نجات پرماجرای یک غار

 غار «دودزا» که محلی‌ها آن را «زرین‌غار» می‌نامند، در جاده همدان و در ۳۵ کیلومتری شهرستان خدابنده در استان زنجان و در طول محور غارهای علیصدر و کتله‌خور واقع شده است. براساس داده‌های کاوشگران غارها، دودزا در اسفندماه سال ۱۳۸۴ خورشیدی بعد از وقوع یک زلزله، توسط روستایی‌ها شناسایی و به کارشناسان گزارش شد. در آخرین پیمایش انجام‌شده، ارتفاع دهانه غار ۲۰۱۱ متر از سطح دریا، طول آن ۴۰۶ و عمق آن ۱۵۴ متر ثبت شده است.

این غار آهکی دارای چند طبقه است که تا کنون دو طبقه آن شناسایی شده و دارای تونل‌های فرعی و استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها و ستون‌های بسیار در گذرگاه‌های اصلی و قندیل‌های مخروطی آویزان از سقف‌ها است که بر اثر داشتن ناخالصی، رنگ‌های متنوعی به خود گرفته است. در گزارش غارشناسان آمده که قندیل‌های «زرین‌غار» زنده و در حال رشد است. در دالان‌های مختلف دریاچه‌های متعدد شناسایی شده است. کارشناسان میراث فرهنگی هنوز قدمت این غار را تعیین نکرده‌اند.

جواد نظامدوست ـ عضو انجمن غارنوردی و غارشناسی ـ درباره خطراتی که این غار را تهدید کرده است، به ایسنا گفت: حدود هفت هشت سال پیش از سوی یکی از مالکان اطراف «زرین‌غار» مطلع شدیم که می‌خواهند این غار را توریستی کنند و اجرای آن را هم به مالک زمین‌های اطراف سپرده‌اند. با توجه به توریستی بودن غار کتله‌خور و از طرفی با علم به این‌که توریستی کردن زرین غار خرابی‌های زیادی را به بار خواهد آورد، توانستیم مالک را توجیه و قانع کنیم که از اجرای این پروژه منصرف شود. ما هم موفق شدیم با استفاده از گزارش‌های علمی که شامل اطلاعات زمین‌شناسی می‌شد و با کمک محققان زمین‌شناسی زنجان، حدود سه چهار سال پیش پرونده توریستی شدن این غار را ببندیم.

او افزود: «دودزا» یا «زرین‌غار» به لحاظ نهشته‌های آهکی، بسیار زیبا و تا حدی مشابه غار کتله‌خور است که سفره‌های آب زیرزمینی متعددی دارد. این ویژگی غار دودزا یا زرین غار را در رنکینگ غارهای درجه یک قرار می‌دهد که با توجه به مشکلات کم‌آبی، محافظت از آن در اولویت قرار دارد و بر همین اساس هم، پرونده توریستی شدن آن بسته شد.

این غارشناس ادامه داد: سال ۹۸ در بازدیدی که از این غار داشتیم، متوجه شدیم به دلیل محافظت اهالی و جلوگیری از رفت و آمد بیش از ظرفیت، وضعیت غار به لحاظ افزایش سطح آب، خوب شده است. همچنین متوجه شدیم سرمایه‌گذاری که می‌خواست زرین غار را توریستی کند، آن سرمایه را صرف احداث یک مجتمع آبی کرده که علاوه‌برکارآفرینی و  اشتغالزایی، آورده مالی بهتری هم داشته و اتفاقا به خاطر هدایت سرمایه‌گذاری از ما تشکر کرد.

نظامدوست گفت: داستان غار دودزا یا زرین غار به این‌جا ختم نشد، حدود سه هفته پیش مطلع شدیم دستگاهی جلو دهانه غار درحال نمونه‌برداری و برداشت سنگ است. ‌حس خوب اهالی آن منطقه که برای حفاظت از این اثر طبیعی تلاش می‌کنند، ما را ترغیب کرد که تحقیقات درباره تحرکات اخیر در این غار و مجوزهای صادرشده را آغاز کنیم. از طریق کارگروه غارشناسی کشور و شورای شهر زرین‌رود پیگیری کردیم، اهالی نیز نامه شکواییه‌ای را به نماینده قوه قضاییه فرستادند که در نهایت، کار سرمایه‌گذاری که قصد معدن‌کاوی در آن منطقه را داشت، موقتا متوقف شد.

