سیر تاریخی مشهد در کدام موزه‌ها نهفته است؟
موزه‌ها همواره از جمله اماکن گردشگری هستند که مورد استقبال گردشگران شهرها و کشورهای مختلف قرار می‌گیرند. تعاریف گوناگونی برای موزه‌ها بیان شده است که از جمله آن‌ها می‌توان تعریف یونانی موزه را بیان کرد.
در یونان قدیم موزه به محلی گفته می‌شد که در آن‌جا به مطالعه صنایع و علوم می‌پرداختند. «ایکوم» شورای جهانی موزه‌ها، موزه را مؤسسه‌ای دائمی دانسته که اهداف مادی ندارد و در آن به روی همگان باز است و برای خدمت به جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند.
خراسان رضوی نیز میزبان موزه‌های متنوع و فراوانی است که آثار مختلف تاریخی، زیست‌محیطی و … در آن‌ها به نمایش گذاشته می‌شود. در همین راستا در ادامه با سه موزه فردوسی، نادری و حیات‌وحش مشهد آشنا می‌شویم.
موزه فردوسی
موزه فردوسی در مجموعه فرهنگی باغ آرامگاه فردوسی قرار دارد. ساختمان این موزه توسط مهندس سیحون در سال ۱۳۴۷ و به عنوان چایخانه سنتی طراحی و ساخته شده است. پس از افتتاح آرامگاه و بزرگداشت هزاره فردوسی نیاز بود تا مکانی برای نمایش آثار و اشیاء اهدایی به آرامگاه و دیگر آثار مکشوفه از شهر توس وجود داشته باشد، لذا در سال ۱۳۶۱ خورشیدی این بنا به موزه فردوسی تبدیل شده و به نوعی تغییر کاربری پیدا کرد.
اشیاء این موزه به چهار بخش تقسیم می‌شوند؛ بخش اول، آثاری را شامل می‌شود که در کاوش‌های باستان‌شناسی از دشت توس به دست آمده است مانند انواع قطعات سفال دوره اسلامی و پیش از اسلام، سکه‌های طلا و نقره اسلامی.
بخش دوم این موزه دربرگیرنده آثاری است که روح حماسی و پهلوانی شاهنامه را متجلی می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به انواع وسایل سوارکاری مانند سپر، گرز، تیر و کمان، وسایل موسیقی و رزمی که نام آن‌ها بارها در شاهنامه به کاررفته است، اشاره کرد.
بخش بعدی موزه فردوسی شامل اشیائی است که در عصر و زمان فردوسی، قرن چهار و پنج هجری خلق شده؛ این بخش شامل انواع ظروف سفالی لعاب‌دار، بدون لعاب و ظروف مفرغی است.
در بخش چهارم و اخر موزه اشیاء اهدایی جای می‌گیرند. به عنوان مثال انواع تابلوهای نقاشی از چهره فردوسی، آثار نقاشی استاد علی رخسار از داستان‌های شاهنامه، انواع فرش و قالیچه و انواع هنرهای ظریف، این بخش را تشکیل می‌دهند.
موزه نادری
موزه نادری در قسمت اصلی بنای یادبود آرامگاه نادرشاه افشار در دو تالار به منظور معرفی آثار تاریخی این دوره شکل گرفته است. این بنا به همت «انجمن آثار ملی» در سال ۱۳۴۲ خورشیدی و با طراحی مهندس هوشنگ سیحون ساخته شده است.
چشم‌انداز خارجی بنا، تندیسی است از نادرشاه سوار بر اسب به همراه چند تن از سربازانش که بر فراز حجمی سنگی و مرتفع قرار دارد که آن را مجسمه‌ساز شهیر ایرانی، زنده‌یاد استاد «ابوالحسن صدیقی» ساخته است.
