محیط زیست و هزار و یک مشکل/ آیا تشکیل وزارتخانه چاره کار است؟
در حالی نهادهای تخصصی محیط زیست با تشکیل وزارت محیط زیست مخالفت می‌کنند که برخی از نمایندگان مجلس از طرفداران پرو پا قرص آن هستند و معتقدند که با تشکیل این وزارتخانه می‌توان متولی محیط زیست را پاسخگو کرد و از سوی دیگر قدرت اجرایی آن را افزایش داد اما آیا این کار مرهمی بر زخم‌های عمیق محیط زیست کشور است؟
مشکلات محیط زیستی کم نیستند؛از خشکسالی و فرونشست زمین و خیزش گرد و غبار گرفته تا آلودگی نفتی خلیج فارس و وضعیت نامساعد برخی از گونه‌های در معرض خطر انقراض حیات وحش و چندین و چند معضل دیگر. مدتی است که برخی نمایندگان مجلس تشکیل وزارتخانه محیط زیست را چاره کار تشخیص داده‌اند و طرح تشکیل وزارتخانه محیط زیست ۲۴ شهریورماه اعلام وصول شد. این طرح با هدف «حل معضلات زیست‌محیطی از جمله آلودگی هوا ، خاک و آب از طریق مدیریتی با قدرت اجرایی بیشتر و تقویت اثر گذاری و نیز چابک سازی و امکان نظارت قانونی نمایندگان مجلس» ارایه شده است.
طرح تشکیل وزارت محیط زیست موافقان و مخالفان زیادی دارد.
موافقان چه می‌گویند؟
محمد رشیدی – عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس – به ایسنا می‌گوید: مسائل محیطی زیستی در کشور ما نیازمند توجه و تمرکز جدی‌تر، تحقیقات دقیق‌تر و البته منابع مالی بیشتر است. تبدیل سازمان محیط زیست به وزارتخانه می‌تواند این فرصت را خلق کند اما نکته اینجاست که توانایی سازمان محیط زیست در حد پرداخت حقوق کارمندان خودش است. نمی‌توان از یک سازمان توقع انجام کارهای بزرگ داشت.
نماینده مردم کرمانشاه در مجلس یازدهم با بیان اینکه اختیارات سازمان محیط زیست ناکافی و قدرتش پراکنده است، معتقد است: بخشی از اختیارات و قدرت سازمان محیط زیست تحت لوای جهاد کشاورزی و بخش دیگری دست وزارت نیرو و دیگر وزارتخانه‌ها و معاونت‌هاست. این مسئله چالش نظارت را ایجاد کرده است. تمرکز اختیارات و قدرت، امکان نظارت را بیشتر می‌کند و اعتبار بیشتری به این سازمان خواهد داد.
محمدتقی دستورانی – رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد – نیز در گفت و گو با ایسنا بر ضرورت ادغام سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشوربه عنوان دو نهاد حاکمیتی و فعالیت در قالب یک وزارتخانه قوی تاکید می‌کند و می‌گوید: در این شرایط امکان پاسخگویی به مجلس و مردم هم فراهم شود.
وی تصریح می‌کند: بخش منابع طبیعی باید از زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی خارج شود و در ترکیب با سازمان محیط زیست تحت‌عنوان وزارتخانه منابع طبیعی و محیط‌زیست اعمال حاکمیت کند.
دکتر محمدحسن آصفری – عضو کمیسیون داخلی و شوراهای مجلس شورای اسلامی – هم در یک برنامه رادیویی با اشاره به اهمیت موضوع محیط زیست برای مجلس می‌گوید: ما نمی‌دانیم سوالات مربوط به محیط زیست را باید از چه کسی جویا شویم. لذا مجلس تمایل بیشتری برای تبدیل سازمان محیط زیست به وزارتخانه دارد و تا متولی و پاسخگویی مشخص باشد.
