ماهواره‌ها و فضاپیماها مهم‌ترین دستاورد بشری در فناوری فضایی هستند
ایسنا/خراسان رضوی به مجموعه دانش‌ها، فنون و تجهیزات مرتبط به فضای بیکران، اطراف کره زمین و بررسی‌های زمین از فضا «فناوری فضایی» گفته می‌شود و قدرت‌های جهانی از فضا و فناوری فضایی با موثرترین روش‌ها جهت دفاع از استقلال و تمامیت ارضی و افزایش اقتدار بین‌المللی خود استفاده می‌کنند.
یکی از زمینه‌های راهبردی فضا و فناوری فضایی در مورد مسائل نظامی و جنگ افزارهای فضایی است. عقب ماندگی در گسترش فناوری‌های فضایی و عدم اعمال حاکمیت در عرصه فضا، امنیت ملی و اقتدار حاکمیتی، کشورها را مخدوش خواهد کرد و لطمات و پیامدهای منفی در ابعاد امنیتی و دفاعی، سیاسی و فرهنگی، اقتصادی و صنعتی و علمی و پژوهشی متوجه این کشورها خواهد بود. بنابراین یکی از مهم‌ترین عقب ماندگی و محرومیت در علوم و فناوری فضایی پیامدهای منفی دفاعی و امنیتی خواهد بود.
ماهواره مهم‌ترین دستاورد بشری در فناوری فضایی است
براساس مطالعات صورت گرفته ماهواره‌ها و فضاپیماها مهم‌ترین دستاورد بشری در فناوری فضایی هستند. سفینه‌های فضایی به منظور کشف سیاره‌های دیگر و مطالعات کیهانی و فضایی به فضا پرتاب می‌شوند. ماهواره‌ها به دلیل کاربرد گسترده در حوزه‌های گوناگون نسبت به فضاپیماها از اهمیت استراتژیکی زیادی برخوردار است. ماهواره‌ها با گردش به دور زمین اطلاعات متنوع را در اختیار کشورها قرار می‌دهد. این سامانه نه تنها در کاوش، پویش و پژوهش مهم‌ترین نقش را دارند، بلکه مکمل فناوری‌ها و سامانه‌های فضایی دیگر نیز هستند.
ایده استفاده از ماهواره‌های ساخت دست بشر برای نخستین بار در پایان جنگ جهانی دوم بر سر زبان‌ها افتاد. قبل از قراردادن ماهواره‌های ساخت بشر در مدار، از ماه به عنوان یک بازتابش امواج الکترو مغناطیس استفاده می‌شد. در سال ۱۹۶۰، آمریکا نخستین ماهواره مخابراتی را در مدار قرار داد. این ماهواره مجهز به نوعی آینه بود که امواج را از ایستگاه فرستنده دریافت و به ایستگاه‌های گیرنده بازتاب می‌کرد. به طور کلی یک سیستم ماهواره‌‍ای را می‌توان در چهار بخش فضایی، زمینی، ساختمان ماهواره‌ها و پوشش ماهواره‌ها مورد بررسی قرارداد.
طبق مطالعات صورت گرفته ماهواره‌ها براساس ماموریت و نوع کاربردشان به هفت نوع ارتباطی و مخابراتی، هواشناسی، موقعیت‌یابی و ناوبری، تحقیقاتی، نظامی، جاسوسی و ماهواره‌های شناسایی یا مشاهده زمین تقسیم می‌شوند. ماهواره‌های ارتباطی و مخابراتی در واقع ایستگاه‌های تقویت کننده علامت هستند که از نقطه‌ای امواج را دریافت و به نقطه‌ای دیگر ارسال می‌کنند. یک ماهواره ارتباطی در آن واحد می‌تواند هزاران تماس تلفنی و چندین کانال شبکه‌ای را تحت پوشش قرار دهد. سازمان‌های تجاری مانند صداوسیما و شرکت‌های مخابراتی در کشورهای گوناگون از کاربران دائم این نوع ماهواره‌ها هستند.
ماهواره‌های هواشناسی به دانشمندان برای مطالعه بر روی نقشه‌های هواشناسی و پیش بینی وضعیت آب و هوا کمک می‌کنند. بعضی از ماهواره‌های هواشناسی توانایی مشاهده بسیار دقیق تغییرات در کل سطح زمین را دارند. دانشمندان با استفاده از اطلاعات به دست آمده قادر به مقایسه دقیق‌تر آب و هوای مناطق گوناگون هستند. به کمک ماهواره‌های موقعیت‌یاب، کلیه هواپیماها، کشتی‌ها و خودروها بر روی زمین قادر به مکان‌یابی با دقت بسیار زیاد خواهند بود. علاوه بر وسایل نقلیه و خودروها اشخاص عادی نیز می‌توانند از شبکه ماهواره‌های مکان یاب بهره‌مند شوند. علامت‌های این شبکه‌ها در نقاط مختلف زمین قابل دریافت است، دستگاه‌های دریافت کننده علامت‌ها را حداقل از سه ماهواره دریافت و پس از محاسبه موقعیت دقیق را که شامل طول، عرض و ارتفاع است را دریافت می‌کنند.