در تالار شماره یک موزه نادری انواع سلاح‌های دوره افشاریه تا قاجاریه و شمشیر متعلق به نادر قرار دارد که روی یکی از آن‌ها کلمه «السلطان نادر» حک شده و روی دیگری این بیت شعر طلاکوب شده است «شاه شاهان نادر صاحب قران/ هست سلطان بر سلاطین جهان»، این شمشیر در دشت مغان و در سال ۱۱۴۸هجری در روز تاج‌گذاری نادر از طرف ملت ایران به وی هدیه شده است.
تالار شماره ۲ این تالار در سال ۱۳۷۳ به مجموعه اضافه شده است و در آن تابلوهایی طراحی و نصب شده‌اند که به معرفی نادر شاه، قصر خورشید، آرامگاه نادری، ابوالحسن صدیقی و کلنل محمدتقی‌خان پسیان اختصاص دارد.
موزه حیات وحش مشهد
هدف از تاسیس موزه حیات‌وحش در مشهد نمایش بخش‌ها و نمونه‌هایی از تاریخ طبیعی استان خراسان رضوی است. در این موزه نمونه‌های تاکسیدرمی شده از پرندگان مربوط به راسته‌های گنجشک سانان، آبچلیک‌سانان، حضرسانان، سبزقباسانان، غازسانان، درناسانان، کیم‌سانان و دارکوب، ماکیان، پلیکان، کبوتر، لک‌لک، شاهین، کوکو، طوطی و نیز پستانداران تاکسیدرمی‌شده مانند گوزن زرد ایرانی، مارال، قوچ اوریال، آهو، گراز، کفتار، گرگ، یوزپلنگ، پلنگ، روباه، زرده‌بر، سمور رنگی، بزمجه و در قسمتی دیگر حشرات، فسیل‌ها و کانی‌ها برای عموم به نمایش گذاشته شده است.
این موزه را اداره کل محیط زیست خراسان رضوی در محل اداره محیط زیست، واقع در بلوار وکیل آباد مشهد، نرسیده به خیابان صدف و در فضایی به متراژ ۲۰۰ مترمربع، احداث کرده است.
مشهد مقدس و خراسان رضوی هر ساله افتخار میزبانی زائران و گردشگران میلیونی ایران را کسب کرده است که این امر فرصت بزرگی در زمینه‌های مختلف میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایجاد کرده است.
منبع:
پهلوان، مهرآسا؛ ۱۳۹۸؛ کتاب موزه‌ها و مجموعه‌داران خراسان رضوی؛ انتشارات درج سخن
منبع: ايسنا
خراسان رضوی نیز میزبان موزه‌های متنوع و فراوانی است که آثار مختلف تاریخی، زیست‌محیطی و … در آن‌ها به نمایش گذاشته می‌شود. در همین راستا در ادامه با سه موزه فردوسی، نادری و حیات‌وحش مشهد آشنا می‌شویم.
موزه فردوسی
موزه فردوسی در مجموعه فرهنگی باغ آرامگاه فردوسی قرار دارد. ساختمان این موزه توسط مهندس سیحون در سال ۱۳۴۷ و به عنوان چایخانه سنتی طراحی و ساخته شده است. پس از افتتاح آرامگاه و بزرگداشت هزاره فردوسی نیاز بود تا مکانی برای نمایش آثار و اشیاء اهدایی به آرامگاه و دیگر آثار مکشوفه از شهر توس وجود داشته باشد، لذا در سال ۱۳۶۱ خورشیدی این بنا به موزه فردوسی تبدیل شده و به نوعی تغییر کاربری پیدا کرد.
اشیاء این موزه به چهار بخش تقسیم می‌شوند؛ بخش اول، آثاری را شامل می‌شود که در کاوش‌های باستان‌شناسی از دشت توس به دست آمده است مانند انواع قطعات سفال دوره اسلامی و پیش از اسلام، سکه‌های طلا و نقره اسلامی.
بخش دوم این موزه دربرگیرنده آثاری است که روح حماسی و پهلوانی شاهنامه را متجلی می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به انواع وسایل سوارکاری مانند سپر، گرز، تیر و کمان، وسایل موسیقی و رزمی که نام آن‌ها بارها در شاهنامه به کاررفته است، اشاره کرد.
