طالبان آمد اما “طلوع” نرفت
“همزمان با ورود طالبان به کابل در ۱۵ اوت ۲۰۲۱، مدیران بزرگترین شبکه تلویزیونی مستقل افغانستان با وجود ترس از این گروه شبه نظامی باید تصمیم دشواری می‌گرفتند؛ یا به پخش برنامه ادامه می‌دادند یا تعطیل می‌شدند.”
خبرگزاری فرانسه در گزارشی می‌نویسد: شبکه خبری طلوع به پخش برنامه‌هایش ادامه داد اما مانند دیگر شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی در سراسر افغانستان حالا با آینده‌ای نامطمئن و سخت با روی کار آمدن طالبان روبروست که بازگشتشان ترس و بیمی را در میان اصحاب و مدیران رسانه‌ها ایجاد کرده است.
این گروه شبه نظامی در ۲۰ سال حکومت خود در افغانستان خبرنگارن را تهدید کرده و کشته است.
در طول حکومت طالبان بر افغانستان در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، تلویزیون و بسیاری دیگر از ابزار سرگمی ممنوع بود و هیچ رسانه‌ای حق پخش نداشت.
لطف‌الله نجفی‌زاده، مدیر اخبار طلوع می‌گوید: تصرف کابل به دست طالبان ما را در وضعیت و شرایط به شدت دشواری قرار داده یا باید کار کنیم یا دست از کار بکشیم. به خاطر فعالیت ۲۴ ساعته و هر روز هفته، ما حتی نتوانستیم یک وقفه کوتاه در کار بدهیم و فکر کنیم. طلوع به کارش ادامه داد چون وظیفه‌اش پوشش اخبار است و به این خاطر متوقف نشد چون اگر شبکه تعطیل شود، مذاکره برای از سرگیری کار با طالبان تقریبا غیرممکن بود.
رهبری طالبان از رسانه‌های افغان خواسته تا همانند معمول به کارشان ادامه دهند. حتی یکی از مقام‌های طالبان مصاحبه‌ای با یک مجری زن در طلوع نیوز انجام داد و مایل بود مردم را متقاعد کند که طالبان این بار نرم‌تر خواهند بود اما بسیاری از افغان‌ها از جمله رسانه‌های این کشور متقاعد نشده‌اند.
سعد محسنی، مدیر کمپانی “گروه رسانه‌ای موبی” طلوع از دوبی به کمیته حفاظت از خبرنگاران گفت: ما می‌ترسیم، اگر بخواهم صادق باشم ما واقعا هراسانیم. همه ما در شبکه شب‌ها خواب نداریم اما آنچه بینندگان هم تجربه می‌کنند چندان متفاوت از وضعیت ما نیست.
خانواده‌ام تهدید می‌شوند
پیروزی طالبان استقلال رسانه در افغانستان را وارد بحران کرده است.
بر اساس اعلام دیده‌بان خبرنگاران بدون مرز، حدود ۱۰۰ خبرنامه خصوصی فعلا از کار معلق شده‌اند.
آژانس خبری پژواک افغانستان گفته که بسیاری از رسانه‌ها به دلیل بحران مالی ناشی از پیروزی طالبان تعطیل شدند. همچنین بسیاری از زنان نیز مجبور شدند از صنعت رسانه‌ای افغانستان خارج شوند.
دیده‌بان خبرنگاران بدون مرز گفته که تنها ۷۶ خبرنگار زن هنوز برای خبرنامه‌ها در داخل کابل فعالیت می‌کنند در حالیکه در سال گذشته میلادی این تعداد ۷۰۰ تن بوده است. همچنین در خارج از کابل نیز بسیاری از زنان خبرنگار مجبور شدند کارشان را متوقف کنند. گزارش‌هایی از تهدید، ارعاب و خشونت نیز منتشر شده است.
در یک رویداد وحشتناک، گروهی از شبه‌نظامیان طالبان به استودیوی یک شبکه تلویزیونی خصوصی افغانستان یورش بردند. آنها با اسلحه‌های خود پشت تریبون قرار گرفتند و فرمانده‌اشان بیانیه‌ای را خواند و گفت که مردم نباید از این گروه بترسند.
چنین تهدیدهایی باعث شده تا ده‌ها خبرنگار و روزنامه نگار افغان مجبور به فرار شوند از جمله “بهشته ارغند” که چند روز پس از مصاحبه با یکی از مقام‌های طالبان در شبکه خبری طلوع گریخت.
او روز چهارشنبه به دیپلمات‌ها در قطر گفت: بخاطر من، خانواده‌ام از سوی طالبان تهدید خواهد شد.
انقلاب فرهنگی
این تغییرات چشمگیر در پی دو دهه رشد انفجاری رسانه‌های مستقل افغانستان ایجاد شده است.
پس از سقوط طالبان در ۲۰۰۱، ده‌ها کانال تلویزیونی و بیش از ۱۶۰ ایستگاه رادیویی با همکاری و کمک غرب و سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در افغانستان شکل گرفت و طلوع نیوز و تلویزیون طلوع که پر بیننده‌ترین کانال‌های افغانستان هستند، گفتند که این یک انقلاب فرهنگی بوده است.
آنها برنامه‌هایی را برای افغان‌ها تولید کردند که هرگز در دوران طالبان مردم فکرش را هم نمی‌کردند و شامل رقابت‌های خوانندگی شبیه به “آمریکن آیدل”، سریال‌ها و حتی نخستین مناظرات انتخابات ریاست جمهوری افغانستان می‌شد.
از همه مهمتر، ایجاد فضا و فرصت برای زنان افغان بود که در دوران حکومت طالبان منزوی شده و نه فضایی برای کار و نه آموزش و نه زندگی اجتماعی داشتند. حالا با بازگشت طالبان، این ترس از وضعیت نابه سامان برای شبکه‌های خبری افغانستان به وجود آمده است.
نجفی زاده از شبکه خبری طلوع می‌گوید که شاخه سرگرمی این کمپانی با این تفاسیر عقب نشسته است و دیگر کارایی ندارد.
فرار مغزها
طالبان هنوز دستورالعمل‌های اجرایی برای رسانه‌های افغانستان تعریف نکرده و خبرنامه‌ها همچنان برای اجتناب از خشمگین کردن این گروه شبه‌نظامی خودسانسوری انجام می‌دهند. برخی نیز برای موارد احتمالی برنامه ریزی می‌کنند.
گروه رسانه‌ای موبی در حال بررسی گزینه‌هایی برای فعالیت در خارج از کشور در صورت اعمال اقدامات سرکوبگرایانه علیه شبکه طلوع است.
مدیر این شبکه گفته که دستوراتی چون ممنوعیت برای فعالیت خبرنگاران زن یا سانسور خط قرمز خواهد بود.
همچنین در پی فرار برخی از اعضای کمپانی و کارمندان شبکه پس از سقوط کابل به دست طالبان، این کمپانی به دنبال استخدام افرادی غیرمتخصص برای پر کردن خلاء ایجاد شده است.
سعد محسنی، مدیر کمپانی “گروه رسانه‌ای موبی” گفت: بخش ناراحت کننده قضیه این است که ظرفیت‌ها و توانایی‌های بسیاری را از دست دادیم آن هم آن دسته از افرادی که رویشان سرمایه‌گذاری کرده بودیم و آنها می‌توانستند برای کشور کارهای زیادی انجام دهند و حالا رفته‌اند. متاسفانه، این فرار مغزها دو دهه دیگر برای ما زمان بر می‌دارد تا چنین ظرفیتی را مجدد ایجاد کنیم.
منبع: ايسنا