شایع ترین آسیب‌های اجتماعی و دانشگاه‌هایی که خارج گود مانده‌اند
ایسنا/خراسان جنوبی فقر فرهنگی و اقتصادی و اعتیاد و طلاقی که در پی آن گریبان جامعه را گرفته و حاصلش شده و در کنار آن، کودک آزاری و همسر آزاری به عنوان یکی از شایع ترین آسیب اجتماعی در خراسان جنوبی است که لازم است دانشگاه با توان تحقیقاتی و پژهشی برای حل آن به میدان آید، اما متاسفانه گاهی ارزش این نهاد آن چنان که باید دانسته نمی‌شود.
آسیب‌های اجتماعی اکنون جزء جدایی ناپذیر جامعه شده‌اند و گویی راهی که می‌تواند ما را از شر این آسیب‌ها رهایی دهد، بهره گیری از توان تخصصی دانشگاه‌هاست اما تا چه اندازه، جامعه سیاستگذار، اساتید و دانشجویان خراسان جنوبی را جدی گرفته، به نقششان در حل مسائل آن پی برده و از آنها کمک گرفته است؟ اصلا جامعه دانشگاهی چگونه می تواند به کاهش آسیب های اجتماعی شایع در خراسان جنوبی کمک کند؟
دانشگاه؛ میانبری برای کاهش آسیب‌های اجتماعی
طالبی، عضو هیأت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور بیرجند در میزگرد “نشست نقش دانشگاه‌ها در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی در جوامع محلی” گفت: باتوجه به اینکه دانشگاه پذیرای جوانان و نسل جوانان است، افرادی که در آموزش و پرورش جامعه پذیر شده‌اند به محیط دانشگاه وارد شده و دانشگاه وسیله‌ای است برای اینکه از آسیب‌های اجتماعی افراد که در مراحل بعدی زندگی با آن مواجه خواهند شد پیشگیری کند.
وی با بیان اینکه در این راستا آموزش مهارت‌های زندگی در دانشگاه بسیار اهمیت دارد، افزود: همه دانشگاه‌ها دارای مراکز مشاوره هستند و این امر تاحدی می‌تواند این پیشگیری را انجام دهد؛ این موضوع تا آنجا مهم است که معاونت دانشجویی وزارتخانه به صورت خاص به این مسئله پرداخته که در صورت تبلیغ درست می‌تواند اثربخشی خوبی داشته باشد.
شایع‌ترین آسیب‌های اجتماعی
عضو هیأت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور بیرجند با بیان اینکه مطالعاتی در حال انجام است و هر ساله وزارت علوم طرح سیمای زندگی را با هدف احصای آسیب‌های اجتماعی اجرایی می‌کند، تصریح کرد: شایع‌ترین آسیب‌های اجتماعی در شرایط فعلی که دانشگاه‌ها به سمت دخترانه شدن می‌روند و 70 درصد آمار دانشجویان را زنان و دختران تشکیل می‌دهند همان آسیب طلاق است چراکه در این شرایط شاهد ازدواج‌های زودهنگام در بستر دانشگاه و بدون شناخت از یکدیگر هستیم و در نتیجه طلاق‌های بسیاری را باید شاهد باشیم.
طالبی با اشاره به آمار بالای طلاق در سنین پایین زندگی مشترک در کشور و به تبع آن در خراسان جنوبی و به خصوص در ازدواج‌هایی که بدون شناخت درست از یکدیگر و خانواده‌ها انجام می‌شود، اظهار کرد: اعتیاد نیز آسیب دیگر است، اما در خراسان جنوبی مصرف الکل و مواد مخدر را مانند باقی استان‌ها نداریم.
وی افزود: مسلما فسادی که آسیب‌های اجتماعی ایجاد می‌کند مانع از رشد و تعالی سایر بخش‌ها می‌شود چراکه اگر جامعه را به مثابه موجود زنده درنظر بگیریم آسیب‌های اجتماعی مانند بیماری است که تمام اجزای این نظام را مورد آسیب قرار می‌دهد.
