لطفاً کمی گلِ محمدی

ما که از جور کرونا ندیده‌ایم اما عکس‌ها نشان می‌دهند که محور میانی چهارباغ عباسی را با کاشت چمن و گلِ شب بو برای نوروز ۱۳۹۹ آراسته اند. این منظره، در جوار برگ‌های نورس درختان در فصل بهار، صحنۀ بسیار زیبایی را پدید آورده اما اگر برخورد عاطفی را کنار بگذاریم، به خاطر می‌آوریم که کاشت چمن و گل کم‌عمر شب بو، با سیاست «کاشت گونه‌های مقاوم به شرایط خشکی» که شهرداری اصفهان در هفته درختکاریِ سال ۱۳۹۶ بر آن تأکید کرده، منافات دارد. البته شهرداری اصفهان اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ نیز با بیان اینکه عزم شهرداری در مدیریت مصرف آب جدی است، از حذف آب‌نما در پروژه‌های بعدی خود خبر داده و تنها آب‌نمای محور میانی چهارباغ را از این قاعده مستثنی کرده بود، بااین‌حال نوروز ۱۳۹۹ با رونمایی از محور میانی میدان امام حسین (ع) بار دیگر یک آب نمای تازه به آب‌نماهای پیشینِ شهر اصفهان افزوده شد.

محمد کوشافر، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و فعال محیط‌زیست، طی یادداشتی با عنوان «چهارباغ نمی‌خواهد شرمندۀ زاینده‌رود باشد» نسبت به کاشت چمن در چهارباغ انتقاد کرده و گفته بود: «هم‌زمان با تهاجم ویروس کرونا و توصیه به در خانه ماندن، چمن‌کاران هم چمن را به کف چهارباغ آوردند. کف‌پوشی با نیاز آبی بالا که گرچه گفته می‌شود از گونه کم‌مصرف‌تر آن استفاده‌شده اما به‌طور کل نمادی برای مصرف آب است. موضوعی که در چهارباغ، این ویترین شهر جذاب شهر اصفهان، توهم فراوانی آب را ترویج می‌کند و زاینده‌رود بحران‌زده و چهارباغ بزک شده را در برابر هم قرار داده و تضادی را نمایان می‌سازد.»

این مدرس دانشگاه در بخش دیگری از یادداشت خود این سؤال را طرح کرده بود که «آیا تنها گزینه برای زیبایی منظر، چمن است؟ یا در گذری با ویژگی‌های چهارباغ و در شهری به وسعت اصفهان با این‌همه متخصص و هنرمند، راه دیگری پیدا نمی‌شود که هم زیبا باشد و هم توهم پر آبی ایجاد نکند؟»

اکنون که محور میانی چهارباغ با تلاش سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان می‌کوشد تا شمایل چهارباغ صفوی را فراروی رهگذران این گذر تاریخی قرار بدهد، شاید بد نباشد به پوشش گیاهی محور چهارباغ در گذشته هم اشاره شود بلکه با وام‌گیری از تاریخ و البته نظرخواهی از متخصصان این حوزه، بتوان راه بهتری برای حل این مسئله پیدا کرد.

علامه جلال‌الدین همایی، مورخ و پژوهشگر در صفحات ۷۰۶ و ۷۰۷ کتاب «تاریخ اصفهان» مجلد «حوادث و وقایع و حکام و سلاطین اصفهان» در همین رابطه می‌نویسد: «وقتی که ظل السلطان دست به خرابی زد، در اصفهان چهار خیابان بزرگ به نام چهارباغ و در هر یک کمابیش عمارات و کاخ‌ها و ابنیه رفیعه وجود داشت. یک خیابان عالی زیبای شمالی جنوبی که از دروازه دولت تا پل الله‌وردی خان امتداد داشت که آن را چهارباغ کهنه یا چهارباغ پایین می‌خواندند.

دوم خیابان کشیده از سی‌وسه‌پل تا بالای هزارجریب و دامنه کوه صفه که در امتداد خیابان اول است و آن را چهارباغ بالا می‌خواندند. این دو چهارباغ هم‌اکنون با تغییر صورت اولیه باز از تفرجگاه‌های بسیار زیبای اصفهان است. دو طرف این چهارباغ چهار ردیف چنارهای کهن داشت. پیاده‌روهای اطراف همه سنگفرش بود و طاق‌نماهای مجلل و به فواصل معین سر درب‌ها و برکه‌ها و آبشارهای باصفا داشت و جوی‌ها از دو طرف جاری و اطراف آن‌ها گل‌کاری مفصل بود.

از پیاده‌روهای حواشی که به وسط خیابان می‌آمدی به فاصلۀ ده پانزده زرع باز جوی‌ها و اطرافش درخت‌های کهن‌سال چنار و سرسر خیابان، حاشیۀ دیگری سنگ‌فرش بود. در فاصلۀ مابین این حاشیۀ سنگفرش تا سنگ‌فرش پیاده‌رو حواشی همه گل‌کاری شده بود. مخصوصاً در بعض قسمت‌ها جنگلِ گل محمدی داشت که در فصل اردیبهشت تماشاییان را مست می‌کرد.

در جنگلِ گل‌ها و قطار درختان، بلبلان خوش‌الحان بسیار لانه داشتند و ترانه‌های بلبلان چهارباغ در شب‌ها در همۀ شهر شنیده می‌شد. مردم اصفهان در این فصل حدود سحرگاه به چهارباغ می‌آمدند و خرمن خرمن غنچه و گل سرخ چیده سبدها و لنگ‌ها را پر می‌کردند و گروهی از این رهگذر اعاشه می‌نمودند.

در آن موقع بود که مرحوم جدّم همای شیرازی رحمه‌الله علیه، روزی در موسم ربیع، دم مدرسۀ چهارباغ نشسته بود. خانمی بلورین دست، گل چید و مستحفظان صدای «مچین، مچین» بلند کردند و از یکی به دیگری تا سر پل آواز بلند شد و هما این بیت فرمود: (دستِ بلورین چو به گل می‌رسد / دادِ «مچین» تا سرِ پل می‌رسد)

از عمارات قدیمۀ اطراف این دو چهارباغ اکنون مدرسۀ چهارباغ سلطانی از بناهای شاه سلطان حسین صفوی و نمونه‌ای از هشت‌بهشت از ابنیۀ شاه سلیمان صفوی باقی است و باقی همه خراب‌شده و به ‌صورت‌های دیگر در آمده است.»

احیای عمارات قدیمه و باغ‌های فراوان چهارباغ، شاید دیگر امری محال باشد اما کاشت گل محمدی و تداعی فریادِ دلنشینِ «مچین» امری دور از دست نیست.

انتهای پیام

منبع:ایسنا