مخالفان چه می‌گویند؟
با وجود موافقت برخی از نمایندگان مجلس و دانشگاهیان با طرح تشکیل وزارت محیط زیست اما این طرح مخالفان مهمی مانند رییس فراکسیون محیط زیست مجلس، معاون سازمان حفاظت محیط زیست و رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام دارد که از بین رفتن استقلال سازمان حفاظت محیط زیست و بی‌تاثیر بودن تشکیل وزارتخانه محیط زیست بر حل مشکلات زیست‌محیطی را علت مخالفت خود اعلام کرده‌اند.
سمیه رفیعی – رییس فراکسیون محیط زیست مجلس – در واکنشی اینستاگرامی می‌نویسد: «اخیرا تعدادی از همکارانم طرح تشکیل وزارت محیط زیست را با هدف افزایش اختیارات و نظارت بیشتر بر این سازمان دولتی مطرح کرده‌اند. افزایش اختیارات خوب است اما اگر قرار باشد به قیمت از دست رفتن سازمانی که باید در تصمیمات خود مستقل تصمیم بگیرد، تمام شود، مردود است. طرح تشکیل وزارت محیط زیست نافی استقلال سازمان محیط زیست است.
وی به نمایندگان مجلس توصیه می‌کند که فکری به‌حال اختیارات محدود، بودجه حداقلی و بهتر نبودن نظرات کارشناسی این سازمان در طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی کنیم.
احمد لاهیجان زاده – معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست – نیز تبدیل این سازمان به وزارتخانه را تیر خلاصی بر محیط زیست توصیف می‌کند.
محمد مجابی – رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام – هم به ایسنا می‌گوید: اگر قرار باشد دستگاهی مسئول حفظ محیط زیست باشد باید از موضع بالاتری نسبت به وزارتخانه‌ها به مسائل ورود کند. رییس سازمان حفاظت محیط زیست معاون رییس جمهوری است و به‌نوعی رییس جمهوری به‌طور مستقیم مسئولیت محیط زیست را برعهده دارد. از این‌رو تبدیل سازمان حفاظت محیط زیست به وزارتخانه نه تنها مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه محیط زیست کشور بیش از پیش آسیب خواهد دید.
به اعتقاد رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام بسیاری از موارد مربوط به محیط زیست در ارتباط با سایر سازمان هاست و لذا اگر فعالیت این سازمان با همین کاربری ادامه داشته باشد، اقتدار بیشتری خواهد داشت.
طرح تشکیل وزارت حفاظت محیط زیست در بین نمایندگان مجلس و دانشگاهیان هم مخالفانی دارد. ذبیح الله اعظمی – عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم – با اشاره به طرح‌های جدید مجلسی‌ها و دولتی‌ها مثل طرح تشکیل وزارت روستا و وزارت محیط زیست یا ایده احیای جهاد سازندگی و تفکیک آن از جهاد کشاورزی به ایسنا می‌گوید: بسیاری از ایده‌ها در کشور در حال بزرگ کردن دولت است. بزرگ شدن دولت در شرایط فعلی بودجه کشور اصلا جالب نیست.
دکتر داریوش کریمی – استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات- هم در گفت و گو با یک برنامه رادیویی با اشاره به چالش‌هایی که با تشکیل وزارتخانه پیش می آید، می‌گوید: نگاه به حوزه محیط زیست نظارتی است در حالی که مقوله آب و انرژی به اجرا نیاز دارند و در کنار هم قرار گرفتن اینها کار چندان آسانی نیست.
وی اضافه می‌کند: در حوزه محیط زیست، منابع را باید محفوظ نگه داشت و سلطه بر آن مقدم بر بهره‌ئبرداری از آن است و در این حوزه هیچ نوع فعالیت اجرایی نباید داشته باشیم.
در شرایطی که نهادهای تخصصی محیط زیست مانند فراکسیون محیط زیست مجلس، کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام و سازمان حفاظت محیط زیست مخالف تشکیل سازمان محیط زیست هستند، آیا تشکیل یک وزارتخانه جدید می‌تواند مشکلات محیط زیست کشور را کاهش دهد یا بهتر است که از سویی سازمان حفاظت محیط زیست تقویت شود و از سوی دیگر وزارتخانه‌ها با نگاه فرابخشی الزامات محیط زیستی را در اقدامات خود مدنظر قرار دهند؟
منبع: ايسنا