگویید پارسنگ ظرف‌تان را بگیرد و خریدتان را در ظرف خودتان بریزد. برای حذف پلاستیک از زندگی تقریبا باید تمام ابعاد زندگی‌تان را بالا و پایین کنید؛ این اختراع بشر تا دورترین نقاط زندگی‌تان پیش رفته است. حتی می‌شود برای خرید لباس و کفش هم کیسه برد. همه ما در کابینت‌های آشپزخانه‌های‌مان کیسه‌هایی داریم که از لباس‌فروشی‌ها به خانه آوردیم. تمیز و شکیل است. می‌شود برای هر خریدی که فروشنده کیسه‌ای مشابه آن قرار است به ما بدهد از قبل با خود همراه ببریم. کیسه‌های بزرگ نان را می‌شود دور نیندازیم، بعد از تمام شدن نان همان کیسه‌ها را برای خرید ببریم. لبنیات را می‌شود در ظرف از لبنیاتی محل بخریم و همه چیز را حاضر و بسته بندی شده از هایپرها و سوپرمارکت‌ها نخریم. حتی می‌شود چند کیسه را از قبل برای خرید میوه و سبزی کنار بگذاریم و همیشه از همان‌ها استفاده کنیم. مطمئن باشید فروشنده‌ها هم با دیدن این صحنه‌ها خوشحال‌تر از قبل می‌شوند. شاید حتی تخفیف خوبی هم به خریداری که کیسه‌ای نگرفته بدهند. یکسری از زباله‌های پلاستیکی هم هستند که قابلیت بازیافت ندارند و در نهایت در طبیعت رها یا در زمین دفن می‌شوند. بسته‌بندی چیپس و پفک و خوراکی‌هایی از این دست از جمله این پسماندها هستند. اکوبریک یا آجر پلاستیکی در حال حاضر بهترین روش برای مهار پسماندهای غیرقابل بازیافتی است که معمولا در صنعت بسته‌بندی از آن استفاده می‌شود. چنین پسماندهایی در نهایت چه در صورتی که با زباله‌های تر آمیخته و دپو شوند و چه زمانی که به پیمانکار پسماند خشک سپرده شود، سرانجام در طبیعت رها می‌شوند و چون وزن کمی دارند با اندکی جریان هوا، پراکنده شده و سرگردان در طبیعت پخش می‌شوند. اکوبریک‌ها را می‌توان با بطری‌های آب معدنی یا نوشابه درست کرد و پسماندهای پلاستیکی غیرقابل بازیافت را درون آنها جا داد. به‌طور متوسط در هر بطری نیم لیتری آب معدنی چیزی حدود بیش از ۱۰۰ گرم ریجکتی می‌توان جا داد. در نهایت با استفاده از این اکوبریک‌ها می‌توان، کالاهایی نظیر انواع پاف، تخت، صندوق و حتی میز ساخت و به راحتی جلوی رها شدن پسماند پلاستیکی در طبیعت گرفته شود.
