سرنوشت یک نهاد انقلابی در آستانه دهه فجر

 امام خمینی (ره) در پیام نوروزی سال ۱۳۵۹ خود فرمود: “باید انقلاب اساسی در تمام دانشگاه‌های سراسر ایران بوجود آید.” این پیام به جان دانشجویان عضو انجمن اسلامی دانشگاه‌ها نشست و احساس مسوولیت کردند. دانشگاه‌ها پس از تعطیلات نوروزی کار خود را آغاز کرده و اعضای گروه‌های چپ‌گرا که اغلب در دانشگاه‌ها اتاق جنگ درست کرده بودند به توطئه‌های خود ادامه می‌دادند.

تب و تاب انقلاب فرهنگی داغ بود و مباحث دانشجویی و دانشگاهی بیشتر به انقلاب فرهنگی و چگونگی آن می‌پرداخت، مطابق برنامه از پیش تعیین شده، از هر انجمن اسلامی نماینده‌ای در اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان حضور داشت و در جلسات آن برای تعطیلی یکباره دانشگاه‌ها برنامه‌ریزی می‌کردند. انقلاب فرهنگی در اردیبهشت ماه سال ۵۹ کلید خورد و لازمه این دگرگونی برای تصمیم گیری های اساسی تعطیل شدن دانشگاه‌ها بود.

همچنان فضای کشور در رابطه با انقلاب فرهنگی ملتهب بود، کلاس‌های دانشگاه تعطیل و بدنبال آن کنترل ورود و خروج دانشگاه بدست دانشجویان انجمن اسلامی افتاد و با ایجاد محدویت برای گروهک‌هایی که دانشگاه‌ها را به اتاق جنگ تبدیل کرده بودند، موجب شده بود، گروهک‌های التقاطی از این ماجرا سخت عصبانی شوند و همراه با گروهک‌هایی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی قارچ‌گونه رشد کرده بودند و با هدفی دیگر در دانشگاه حضور داشتند و غائله‌های قومیتی کردستان و ترکمنستان و خلق مسلمان را هدایت می‌کردند، از حرکت انقلاب فرهنگی بدگویی و بعضاً آن را با انقلاب فرهنگی چین و یا تفتیش عقاید شبیه‌سازی ‌می‌کردند.

امام خمینی در بیست و سوم خرداد سال ۱۳۵۹ با صدور حکمی از حرکت انقلاب فرهنگی دانشجویان حمایت کرد و دستور تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی را صادر فرمود. یکی از مسوولیت‌های مهم ستاد، سامان دادن به وضع دانشگاه‌ها و برای بهره‌مندی هر چه بیشتر از امکانات دانشگاه و توانمندی اساتید و جذب اعضای هیات علمی بود.

جهاد دانشگاهی چگونه تشکیل شد؟  

دو ماه پس از تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، جهاد دانشگاهی به عنوان یک نهاد انقلاب اسلامی در شانزدهم مرداد ماه سال ۵۹ تشکیل شد. هدف از تشکیل جهاد دانشگاهی، استفاده از ظرفیت نیروی انسانی و تجهیزاتی دانشگاه در توسعه علمی و فناورانه کشور در خدمت به تحقق اهداف انقلاب اسلامی بود. در این مصوبه جلال‌الدین فارسی نماینده ستاد انقلاب فرهنگی،  مهندس حسن رحیم‌زاده هیأت علمی دانشگاه پلی‌تکنیک و مهندس محمدحسین تهرانی‌زاده عضو هیات علمی مدرسه عالی راه و ساختمان(استاد)، سعید کلانترنیا (نماینده جهاد سازندگی)،  رضا بیگدلی (کارمند)،  محمدمهدی آخوندی دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی ایران (دانشجو) اعضای نخستین شورای عالی جهاد دانشگاهی را تشکیل می‌دادند. با ترمیم اعضای ستاد انقلاب فرهنگی با موافقت حضرت امام دو دانشجو به انتخاب جهاددانشگاهی به عضویت ستاد انقلاب فرهنگی در آمدند و در اولین دیدار اعضای ستاد انقلاب فرهنگی با امام به عنوان اعضای ستاد انقلاب فرهنگی عضویت آنان رسمیت یافت. پس از تبدیل ستاد انقلاب فرهنگی به شورای عالی انقلاب فرهنگی، این دونماینده دانشجو به انتخاب جهاددانشگاهی به عنوان‌ عضو شورای عالی حضور داشتند.

با بازگشایی دانشگاه‌ها اساسنامه جهاد دانشگاهی در آذرماه سال ۶۵ تغییر کرد، در اساسنامه جدید نقش مشارکت در اداره دانشگاه‌ها از اساسنامه جهاد حذف شد، اما گسترش فعالیت‌های فرهنگی و تحقیقاتی در راستای خودباوری نسل جوان و رفع وابستگی کشور این مورد توجه قرار گرفت.

در این اساسنامه برای جهاددانشگاهی شورای مرکزی مرکب از ۹ نفر پیش بینی شد که رئیس شورا به عنوان رییس شورای مرکزی منصوب شد. در این دوره تا سال ۱۳۷۰ که مجددا اساسنامه جهاد تغییر پیدا کرد و عضویت دو نماینده از جهاددانشگاهی در شورایعالی بدلایلی! به یک نفر تقلیل پیدا کرد.

