سیمای حضرت محمد(ص) در بیان عطار

علی فرج‌اللّهی در گفت‌وگو با ایسنا با تبیین سیما و سیره حضرت محمد(ص) در بیان عطار نیشابوری، اظهار کرد: عطار نیشابوری در کتاب منطق‌الطیر ۱۴۳ بیت در وصف نبی مکرم اسلام سروده است.

وی اضافه کرد: عطار در اشعار خود از نبی مکرم اسلام با تعبیراتی چون خواجه دنیا و دین، گنج وفا، صدر و بدر هر دو عالم، دریای یقین، نور عالم، رحمت‌للعالمین، صاحب معراج، صدر کائنات، پیشوای این جهان و آن جهان، بهترین انبیا، رهنمای اصفیا و اولیا یاد می‌کند و کلام خود را چاشنی می‌بخشد هر چند که اذعان دارد که پیامبر اکرم(ص) برتر از آن است که بتوان درباره او چیزی گفت و این مفهوم را چنین بیان کرده است که: «خواجه‌ای که از هر چه گویم بیش بود / در همه چیز از همه در پیش بود».

فرج‌اللّهی با بیان اینکه عطار با توجه به آیات و روایات مستدل معتقد است که اصلاً هدف از خلقت جهان وجود نازنین نبی مکرم اسلام بوده و این موضوع را به صراحت در چند بیت منعکس می‌کند: «نور مقصود مخلوقات بود / اصل معدومات و موجودات بود / هر دو گیتی از وجودش نام یافت / عرش نیز از نام او آرام یافت / همچو شبنم آمدند از بهر جود / کل عالم بر طفیلش از وجود»، ادامه داد: عطار معتقد است که خداوند ابتدا نور پاک حضرت رسول اکرم(ص) را خلق کرد و سپس تمام لوح، قلم، آدم و جمیع مخلوقات را از نور او پدیدار کرد و از اشعار این شاعر نیشابوری چنین برداشت می‌شود که بعثت پیامبر اسلام برای کل امم است و مبعوث کل خلق روزگار تا روز شمار می‌باشد و حتی به اذن خداوند جنیان نیز به او ایمان آوردند.

این مدرس ادبیات فارسی دانشگاه‌های استان به برجستگی بیان معجزات پیامبر اکرم(ص) در بیان عطار نیشابوری اشاره کرد و افزود: عطار با اشاره به برخی از معجزات حضرت رسول‌الله(ص) مانند سخن گفتن بزغاله بریان زهرآلودی که پیامبر(ص) را از خوردن گوشت خود منع کرد، شکستن بت‌ها، سخن گفتن سنگریزه‌هایی که بر پیامبر(ص) سلام می‌کردند و در دست آن حضرت بر صحت رسالتش گواهی می‌دادند به این موضوع اشاره می‌کند که هیچ کدام از انبیای سلف چنین عزت و زینتی نصیب‌شان نشد که افتخار دعوت کل امم را داشته باشند و از آنجا که نور حضرت رسول اصل موجودات بود و به استناد این حدیث که «و ارسلت الی الخلق کافه» دعوت هر دو جهان و حتی ذرات پیدا و پنهان بر او واجب شد.

فرج‌اللّهی با اشاره به اینکه خداوند پیامبری، معجزه و فتوت را به رسول اکرم(ص) ختم نمود و او را «بشیر» و «نذیر» قرار داده و کافران را در زمان او مهلت داد و هیچ عذابی در زمان او نفرستاد، اظهار کرد: خداوند متعال در شب معراج تمام اسرار نهانی را با پیامبر(ص) در میان نهاد و او را احترام نهاد به طوری‌که در شب معراج تمام انبیا به او اقتدا کردند و عطار با اشاره به حدیث «علماء امتی افضل من الانبیا بنی اسرائیل» معتقد است که عالمان امت رسول خدا چون انبیا بودند و خداوند نیز با کمال احترام در تورات و انجیل از پیامبر(ص) نام برده است و بعثت آن حضرت باعث سرنگونی بتان شده است.

این مدرس ادبیات فارسی با یادآوری اینکه توجه به حدیث «خیر الناس قرنی ثم الذین یلونهم ثم الذین یلونهم» عطار معتقد است که بهترین امتان، امت رسول‌الله بوده است، افزود: عطار در بیان خود اشاراتی به برخی دیگر از معجرات نبی مکرم اسلام مانند : چاهی که در مدینه خشک شد و با آب دهان پیامبر جوشید و معجزه شق‌القمر و ردالشمس و مُهر نبوت که در میان دو کتف او بود، دارد.