پسماند کاغذی
کاغذ از دسته پسماندهایی است که راحت و بی‌دردسر بازیافت می‌شود به شرطی که کثیف و چرب نباشد. وقتی کاغذ مصرف و راهی سطل بازیافت می‌شود اگر با دیگر وسایل خشک دورریختنی مثل فلز یا شیشه و حتی پلاستیک درهم شود، ممکن است آلودگی از آنها به کاغذ سرایت کند و هنگام بازیافت قابل استفاده نباشد. هرچند که همه اقلام بازیافتی قابل شست‌وشو باید شسته و راهی سطل بازیافت شوند، اما چه بهتر که سطل کاغذ را از دیگر سطل‌ها جدا کنیم تا این ماده با ارزش وارد چرخه بازمصرف شود و عمر درخت‌ها به خاطر تولید آن کوتاه و کوتاه‌تر نشود. بازیافت و استفاده مجدد از کاغذ، نه تنها باعث محافظت از قطع بی‌رویه درختان در جنگل‌ها خواهد شد، بلکه باعث صرفه‌جویی در مصرف آب و انرژی به اندازه دوسوم شده و در نهایت اثرات زیست‌محیطی ناشی از تولید کاغذ را کاهش می‌دهد. بازیافت هر تن کاغذ باطله از قطع ۱۷ اصله درخت جنگلی جلوگیری می‌کند. در کارخانه‌هایی که از ضایعات کاغذ یا کاغذ باطله برای تولید کاغذ استفاده می‌شود، میزان انرژی مصرفی ۴۰ درصد کمتر از کارخانه‌هایی است که از الوار استفاده می‌کنند. برای تولید یک تن کاغذ از الوار تازه به ۳۰۰ مترمکعب آب نیاز است که در صورت استفاده از کاغذ بازیافتی این میزان ۶۰ درصد کاهش می‌یابد. اگر هر شخص کاغذهای باطله‌اش را در طول یک‌سال جمع کند معادل ۱.۵ اصله درخت است و اگر همه ما ایرانیان این کار را انجام دهیم از قطع ۱۰۰ میلیون درخت در طول یک‌سال جلوگیری کرده‌ایم.
پسماند شیشه‌ای
برای تولید شیشه باید مقدار زیادی شن و ماسه از زمین استخراج شود که این کار نیاز به مصرف مقدار زیادی انرژی و آب دارد. همچنین هر یک بطری شیشه‌ای که در طبیعت رها می‌شود تا ۱۰۰۰ سال دیگر هم به صورت زباله روی زمین وجود خواهد داشت. می‌توان با جدا کردن بطری‌های شیشه‌ای هم آنها را به کارخانه بازیافت سپرد و هم می‌توان از آنها استفاده‌های هنری‌تری کرد. با کمی گشتن در فضای مجازی، صفحات زیادی در اینستاگرام می‌توان یافت که از زباله‌های خشک استفاده‌های جالب می‌کنند. بعضی از این صفحه‌ها با بطری‌های شیشه‌ای تخته سرو شیشه‌ای درست می‌کنند. برخی دیگر زباله‌های خشک تفکیک شده را از مشتریان می‌خرند و در ازای آن پول پرداخت می‌کنند. برخی دیگر هم ظروف شکسته شده را می‌گیرند و با قطعات رنگی آنها اثرات هنری جدید می‌سازند.
پسماند فلزی
۵۰۰ سال طول می‌کشد هر قوطی آلومینیومی از روی زمین محو شود. انرژی مصرف شده برای ساخت هر قوطی، معادل هدررفتن نصف یک قوطی بنزین است. به کمک بازیافت هر تن آلومینیوم، در حدود ۱۰۰۰ دلار صرفه‌جویی می‌شود. آلومینیوم می‌تواند بارها ذوب و به قوطی یا ظرف جدیدی تبدیل شود. نه‌تنها قوطی و ظروف آلومینیومی قابل بازیافت‌اند، بلکه ورقه‌های آلومینیومی بشقاب پیتزا و شیرینی هم قابل بازیافت‌اند. صفحه‌ای به نام «ضایعات‌چی» در اینستاگرام فعال است که به بازمصرف وسایل به درد نخور و از دور خارج شده کمک می‌کند. بسیاری از دنبال‌کنندگان این صفحه، با گذاشتن عکس از وسایل اضافی خانه خود از لباس و کفش گرفته تا ظرف و ظروف و شیشه‌های اضافه و قوطی‌های شیرخشک و هر آنچه ممکن است به کار کسی بیاید، آنها را به یکدیگر واگذار می‌کنند. ایده جالب گرداننده این صفحه، نشان از این دارد که هر چیزی که سالم است یا با تعمیری جزیی می‌تواند به چرخه مصرف بازگردد را نباید دور انداخت و تلاش برای حفظ وسایل موجود دارد تا هیچ وسیله‌ای بی‌خودی روانه زباله‌دانی نشود.