دیدگاه شورای انقلاب فرهنگی درباره جهاد دانشگاهی در سال ۶۹ تغییر کرد، این شورا از نهاد انقلابی جهاد دانشگاهی به عنوان پلی میان صنایع و دانشگاه‌ها یاد کرد و دو وظیفه عمده یعنی انجام تحقیقات علمی و فعالیت‌های فرهنگی همچنان به عهده این نهاد گذاشته شد.

به نظر می‌رسد طیف متنوع فعالیت‌ها و حوزه ماموریت جهاد دانشگاهی آنرا به نهادی علمی و فرهنگی با تاکید بر حوزه پژوهش مبدل کرده است. می‌توان گفت موفقیت‌های جهاد دانشگاهی که عملا نهادی عمومی و غیر دولتی، اما متصل به دانشگاه هاست در حوزه پژوهش به خصوص در دوران دفاع مقدس و سالهای اخیرکه کشور گریبانگیر تحریم‌های اقتصادی است، بیشتر نمود و بروز داشته و دارد. دستاوردهای این نهاد برآمده از انقلاب در عرصه علمی و تحقیقاتی چشمگیر است. این ظرفیت تولید دانش بنیان را به منزله جایگزین تولید منبع بنیان، فرصتی را برای جهاد دانشگاهی فراهم می‌آورد که با تکیه بر تجارب و سوابق خود در هدفمندسازی و کاربردی کردن دانش و پروژه‌های تحقیقاتی آن هم با روحیه جهادی و نه بروکراتیک، جهش علمی کشور را بیشتر کند.

نگاهی به هیئت امنای جهاد دانشگاهی  

در اساسنامه جدید جهاددانشگاهی که هم اکنون درحال اجرا است تشکیلات جهاد هیأت امنایی تعریف شد و برای جهاد رئیسی پیش‌بینی شده بود که با انتخاب هیات امنا و تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی و حکم رییس جمهور و شورای عالی انقلاب فرهنگی برای مدت سه سال منصوب می‌شد. هیئت امنای جهاد دانشگاهی به عنوان «عالی‌ترین مرجع سیاست‌گذاری» این نهاد شناخته می‌شود. ترکیب هیئت امنا عبارت است از رییس جهاددانشگاهی، سه عضو جهاد دانشگاهی، سه نماینده‌ی دولت ، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و نماینده‌ی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها است.

در حال حاضر دکتر حمیدرضا طیبی (رئیس جهاددانشگاهی و رئیس هیأت امنا)، دکتر محمدعلی زلفی گل (وزیر علوم، تحقیقات و فناوری)، دکتر بهرام عین‌اللهی (وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)، حجت الاسلام مصطفی رستمی (رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها)، دکتر سید مسعود میرکاظمی (معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان مدیریت برنامه ریزی کشور)، حجت الاسلام سید سعید رضا عاملی (دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی)، دکتر عبدالحسین شاهوردی (عضو هیأت علمی و رئیس پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی)، دکتر محسن قرنفلی (عضو هیأت علمی و مشاور رئیس جهاد دانشگاهی) و دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو (عضو هیأت علمی و رئیس پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی) اعضای هیات امنای این نهاد را تشکیل می‌دهند.

آیا کامران دانشجو گزینه ریاست جهاد دانشگاهی است؟  

یکی از خبرگزاری‌های رسمی کشور، روز دوشنبه چهار بهمن‌ماه خبری با عنوان «کامران دانشجو گزینه احتمالی جهاد دانشگاهی» منتشر کرد. به نظر می‌رسد، انتشار این خبر به معنای تکرار وقایع سال ۸۹ و انتصاب دکتر یادگاری به عنوان سرپرست جهاد دانشگاهی است. چنین تصمیمی برخلاف مصوبات جلسه یکصد و پنجاه و سوم هیات امنای جهادانشگاهی است. هیات امنای جهاد دانشگاهی در جلسه‌ای که در هجدهم تیر ماه سال ۹۹ برگزار شد، اعضا این جلسه به این نتیجه رسیدند که کمیته‌ای ۳ نفره از اعضای هیات امناء برای معرفی گزینه‌های پیشنهادی رئیس جهاددانشگاهی پس از پایان دوره سه ساله تشکیل شود. همچنین مدیران ادوار جهاددانشگاهی درباره انتخاب رئیس جهاد دانشگاهی اظهار نظر کنند. بر اساس مصوبه این جلسه، کمیته ۳ نفره موظف است تا ۳ نفر را با ۱۰ سال سابقه کار در جهاد دانشگاهی به هیات امنا معرفی کنند. در صورتی که هیات امنا برای انتخاب رئیس جهاد دانشگاهی از میان کاندیدهای پیشنهادی به جمع‌بندی نهایی نرسد، می‌تواند بر اساس صلاحدید خود حداکثر ۳ نفر دیگر را به عنوان کاندیدا معرفی کند.

انتشار این خبر را می‌توان از دو وجه مورد بررسی قرار داد. نخست وجه رسانه‌ای؛ رسانه‌ها با توجه به رسالتی که بر عهده دارند، موظف هستند تا اخبار بی‌طرفانه به جامعه ارسال کنند. انتشار یک خبر بر اساس شنیده‌ها و بی‌توجهی به مصوبات هیات امنای جهاد دانشگاهی نشان از تعجیل و هیجان رسانه‌ای دارد. از جهت دیگر هم این موضوع را می‌توان مورد بررسی قرار داد؛ اگر تصمیم بر این است تا که رییس جهاددانشگاهی خارج از مصوبات و با توجه به جریان‌های سیاسی انتخاب شود ماهیت اصلی این نهاد برآمده از انقلاب اسلامی خدشه‌دار خواهد شد.