عضو هیأت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور بیرجند با اشاره به مهم‌ترین آسیب‌های جوامع محلی، افزود: در جوامع محلی فقر فرهنگی و اقتصادی وجود دارد که منجر به تداوم چرخه فقر شده و در نتیجه آسیب‌های مختلفی چون اعتیاد و طلاق را به وجود آورده و در نسل‌های بعدی نیز تداوم خواهد داشت.
ضرورت علوم اجتماعی را دریابید
طالبی ادامه داد: دانشگاه‌ها با برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی و ترویجی برای اعضای هیات علمی و دانشجویان وسیله‌ای را برای ترویج علم و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی فراهم کرده‌اند، اما متاسفانه استقبال خوبی توسط بسیاری از دانشجویان از این برنامه‌ها نمی‌شود چرا که هدف و دغدغه اصلی آنان نیست.
وی با اشاره به جایگاه علوم اجتماعی در جامعه، افزود: با توجه به سیطره علوم اجتماعی بر تمام ابعاد زندگی اجتماعی، این علوم می‌تواند راهگشا، تبیین کننده و پیش بینی کننده مسائل اجتماعی باشد، اما مسئله مهم این است که باید نهادهای اجتماعی و دولت‌ها به ضرورت جامعه شناسی و علوم اجتماعی در حل مسائل اجتماعی پی برده و از آن کمک بگیرند و تا زمانی که این ضرورت توسط دولت ایجاد نشود مردم به فکر بهره‌گیری از آن نخواهند افتاد.
لزوم بومی‌سازی پژوهش‌ها برای حل آسیب های اجتماعی
معظمه حسن پور، کارشناس مسئول مراکز اورژانس اجتماعی خراسان‌جنوبی در این میزگرد اظهار کرد: دانشگاه به دو دلیل عمده نقش بسیار مهمی در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی دارد؛ اولا باعنایت به اینکه گروه در دسترس دانشگاه‌ها اکثریت دانشجویان قشر جوان و دور از خانواده هستند که در معرض آسیب‌ها و بحران‌های عاطفی، تحصیلی، فردی، خانوادگی و اجتماعی هستند لذا دانشگاه به عنوان دومین کانون تجربه زندگی مشترک و جامعه پذیری دانشجویان نقش موثری در کنترل انحراف از ارزش‌های مذهبی، فرهنگی، خانوادگی و اجتماعی و کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد.
وی افزود: همچنین آگاهی‌بخشی به دانشجویان و دادن آموزش‌های لازم به ویژه در سطح خوابگاه‌های دانشجویی و ارائه خدمات در زمینه آموزش مهارت‌های زندگی در طول دوران دانشجویی از جمله موارد موثر در کاهش میزان خودپنداره‌های منفی ومشکلات عاطفی و مسائل بین فردی و سایر آسیب‌های اجتماعی ویژه این قشر است.
کارشناس مسئول مراکز اورژانس اجتماعی خراسان‌جنوبی بیان کرد: دوما با عنایت به اینکه در دانشگاه‌ها اکثریت اساتید علمی و پژوهشی و نخبگان اجتماعی و فرهنگی کشور حضور دارند استفاده از توان علمی آنها در راستای شناخت صحیح آسیب‌های اجتماعی، ترسیم و تحلیل وضعیت موجود و برنامه ریزی دقیق، گسترش و تدوین برنامه‌های اجرایی نو و خلاقانه در قالبی نظامند و پیوسته و ارائه راهکارهای علمی کاربردی مطابق با وضعیت بومی هر منطقه به دستگاه‌های اجرایی با هدف مهار و کنترل آسیب‌های اجتماعی مقوله دیگری است که دانشگاه می‌توانند درآن نقش موثری داشته باشد.