پسماندهای خطرناک
بعضی از زباله‌های تولید شده در خانه‌ها از مواد بسیار خطرناک به شمار می‌آیند. باتری‌های مختلف، لامپ‌های مهتابی و جیوه‌ای، لوازم الکترونیکی. این وسایل دارای مواد شیمیایی خطرناکی هستند که سلامت ما و محیط زیست را تهدید می‌کنند. برای بازیافت این مواد بهتر است آنها را به غرفه‌های بازیافت شهرداری تحویل دهیم. همه غرفه‌ها این پسماندها را تحویل می‌گیرند. زباله‌های بیمارستانی مثل سرنگ مصرف شده یا داروهای تاریخ مصرف گذشته نیز جزو زباله‌هایی هستند که بهتر است جدا از دیگر پسماندها به غرفه‌ها یا محل دفع پسماند بیمارستان‌ها یا مراکز درمانی تحویل داده شوند. از دیگر پسماندهای آلوده، پدها و پوشک‌های آلوده است. بر اساس اطلاعات صفحه آیه حمداوی فعال محیط زیست، هر کودک تا ۳ سالگی بیش از ۴ هزار پوشک استفاده می‌کند که برابر است با قطع ۲۰ درخت تنومند برای تهیه خمیر چوب درون پوشک. ۵ قرن زمان لازم است تا همین پوشک در طبیعت تجزیه شود و در حین تجزیه، پودر جاذب درون پوشک که حاوی مواد شیمیایی بعضا سمی است و کلرو میکروپلاستیک آن در آب و خاک رها می‌شود. پسماند پوشک هر کودک در این ۳ سال معادل یک تن است که فقط در اروپا سالانه ۱۱۰ هزار تن پلاستیک ناشی از پوشک یک‌بار مصرف در محیط زیست رها می‌شود. طبق تحقیقات آژانس فرانسوی «غذا، محیط‌زیست و ایمنی»، ته سیگار، پوشک و بنزین بیشترین ردپای مواد سمی شیمیایی را در رودخانه‌ها به جا می‌گذارند. در کشوری چون ایتالیا با وجود اینکه ۳۰ درصد والدین از پوشک‌های پارچه‌ای برای کودکان‌شان استفاده می‌کنند و قیمت پوشک یک‌بار مصرف هم پایین است، اما کارخانه بازیافت پوشک با تشویق خانواده‌ها از آنها می‌خواهد پوشک‌های یک‌بار مصرف آلوده را جهت بازیافت تحویل کارخانه دهند. ایتالیا دارنده تنها تکنولوژی بازیافت پوشک کودک و بزرگسال و پد بهداشتی زنان در جهان است. این کشور سال‌ها روی این فناوری کار کرده و از سال ۲۰۱۸ مخازن جمع‌آوری پوشک را در شهرها و استان‌های مختلف جانمایی می‌کند و در آینده هم قصد صادر کردن این تکنولوژی را به دیگر کشورهای اروپایی دارد.
ایتالیا از بازیافت هر تن از این پسماند، ۱۵۰ کیلو مواد سلولزی، ۷۵ کیلو پلاستیک به صورت گرانول و ۷۵ کیلو پلیمر سوپر جاذب به دست می‌آورد. این مخازن عمدتا در مهدهای کودک، سرای سالمندان و پارک‌های کودک جانمایی شده‌اند. برای جلب خانواده‌ها در ازای تحویل هر ۵ کیلو پوشک استفاده شده، بن تخفیف خرید پوشک مارک پمپرز، بلیت پارک بازی و مشوق‌های اینچنینی در نظر گرفته است و سالانه از امحای ۱۰ هزار تن پوشک و اشغال ۱۳ هزار مترمکعب زمین برای دفن زباله و تولید ۳ هزار تن گازکربنیک جلوگیری می‌کند.
انتهای پیام