عوامل موثر در افزایش پدیده قاچاق در مناطق مرزی
نتایج یک مطالعه در خصوص عوامل موثر بر قاچاق کالا در مناطق مرزی شهرستان سراوان نشان داد که روستاهای این منطقه از نظر ساختارهای توسعه اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و زیست‌محیطی، شرایط بسیار نامناسبی دارند و شاخص اقتصادی موثرترین عامل در معضل قاچاق است.
به گزارش ایسنا، قاچاق کالا، یکی از مولفه‌های مهم فساد اقتصادی است. این پدیده به نظام اقتصادی کشورها آسیب می‌رساند و امکان برنامه‌ریزی بلندمدت را از بین می‌برد.
کشور ایران در حدود هشت هزار و ۷۳۱ کیلومتر مرز مشترک آبی- خاکی با همسایه‌های خود دارد. از نگاه قومی، دراین مناطق قومیت‌های مختلفی از بلوچ و عرب تا کرد و ترک و ترکمن که بیشتر پیرو مذهب تسنن هستند و تمایز مذهبی با اکثریت مردم کشور دارند، زندگی می‌کنند. شرایط مختلف باعث شده جامعه مرزنشین با مشکلات بسیاری دست به گریبان باشند. فقر و محرومیت تقریبا در تمامی نواحی مرزی عمومیت دارد. مشکلات مختلف سبب شده که بخشی از جمعیت مرزنشین در تلاش برای زنده ماندن و به منظور امرار معاش به مهاجرت دست‌زده و یا به فعالیت‌های غیر قانونی و قاچاق روی‌آورند.
شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان از مناطق مرزی حساس و راهبردی کشور است که طبیعتی منزوی و غیر حاصل‌خیز دارد و به دلیل فقدان رفاه و نبود انگیزه‌های لازم برای زندگی، نرخ بالای بیکاری، عدم وجود واحدهای صنعتی و خشکسالی طولانی‌مدت دارای اقتصاد بسیار ضعیفی است. این شهرستان با توجه به موقعیت جغرافیای به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر قاچاق کالا است.
با توجه به اهمیت مسئله قاچاق و موقعیت مهم شهرستان سراوان؛ پژوهشگران جغرافیا و آمایش سرزمین، با انجام مطالعه‌ای عوامل موثر بر قاچاق کالا را در این شهرستان بررسی کردند.
به منظور انجام این پژوهش ۳۶۱ نفر از ساکنین هشت روستای مرزی (کلاتک، کشتگان، حق آباد، مورتی، اسکان، کوپک، جکان و پرکن) در شهرستان سراوان از طریق پرسش‌نامه در مطالعه شرکت کردند.
از بین افراد شرکت‌کننده در مطالعه، ۲۲ درصد دارای تحصیلات لیسانس و بالاتر و ۲۰ درصد بی‌سواد بودند. همچنین شغل ۵۸ درصد از افراد کشاورزی و دامداری، ۱۳ درصد کارمند و ۲۷ درصد شغل آزاد بود.
همچنین برای بررسی عوامل موثر بر قاچاق در روستاهای مرزی شهرستان سراوان، شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و زیست‌محیطی این روستاها مورد بررسی قرار گرفت.
برای بررسی وضعیت اقتصادی عواملی چون میزان سرمایه‌گذاری‌های دارای ثبات و سرمایه‌گذاری‌های سازمان‌های خصوصی در این منطقه، درآمد روستاییان از واردات مرزی، میزان توجه دولت به مناطق مرزی، میزان فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی در منطقه و… ارزیابی شد.
همچنین مولفه‌های اجتماعی مثل میزان ماندگاری جمعیت در مناطق مرزی، عدم مهاجرت به استان‌های دیگر، میزان افراد تحصیل‌کرده در منطقه، میزان فضای آموزشی، مشارکت افراد در امور سیاسی، میزان تاثیر آداب و رسوم کشور هم‌جوار (پاکستان) بر افراد و … بررسی شد.
در مولفه‌های امنیتی نیز مواردی مثل امنیت مناطق، حضور نیروهای دولتی مثل نیروی انتظامی، عدم تردد غیر قانونی اتباع کشورهای مجاور، درگیری‌های مسلحانه و … مورد بررسی قرار گرفت. همچنین مولفه‌های زیست‌محیطی مثل کیفیت جمع‌آوری زباله، عدم ورود بیماری گیاهی و جانوری از طریق مرز و … ارزیابی شد.
یافته‌های این مطالعه نشان داد که ساختارهای توسعه اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و زیست‌محیطی نواحی روستایی شهرستان مرزی سراوان، وضعیت بسیار نامناسبی دارند.
همچنین نتایج این بررسی حاکی از این است که شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را بر قاچاق کالا در روستاهای مرزی این منطقه دارد و شاخص امنیتی و شاخص اجتماعی در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. در این بررسی عنوان شد که متغیر زیست‌محیطی؛ کم‌ترین تاثیر را در قاچاق کالا در این منطقه داشته است.
در انجام این مطالعه حجت‌اله شهرفی؛ استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و یاسمن درازدهی؛ کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی آمایش سرزمین دانشگاه شهید باهنر کرمان، به همران علی شکور؛ استاد گروه جغرافیای انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «تحلیلی بر قاچاق کالا و عوامل موثر بر آن در روستاهای شهرستان مرزی سراوان» در فصل‌نامه علمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، منتشر شده است.
انتهای پیام