حسن پور ادامه داد: همکاری با دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی مجری در امر کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی از جمله بهزیستی با انجام پژوهش‌های میدانی علمی و کاربردی در راستای شناخت دقیق آسیب‌های اجتماعی هرمنطقه و علل روند تغییرات افزایشی و کاهشی آسیب‌های اجتماعی بسیار موثر است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا مطالعاتی در خصوص شایع ترین آسیب اجتماعی انجام شده است، تصریح کرد: با عنایت به وجود زیرساخت‌های علمی موجود در دانشگاه‌ها درخصوص مطالعات در زمینه شایع ترین آسیب‌های اجتماعی بهتر است از دانشگاه‌های استان استعلام صورت گیرد.
وی ادامه داد: اداره کل بهزیستی نیز علاوه برتحلیل‌های داخلی سه ماهه، شش ماهه و 9 ماهه و سالانه براساس آسیب‌های اجتماعی گزارش شده به مراکز اورژانس اجتماعی، مطالعات و تحلیل‌هایی با توجه به زیرساخت‌های محدود علمی و اعتباری موجود در بهزیستی در زمینه آسیب‌های اجتماعی انجام می‌دهد؛ به طور مثال درسال 94 اطلس آسیب‌های اجتماعی و در سال 95 شناسنامه آسیب‌های اجتماعی و در سال 96 بررسی موارد اقدام به خودکشی مراکز مداخله در بحران و در سال 97 پژوهش علل وعوامل کودک آزاری مرکز مداخله در بحران شهرستان بیرجند مورد مطالعه قرار گرفت.
کودک آزاری و همسرآزاری؛ مهم‌ترین آسیب‌ها در خراسان جنوبی
کارشناس مسئول مراکز اورژانس اجتماعی خراسان‌جنوبی اظهار کرد: مهم ترین آسیب اجتماعی گزارش شده طی سنوات اخیر به مراکز اورژانس اجتماعی استان، کودک آزاری و همسرآزاری به ویژه از نوع غفلت و مسامحه و جسمی است که درسال 97 پژوهشی با عنوان بررسی علل وعوامل کودک آزاری و اثربخشی خدمات اورژانس اجتماعی درکنترل و کاهش موارد کودک آزاری مرکز مداخله در بحران شهرستان بیرجند انجام شده است.
وی پیشنهاداتی نیز ارائه و ادامه داد: با توجه به گستردگی معضل اعتیاد در بین مشارکت کنندگان در پژوهش، لزوم برنامه‌های پیشگیری و جامعه‌ای در خصوص مواد مخدر ضروری بوده و از آنجا که بیشترین نوع آزار، غفلت محسوب شده بود؛ نشان دهنده عدم آگاهی خانواده‌ها از مصادیق کودک آزاری است که نیاز به آموزش گروهی و جامعه‌ای در محلات را نشان می‌دهد.
حسن پور با بیان اینکه به لحاظ ضوابط باتوجه به تفاوت‌های فرهنگی در مناطق مختلف باید بومی سازی شود، افزود: آموزش‌های مستمر پیشگیرانه در محلات حاشیه‌ای با عنایت به جوانی جمعیت و مهاجر پذیر بودن این مناطق، ضروری است.
وی با بیان اینکه توجه به امر مددکاری گروهی برای کودکان و والدینی که دارای مساله مشابه؛ چه در قالب علل و چه در قالب پیامد کودکآزاری هستند، تصریح کرد: برگزاری کارگاه‌های پیشگیرانه توسط در مساجد و خانه محلات جهت آموزش فرزند پروری در خانواده‌ها، پیگیری پرونده ها با رویکرد توانمند سازی تا حصول نتیجه کامل به منظور تغییر نگرش و رویه خانواده در برخورد با افراد، توجه به کیفیت زندگی مراجعه‌کنندگان، و ارتقای آن در راستای بهبود عملکرد خانواده و کودک، برگزاری کارگاه با همکاری انجمن اولیا و مربیان در مدارس آموزش وپرورش و اجبار به برگزاری دوره های فرزند پروری برای خانوادههای مراجعین نیز از دیگر پیشنهادات است.