بخش بعدی موزه فردوسی شامل اشیائی است که در عصر و زمان فردوسی، قرن چهار و پنج هجری خلق شده؛ این بخش شامل انواع ظروف سفالی لعاب‌دار، بدون لعاب و ظروف مفرغی است.
در بخش چهارم و اخر موزه اشیاء اهدایی جای می‌گیرند. به عنوان مثال انواع تابلوهای نقاشی از چهره فردوسی، آثار نقاشی استاد علی رخسار از داستان‌های شاهنامه، انواع فرش و قالیچه و انواع هنرهای ظریف، این بخش را تشکیل می‌دهند.
موزه نادری
موزه نادری در قسمت اصلی بنای یادبود آرامگاه نادرشاه افشار در دو تالار به منظور معرفی آثار تاریخی این دوره شکل گرفته است. این بنا به همت «انجمن آثار ملی» در سال ۱۳۴۲ خورشیدی و با طراحی مهندس هوشنگ سیحون ساخته شده است.
چشم‌انداز خارجی بنا، تندیسی است از نادرشاه سوار بر اسب به همراه چند تن از سربازانش که بر فراز حجمی سنگی و مرتفع قرار دارد که آن را مجسمه‌ساز شهیر ایرانی، زنده‌یاد استاد «ابوالحسن صدیقی» ساخته است.
در تالار شماره یک موزه نادری انواع سلاح‌های دوره افشاریه تا قاجاریه و شمشیر متعلق به نادر قرار دارد که روی یکی از آن‌ها کلمه «السلطان نادر» حک شده و روی دیگری این بیت شعر طلاکوب شده است «شاه شاهان نادر صاحب قران/ هست سلطان بر سلاطین جهان»، این شمشیر در دشت مغان و در سال ۱۱۴۸هجری در روز تاج‌گذاری نادر از طرف ملت ایران به وی هدیه شده است.
تالار شماره ۲ این تالار در سال ۱۳۷۳ به مجموعه اضافه شده است و در آن تابلوهایی طراحی و نصب شده‌اند که به معرفی نادر شاه، قصر خورشید، آرامگاه نادری، ابوالحسن صدیقی و کلنل محمدتقی‌خان پسیان اختصاص دارد.
موزه حیات وحش مشهد
هدف از تاسیس موزه حیات‌وحش در مشهد نمایش بخش‌ها و نمونه‌هایی از تاریخ طبیعی استان خراسان رضوی است. در این موزه نمونه‌های تاکسیدرمی شده از پرندگان مربوط به راسته‌های گنجشک سانان، آبچلیک‌سانان، حضرسانان، سبزقباسانان، غازسانان، درناسانان، کیم‌سانان و دارکوب، ماکیان، پلیکان، کبوتر، لک‌لک، شاهین، کوکو، طوطی و نیز پستانداران تاکسیدرمی‌شده مانند گوزن زرد ایرانی، مارال، قوچ اوریال، آهو، گراز، کفتار، گرگ، یوزپلنگ، پلنگ، روباه، زرده‌بر، سمور رنگی، بزمجه و در قسمتی دیگر حشرات، فسیل‌ها و کانی‌ها برای عموم به نمایش گذاشته شده است.
این موزه را اداره کل محیط زیست خراسان رضوی در محل اداره محیط زیست، واقع در بلوار وکیل آباد مشهد، نرسیده به خیابان صدف و در فضایی به متراژ ۲۰۰ مترمربع، احداث کرده است.
مشهد مقدس و خراسان رضوی هر ساله افتخار میزبانی زائران و گردشگران میلیونی ایران را کسب کرده است که این امر فرصت بزرگی در زمینه‌های مختلف میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایجاد کرده است.
منبع:
پهلوان، مهرآسا؛ ۱۳۹۸؛ کتاب موزه‌ها و مجموعه‌داران خراسان رضوی؛ انتشارات درج سخن
منبع: ايسنا