او افزود: مدتی بعد متوجه شدیم سرمایه‌گذار با گرفتن مجوز موقت دوباره به برداشت مقدار زیادی خاک و سنگ اقدام کرده است. به کارگروه غارشناسی نامه نوشتیم که حریم این غار در برداشت سنگ و عملیات معدن، رعایت نشده است؛ سرمایه‌گذار در فاصله کمتر از یک کیلومتر از دهانه غار درحال خاکبرداری بود. با پیگیری زیاد، جلسه‌ای در بخشداری با حضور نمایندگان میراث فرهنگی، محیط زیست و دفتر قوه قضاییه برگزار شد، اعضای شورای شهر و فعالان محیط زیست و دلسوزان محلی نیز حضور داشتند. پس از دریافت توضیحات و تاکید بر لزوم حفظ این غار، صورت‌جلسه‌ای صادر شد مبنی بر این‌که عملیات معدن‌کاوی در حریم غار دودزا یا زرین‌غار به مدت دو ماه تعطیل شود تا مجوز تعطیلی کامل را وزارت صمت صادر کند. البته طبق قوانین برای متضرر نشدن سرمایه‌گذار می‌توانند منطقه دیگری را برای معدن‌کاوی با فاصله از این غار در اختیار بگذارند.

این عضو انجمن غارنوردی و غارشناسی در ادامه گفت: از محلی‌های دلسوز که مانع تخریب این غار شدند و همچنین اعضای شورای شهر زرین‌رود و نماینده قوه قضاییه برای اقدام سریع و به موقع باید قدردانی کرد. ما همیشه گله و نقد می‌کردیم، اما این‌بار جای قدردانی دارد که از تخریب یک اثر طبیعی در همین ابتدای پروژه سرمایه‌گذاری جلوگیری کردند تا سرنوشت غار «جهنم» در خراسان جنوبی که به رغم تلاش‌ها و پیگیری‌های بسیار، سرانجام قربانی معدن‌کاوان شد، تکرار نشود.

وی بیان کرد: البته عملیات نجات‌بخشی غار دودزا هنوز کامل نشده است، باید همچنان پیگیری کرد تا مجوز تعطیلی کامل از وزارت صمت صادر شود. ضمن این‌که غارشناسان باید غار را نقشه‌برداری کنند تا براساس آن نقشه، مجوز معدن‌کاوی لغو و پرونده برای همیشه بسته شود.

نظامدوست گفت: امیدواریم بخشنامه‌های وزارت صمت، حریم غارها را برای معدن‌کاران مشخص کند و سرمایه‌گذاران متعهد شوند اگر غار یا اثر طبیعی در نزدیکی پروژه آن‌ها بود، به تخریب آن اقدام نکنند. در همه جای دنیا مرسوم است وقتی معدنی را به سرمایه‌گذار تحویل می‌دهند، تعهد می‌گیرند که نخست، آثار باستانی، طبیعی، اماکن مذهبی و غارها را در محدوده آن پروژه شناسایی و بعد برای حفاظت از آن‌ها متعهدانه اقدام کنند، علاوه بر این اگر اثری در محدوده پروژه آن‌ها قرار داشت، بعد از پایان کار، محل را عین روز اول تحویل بدهند. ما چنین تعهداتی برای سرمایه‌گذاران و به‌ویژه معدن‌کاران ایجاد نکرده‌ایم، برای همین به هر کوهپایه‌ای قدم می‌گذاریم با خراشیدگی طبیعت، تخریب و تعرض مواجه می‌شویم و هیچ‌کدام از سرمایه‌گذاران در پایان کار، محیط را به حالت اولیه برنمی‌گردانند و همان‌طور به حال خراب رها می‌کنند.

منبع: ايسنا