وی گفت: عطار معتقد است که عزت و احترام کعبه و تشرف بیت‌الله به‌خاطر نبی مکرم اسلام است و با اشاره به خرقه پوشی صوفیان می‌گوید که جبرئیل از دست رسول اکرم(ص) خرقه‌دار شده است، پیامبر امّی بود و زبان حق زبان او بود و تا دَم آخر و حالت نزع که توانایی از او سلب شده بود از طلب حقیقت باز نایستاد و این امر را چنین وصف می‌کند که: «تا دم آخر که بر می‌گشت حال / شوق کرد از حضرت عزت سؤال».

فرج‌اللّهی با تاکید بر اینکه عطار به داستان حضرت موسی(ع) و تشرف او به کوه طور و اشاره به شب معراج که رسول خدا در آسمان‌ها صدای نعلین بلال حبشی را شنید دارد، اظهار کرد: این عنایتی که خداوند در حق بلال حبشی اذان‌گوی پیامبر(ص) کرد به خاطر عظمت حضرت رسول اکرم(ص) بود و می‌گوید حضرت موسی وقتی این عنایت را در حق موذن نبی مکرم اسلام دید از خدا می‌خواهد که او را جزئی از امت محمد(ص) کند و اگر چه حضرت موسی(ع) چنین درخواستی را از خدا کرد اما حضرت عیسی(ع) به این مقام می‌رسد و به‌ زعم اهل سنت حضرت عیسی(ع) چون مهدی آخرالزمان پس از دجال ظهور می‌کند و خلق را به دین او دعوت می‌کند.

این مدرس ادبیات فارسی با یادآوری اینکه خداوند متعال به نام محمد(ص) قسم می‌خورد و این امر دلیلی بر بزرگواری اوست و او سلطان همه و همه طفیل و خیل اویند، اضافه کرد: عطار در بیان خود به برخی دیگر از معجزات پیامبر(ص) همچون سلام کردن و درود فرستادن سنگ و چوب بر پیامبر(ص) اشاره می‌کند و با اشاره به «اُستُنِ حنانه» که منبر پیامبر(ص) بود، آن حضرت روی آن می‌نشست و سخن می‌گفت اما بعد از مدتی که منبری برای پیامبر(ص) ساختند «اُستُنِ حنانه» از فرقت پیامبر(ص) ناله‌های زار زار سر می‌دهد و می‌خواهد بگوید که هیچ‌کس نیست که تشنه دیدار او نباشد.

وی با یادآوری اینکه عطار در بیان خود به جایگاه رفیع پیامبر اشاره می‌کند و با بیان اینکه هیچ‌کس توانایی وصف و شرح حال او را ندارد، اظهار کرد: در بیان عطار نیشابوری به هنگام ستایش پیامبر(ص) به جای عرق خون از بدن جاری می‌شود و عطار خود را در مقابل او ناتوان می‌داند و معتقد است هرگز توانایی وصف او را ندارم و وصف او سزاوار این بنده ناچیز نیست زیرا ستایشگر او خداوند است.

فرج‌اللّهی با تاکید بر اینکه عطار نیشابوری در بیان خود به حیرانی و سرگردانی انبیا در وصف  رسول خاتم اشاره کرده است، افزود: در بیان عطار آفتاب را طفیل خنده پیامبر و هر دو عالم را گرد خاک پاک او می‌داند و می‌گوید نام او همبر نام الهی است و همه انبیا با دین او پدیدار شدند و او سبق وجودی بر تمام انبیا دارد و اگر چه آخر از همه آمد ولی اول همه بود و هرگز کسی به چنین عزتی نخواهد رسید و بدون شک سرور هر دو عالم تا روز ابد خواهد بود.

وی با یادآوری اینکه در پایان عطار با اظهار درماندگی و درویشی خود از حضرت رسول(ص) طلب غمخواری و چاره‌ی ‌کار خود را می‌کند، از گناهان گذشته توبه می‌کند، ادامه داد: عطار در اشعار خود انتظار شفاعت از حضرت رسول دارد و با بیان نهایت اخلاص خود نسبت به نبی مکرم اسلام از آن شفیع روز جزا می‌خواهد که به واسطه گناهانی که کرده او را رو سیاه نکند و حق هم‌نامی او را نگاه دارد.

منبع: ايسنا