فروش «هنر آشپزی» با «دفترچه بسیج!»

 روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: «با این که غذا یکی از عوامل مهم زنده‌نگهداشتن فرهنگ‌ و پیونددهنده نسل‌هاست اما به حافظان این مولفه فرهنگی در تاریخ معاصر کمتر توجه شده و مولفان کتاب‌های آشپزی در حاشیه قرار گرفته‌اند. سال‌ها پیش از آن که مترجم توانا، نجف‌ دریابندری، و همسرش، فهیمه راستکار، «کتاب مستطاب آشپزی» را تالیف کنند، رزا منتظمی با نوشتن نخستین کتاب در این زمینه با عنوان «هنر آشپزی» توانست صاحب یکی از پرفروش‌ترین آثار در تاریخ نشر ایران شود.این کتاب در زمان حیات نویسنده بیش از پنجاه بار و اغلب با تیراژ ۲۰ هزار نسخه تجدید چاپ شد.

فاطمه بحرینی مشهور به رزا منتظمی در سال ۱۳۰۱ متولد شد. او در تحصیلات ابتدایی بسیار موفق بود؛ طوری که در امتحانات نهایی بین مدارس دخترانه و پسرانه شاگرد اول شد. او خود نقل کرده ‌بود که خیلی زود آشپزی را شروع کرده و به سبب علاقه زیاد از سال ۱۳۳۷ در تهران کلاس آشپزی و شیرینی‌پزی داشته ‌است و هزاران نفر در کلاس‌های او شرکت می‌کردند. با این حال پس از انقلاب او تنها به انتشار کتابش اکتفا کرد؛ کتابی که تاکنون بیش از یک میلیون نسخه از آن به فروش رسیده است. به گفته منتظمی نوشتن نخستین چاپ کتاب آشپزی که در سال ۱۳۴۳ منتشر شد، دو سال طول کشید.

منتظمی در مصاحبه‌ای گفته است: «آن موقع ۲۰۰ – ۳۰۰ صفحه بیشتر نبود. هر سال که چاپ می‌شد به آن غذاهای جدید اضافه می‌کردم صفحات کتاب زیاد شده بود. دیدم بهتر است تبدیلش کنم به دو کتاب. یعنی کتاب اول و دوم تا کسی مجبور نباشد هر دو را با هم بخرد. هر کتاب غذاهای مخصوص به خودش را دارد. جوری کتاب را تقسیم کردم که هر کدام مستقل باشند. من این کتاب را با زجر نوشتم. حالا خیلی‌ها می‌آیند دم در خانه که فلانی تو خودت را معرفی کن! یک چیزی درباره خودت بگو! من اما حرفی برای گفتن ندارم. بیژن الهی آمد دم خانه گفت خانم خودت را معرفی کن! من ادعایی ندارم. معجزه که نکردم. خداوند این استعداد را به من داد و من هم پی‌اش را گرفتم.

منتظمی خود نخستین ناشر کتاب آشپزی بود. او در این باره گفته است: «خودم می‌بردم چاپخانه. یک بار کلمه باقالی شده بود «یاقالی». یک نقطه اضافه شده بود. رفتم گفتم فیلم را عوض کنند به خاطر همان یک نقطه. می‌گفتم دختر جوانی که کتاب را می‌خواند شاید یک باره راه بیفتد دور شهر دنبال یاقالی. اگر بالاپایین شود فرم کتاب را هم عوض می‌کنم.»

استقبال از کتاب منتظمی آن قدر زیاد بود که در سال‌های جنگ هشت ساله ایران و عراق و دوران کمبود کاغذ و مشکلات چاپ در ایران، هر چند به شوخی شبیه است، شایعه شده بود که کتاب «هنر آشپزی» برای جلوگیری از فروش در بازار سیاه با «دفترچه بسیج اقتصادی» فروخته می‌شود و در هنگام خرید کتاب در داخل این دفترچه‌ها مهری زده می‌شد تا نشان‌دهنده آن باشد که خریدار سهمیه «هنر آشپزی» را با این دفترچه دریافت کرده است!

رزا منتظمی یکم آبان سال ۱۳۸۸ و در سن ۸۷ سالگی در تهران درگذشت.»