ماهواره‌های تحقیقاتی و علمی اطلاعات را به منظور بررسی‌های کارشناسی گردآوری می‌کنند. این ماهواره‌ها اغلب با سه هدف جمع آوری اطلاعات مربوط به ساختار، ترکیب و تاثیرات فضای اطراف کره زمین، ثبت تغیرات در سطح و جو کره زمین و مشاهده سیارات، ستاره‌ها و اجرام آسمانی فعالیت می‌کنند. ماهواره‌های نظامی شامل ماهواره‌های هواشناسی، ارتباطی، ردیاب و مشاهده زمین هستند که برای مقاصد نظامی به کار می‌روند. ماهواره‌های تجسسی و نظامی مانند سایر ماهواره‌های تصویربردار زمینی عکس‌برداری می‌کنند، اما دوربین‌های به کار رفته در آن‌ها از قدرت تفکیک بالاتری برخوردار است.
ماهواره‌های جاسوسی می‌توانند به صورت جدی امنیت ملی کشورها را تهدید کنند. کشورهای قدرت طلب و استعمارگر که در راس آن‌ها کشور آمریکا قرار دارد. ماهواره‌های مخصوص شناسایی و مشاهده زمین به منظور تهیه نقشه و بررسی کلیه منابع سیاره زمین و تغییرات ماهیتی چرخه‌های حیاتی در آن طراحی و ساخته شده است. این ماهواره‌ها به صورت دائم در شرایط تحت تابش نور خورشید با استفاده از نور مرئی درحال تصویربرداری هستند.
ایستگاه فضایی بین‌المللی با مشارکت ۱۵ کشور ساخته می‌شود
ایستگاه فضایی نوعی سازه است که برای زندگی بشر در فضا طراحی و ساخته شده است. تفاوت ایستگاه فضایی با فضاپیماها این است که در ایستگاه فضایی امکانات اساسی پیش رانی یا فرود بر زمین وجود ندارد، در عوض از وسایل نقلیه دیگری برای ترابری استفاده می‌شود. ایستگاه فضایی برای سکونت میان مدت ساخته شدند که مدت آن می‌تواند چند هفته، چندماه و یا چند سال باشد. ایستگاه فضایی بین‌المللی با مشارکت ۱۵ کشور ساخته می‌شود. این ایستگاه فضایی در مدار زمین و در ارتفاع ۳۵۰ کیلومتری از سطح زمین در حرکت است. این ایستگاه محصول مشترک همکاری سازمان ناسا، سازمان فضایی اروپا، سازمان فضایی ژاپن و سازمان فضایی کانادا است.
براساس تحقیقات انجام شده سلاح‌های ضد ماهواره یا ASAT ها تسلیحاتی هستند که برای انهدام ماهواره‌ها در راستای اهداف نظامی طراحی شدند. درحال حاضر تنها ایالات متحده، روسیه و جمهوری خلق چین قادر به تولید و بهره‌گیری از این تسلیحات هستند. نوآوری و اختراعات در عصر دفاع استراتژیک به طور گسترده‌ای بر طرح‌های دفاعی در مقابله با کلاهک‌های هسته‌ای متمرکز شده بود.
امروزه فضا به عنوان میراث مشترک بشریت از جهت نظامی سازی و زباله‌های فضایی به شدت در معرض خطر قرار دارد و آینده امنیتی آن مورد تهدید است. علیرغم تاکید فراوان بر عاری بودن فضا از تسلیحات قدرت‌ها در جهت کسب برتری و استیلا بر رقیب روز به روز در جهت نظامی شدن فضا گام برمی‌دارند. پرتاب موشکی از یک پرتاب کننده متحرک در قلب چین به فضا زنگ خطری را برای آمریکا به صدا درآورد. در حقیقت این موشک با هدف خراب کردن یکی از ماهواره‌های قدیمی چین پرتاب شده بود اما می‌تواند برای یکی از ماهواره‌های آمریکایی نیز رخ دهد. در نتیجه رقابت میان قدرت‌ها و زیاد شدن شکاف در توانایی فناوری میان کشورها منجر به نابرابری و عدم توازن کشورها در عرصه فضا شده و اصل تساوی و برابری را از بین می‌برد.