وی افزود: آسیب‌های اجتماعی و سایر ابعاد جامعه به ویژه اقتصاد تاثیر متقابل دارند و هردو در روند افزایشی وکاهشی یکدیگر تاثیرگذار هستند؛ اکثر آسیب‌های اجتماعی از فقر و مشکلات اقتصادی به وجود می‌آیند و برعکس افزایش آسیب‌های اجتماعی منجر به کاهش نیروی انسانی متخصص کارآمد برای رشد اقتصادی جامعه می‌شوند.
کارشناس مسئول مراکز اورژانس اجتماعی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه در حال حاضر جوامع محلی بیشتر درگیر آسیب‌هایی چون اعتیاد، مشکلات اقتصادی وخشونت‌های خانوادگی هستند، افزود: دانشگاه را می‌توان محل زایش تفکر دانست و وجود اساتید و دانشجویان نخبه علمی و پژوهشی در دانشگاه‌ها نقش مهمی در ایجاد اندیشه جدید در کنترل و کاهش انحرافات اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی دارد.
حسن پور اظهار کرد: ضمنا باید بر لزوم تطابق فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه‌ها با برنامه‌های دستگاه‌های اجرایی به صورت منظم و همگرایی و هم افزایی دانشگاه‌ها با دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی استان تاکید کرد.
کمک هایی که دانشگاه می تواند برای کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام دهد
محمد اکبری، مدیر امور اجتماعی دانشگاه بیرجند نیز در این میزگرد گفت: دانشگاه دو کارکرد آموزشی و پژوهشی دارد، در بخش آموزشی ایفای نقش رسمی و نقش آموزش‌های غیررسمی را برعهده دارد.
وی بیان کرد: بحث عمده در حوزه آسیب‌ها نقش غیر مستقیم دانشگاه و نقش آفرینی در کاهش آسیب‌های اجتماعی است؛ وقتی در دانشگاه کنار حوزه تخصصی که دانشجویان درس می‌خوانند، کانون‌ها و تشکل‌ها تشکیل می‌شود، این امر می‌تواند به حل آسیب‌های اجتماعی کمک کند.
وی با بیان اینکه بدین ترتیب دانشجویی که وارد جامعه می‌شود می‌تواند خود عاملی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی باشد، افزود: در بعد پژوهش دانشگاه دو کارکرد دارد؛ مطالعاتی که انجام می‌شود از جمله عوامل تاثیرگذار آسیب‌های اجتماعی هستند و دیگری رصد آسیب‌های اجتماعی است.
مدیر امور اجتماعی دانشگاه بیرجند بیان کرد: پس از اینکه آسیب‌های اجتماعی مشخص شد، نقش دوم پژوهش این است که با مطالعات کیفی عمیق این آسیب‌ها بررسی شود تا راهکارها مشخص شود.
پرداختن به حوزه آسیب‌های اجتماعی تنها کار دانشگاه نیست
اکبری با بیان اینکه پس از پژوهش‌ها نوبت دستگاه‌های متولی مانند ورزش و جوانان است تا نتایج را در محیط واقعی استفاده کنند، افزود: باید توجه کرد که پرداختن به حوزه آسیب‌های اجتماعی کار دانشگاه تنها نیست و سازمان‌های دیگر نیز متولی هستند و باید همپای دانشگاه پیش روند.
وی افزود: وقتی این فعالیت‌ها انسجام یابد موازی کاری اتفاق نخواهد افتاد و کاری که در حوزه عمل انجام می‌شود مبتنی بر نظر متخصصان است، اما متاسفانه فعالیت‌های تاثیرپذیری انجام نشده است.
مدیر امور اجتماعی دانشگاه بیرجند بیان کرد: سیستم‌های اداری هنوز پذیرای دیدگاه متخصصان و پژوهش‌ها نیست؛ باید دید چند سازمان در طول سال به دانشگاه مراجعه کرده‌اند و مطالبه پژوهش‌هایی را داشته‌اند که در آن مکان وجود دارد.
