عواملی که بهره‌وری افراد را در محل کار کاهش می‌دهد

 در عصر حاضر، عوامل روانی اجتماعی محیط کار، از جمله مخاطرات شغلی مهم و نوظهور در حوزه بهداشت شغلی محسوب می‌شوند و نتایج پژوهش‌ها در مشاغل گوناگون نشان داده است که عوامل روانی اجتماعی نامطلوب، در محیط‌های کاری رو به افزایش‌ هستند.

با توجه به این‌که نیروی انسانی، رکن اساسی و اصلی کارآمدی هر سازمانی محسوب می‌شود، کاهش توانایی و کیفیت عملکرد آن‌ها بر اثر عوامل استرس‌زای شغلی، در نهایت می‌تواند منجر به کاهش کارآیی و بهره‌وری سازمان و تحمیل هزینه‌های بی‌فایده بر آن شود. از این رو شناسایی عوامل روانی – اجتماعی و اجرای برنامه‌هایی برای بهبود این عوامل، می‌تواند بر بهره‌وری کارکنان اثرگذار باشد.

با توجه به این که مطالعات اندکی در این حوزه انجام شده است، بر همین اساس؛ پژوهشگران بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار با انجام مطالعه‌ای ارتباط بین عوامل روانی- اجتماعی محیط کار بر بهره‌وری را بررسی کردند. برای انجام این مطالعه، ۱۰۵ نفر از کارکنان یک شرکت پخش مواد غذایی در اهواز با استفاده از پرسش‌نامه مورد بررسی قرار گرفتند.

نتایج نشان داد عواملی مانند فرسودگی شغلی، استرس، تعارض کار – خانواده و خواسته‌های عاطفی، ارتباط منفی و معناداری با میانگین امتیاز بهره‌وری، توانایی، وضوح نقش، حمایت سازمانی، انگیزه، بازخورد و اعتبار دارد و فاکتور رفتار توهین آمیز نیز با انگیزه در کار ارتباط منفی و معناداری دارد. به عبارت دیگر با افزایش فرسودگی شغلی، استرس، تعارض کار – خانواده و خواسته‌های عاطفی، بهره‌وری، توانایی، وضوح نقش، حمایت سازمانی، انگیزه، بازخورد و اعتبار افراد کاهش می‌یابد. همچنین با زیاد شدن رفتارهای توهین آمیز، انگیزه فرد کاهش چشم‌گیری پیدا خواهد کرد.

در این بررسی‌ها میانگین امتیاز فاکتورهای روانی – اجتماعی، کیفیت رهبری، حمایت اجتماعی از طرف سرپرستان، پاداش، عزت و احترام، اعتماد، قابل پیش‌بینی بودن کار و همچنین معنادار بودن کار، تعهد به محل کار، تأثیرگذاری بر کار، وضوح و شفافیت نقش نیز ارتباط مثبت و معناداری با میانگین امتیاز بهره‌وری، توانایی، وضوح نقش، حمایت سازمانی، انگیزه، بازخورد و اعتبار نشان دادند.

همچنین در این بررسی مشخص شد که بین متغیرهای جمعیت‌شناختی با امتیاز فاکتورهای روانی – اجتماعی و بهره‌وری ارتباط معناداری وجود ندارد. در صورتی که انتظار می‌رفت میان این مشخصات جمعیت‌شناختی مانند سن، وضعیت تاهل، تعداد فرزندان، تحصیلات، درآمد ماهانه، شغل دوم، سابقه کار و ساعت کار روزانه، با فاکتورهای روانی-اجتماعی ارتباط وجود داشته باشد. علت این مسئله می‌تواند مربوط به کوچک بودن حجم نمونه، تکمیل پرسش‌نامه‌ها در محل کار و یا وجود مشغله کاری شرکت‌کنندگان باشد و این عوامل ممکن است بر نتایج پژوهش تأثیر بگذارد.

با توجه به حجم نمونه کوچک این مطالعه، احتمال تعمیم‌دهی نتایج کاهش می‌یابد؛ به همین دلیل پژوهشگران این مطالعه انجام پژوهش با حجم نمونه بزرگ‌تر و در محدوده جغرافیایی وسیع‌تر را پیشنهاد می‌کنند.

به گفته این محققان، با توجه به نقش عوامل روانی-اجتماعی محیط کار بر بهره‌وری کارکنان، لازم است مداخلات سازمانی به منظور کنترل عوامل روانی-اجتماعی مؤثر، مورد توجه قرار گیرد.

در انجام این تحقیق  داوود افشاری، پیام امینی، بهنوش جعفری و قاسم اکبری؛ پژوهشگران دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه بهار سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی ارتباط بین عوامل روانی- اجتماعی محیط کار بر بهره‌وری کارکنان یک صنعت پخش مواد غذایی» در فصل‌نامه تخصصی انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی ایران منتشر شده است.

منبع: ايسنا