طبق مطالعات این پژوهشگر ماهواره‌های جاسوسی را اغلب در ارتفاعات کم ۴۸۰ تا ۹۷۰ کیلومتری قرار می‌دهند. این ماهواره‌ها می‌توانند در عرض کمتر از دو ساعت دور زمین گردش کنند و عکس‌های دقیق از مراکز نظامی بگیرند. ماهواره‌های سیستم موقعیت‌یاب در ارتفاع ۱۰ هزار تا ۲۲ هزار کیلومتری قرار داده می‌شوند. ماهواره‌های ارتباطی مانند تلوزیون را در ارتفاع ۳۸ هزار و ۵۷۶ کیلومتری قرار می‌دهند. زمان گردش این ماهواره‌ها با زمین یکی است و به همین دلیل برای دریافت اطلاعات از این ماهواره‌ها نیازی به جابه‌جایی مکرر گیرنده زمینی نیست.
انرژی زیادی برای قرار دادن یک ماهواره در مدار مورد نیاز است. بنابراین یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط در امور فضایی، ساختن وسیله مناسبی جهت قرار دادن ماهواره‌ها در مدار زمین است. برخی از ماهواره‌ها توسط شاتل‌ها به فضا پرتاب می‌شوند اما برخی دیگر توسط ماهواره‌های چند مرحله‌ای به فضا فرستاده می‌شوند که پس از اتمام سوخت به زمین سقوط می‌کنند. بنابراین پرتاب ماهواره‌ها به فضا و قرار گرفتن آن در مدار ثابت یا با استفاده از یک پرتاب کننده بدون سرنشین صورت می‌گیرد.
شاتل‌ها نخستین سفینه‌های فضایی هستند که می‌تواند به فضا رفته و مجددا به زمین بازگردند. شاتل‌ها از مهم‌ترین پرتابه‌های ماهواره‌ها بوده که گاهی حتی آن‌ها را به زمین باز می‌گردانند. شاتل مانند یک موشک از زمین بلند می‌شود، در فضا مانور می‌دهد و مثل یک هواپیما بر زمین می‌نشیند. شاتل‌های فضایی بسیار هزینه بر هستند؛ به طوری که پرتاب آن فقط ۵۰۰ میلیون دلار هزینه‌هایی را در بردارد و این به جز هزینه‌های نگهداری و تعمیرات آن است. شاتل‌ها می‌توانند بارهای سنگین مانند ماهواره‌ها را از زمین به فضا و از فضا به زمین منتقل کنند.
موشک یا راکت پرتابه دیگری است که از طریق آن ماهواره‌ها در مدار قرار می‌گیرند. موشک پرتابه‌ای است که با نیروی واکنش ناشی از خروج گاز حرکت می‌کند. برای قرار دادن موشک در مدار بالایی زمین از موشک‌های سه مرحله‌ای استفاده می‌شود. موشک‌ها از نظر سوخت مصرفی به دو دسته موشک با سوخت مایع و موشک با سوخت جامد تقسیم می‌شوند. همچنین موشک‌ها از نظر کاربردی به سه دسته ماهواره‌بر، تحقیقاتی و جنگی تقسیم می‌شوند. پایگاه پرتاب فضایی مکانی است که تجهیزات لازم جهت نصب، آماده‌سازی، سوخت‌گیری، آزمایش قبل از پرتاب و پرتاب راکت در آن تعبیه شده و از نظر منطقه‌ای شرایط لازم امنیتی و ایمنی را دارا است.
این ایستگاه‌ها به دو بخش ثابت و سیار تقسیم می‌شوند. این ایستگاه‌ها عمل انتقال اطلاعات از فرستنده به گیرنده را انجام می‌دهند. در واقع ماهواره اطلاعات را دریافت و به سمت مقصد تقویت و رله می‌کنند. به طور کلی آنتن فرستنده، انرژی الکتریکی حاصل از یک منبع را در فضا به صورت امواج الکترو مغناطیسی پخش می‌کند. سپس آنتن گیرنده این امواج را دریافت و به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند. آنتن ایستگاه‌های زمینی در ابعاد بزرگ و با ساختمان مکانیکی معینی ساخته می‌شوند.
منابع:
نامی. م ح. « فضا بعد چهارم قدرت قسمت پنجم». ص: ۱-۷
نامی. م ح. «فضا بعد چهارم قدرت قسمت هفتم». ص: ۱-۵
نامی. م ح. «فضا بعد چهارم قدرت قسمت دوم». ص: ۱-۵
انتهای پیام
منبع:ایسنا