دانشگاه‌هایی که در حل مسائل آسیب‌های اجتماعی به بازی گرفته نمی‌شوند
اکبری با اشاره به اینکه سازمان‌ها باید خود را نیازمند دانشگاه و فعالیت‌های پژوهشی بدانند و متقاضی نتایج پژوهش‌ها باشند، تصریح کرد: این ارتباط هرچه بیشتر شکل بگیرد، بهتر می‌توان کار کرد، اما تا زمانی که این احساس نیاز صورت نگیرد هرکسی طبق شیوه نامه خود رفتار می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اکنون پژوهش‌هایی انجام شده که قابل کاربست است، افزود: دانشگاه تاکنون به عنوان مرکزی پژوهشی بود و ارتباط کمی با جامعه داشت، اما اکنون این رویکرد وجود دارد که تمام رسالت دانشگاه در جهت حل مسائل بومی و محلی است.
مدیر امور اجتماعی دانشگاه بیرجند با بیان اینکه نقش‌آفرینی دانشگاه در این حوزه در بطن جامعه کمی زمان می‌برد تا شکل بگیرد، تصریح کرد: علوم تربیتی و علوم اجتماعی جایگاه بارزی دارد، اما هنوز جایکاه خود را نیافته، حرکت خوبی آغاز شده و باید به مسائل پرداخت.
لزوم تلاش برای تعامل و ارتباط دانشگاه با جامعه
اکبری با بیان اینکه اکنون دفتر ارتباط با جامعه، مرکز مشاوره دانشگاه و مرکز شتاب دهنده در دانشگاه فعال است، افزود: استارتاپ‌ها و کارگاه‌های زیادی داریم تا ارتباط جامعه و دانشگاه حفظ شود.
وی ادامه داد: دفتر ارتباط با جامعه هدفش این است که زمینه را برای نقش آفرینی دانشگاه در محیط پیرامونی و زمینه ارتباط بیشتر را فراهم کند، افزود: اکنون رویکردی که اتفاق افتاده این است که تعامل دانشجویان با محیط واقعی کار را برقرار می‌کنیم و برنامه درسی را در سازمان‌ها و محیط‌های واقعی کار طرح ریزی می‌کنیم.
مدیر امور اجتماعی دانشگاه بیرجند بیان کرد: اکنون باتوجه به شیوع کرونا، در فضای مجازی کانون‌های فرهنگی، اجتماعی با مخاطبان بسیار شکل گرفته‌اند و علاوه بر آن کانون تولید محتوا در فضای مجازی بسیار فعال است.
اکبری ادامه داد: مهم ترین عاملی که به دانشگاه برای نقش آفرینی بیشتر کمک می‌کند این است که دانشگاه‌ها این روابط را تسهیل کنند و سازمان‌ها نیز از ورود دانشجو استقبال کرده و مسیر مشخص و روشن را جلوی پایش بگذارند تا ایده‌های خود را عملیاتی کند چراکه این امر بسیار مهم است که سازمان‌ها تکلیف خود را در ارتباط با دانشجو بدانند.
به گزارش ایسنا، یکی از دغدغه‌های امروز جامعه ایرانی فراوانی و افزایش بروز آسیب های اجتماعی است که ابعاد دیگری در جنبه های روانی و فرهنگی را به خود معطوف داشته است؛ مهم‌تر اینکه این آسیب‌ها بیشتر گریبان جوانان را گرفته؛ آسیب‌هایی که گاهی تا پایان زندگی با آنان خواهد بود؛ در این میان دانشگاه‌ها که مرکز اصلی رفت و آمد جوانان هستند؛ می‌توانند با مهندسی فرهنگی و بهره‌گیری از توان تخصصی به پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک کند.
دفتر نیاز سنجی و مطالعات فرهنگی جهاددانشگاهی استان با همکاری ایسنا و سازمان دانشجویان میزگردی با موضوع “نشست نقش دانشگاه‌ها در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی در جوامع محلی” تشکیل داده و در آن به بیان راهکارهای بهتر در این حوزه پرداخته است.
منبع:ایسنا