نحوه برخورد ما با سیل، زیان‌بخشی یا مفیدبودنش را مشخص می‌کند/در خوزستان شاهد مگاسیل هستیم
استاد گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد گفت: نگاه برخورد ما با سیل است که از آن یک پدیده زیان‌بخش می‌سازد و به ذات خودش پدیده بسیار مفیدی است.
به گزارش ایسنا- منطقه خراسان، سیدحسین ثنایی‌نژاد صبح امروز در نشست «تاب‌آوری شهری؛ آسیب‌شناسی مدیریت سیلاب‌های شهری» که در تالار شهر مشهد برگزار شد، عنوان کرد: مدیریت بر اساس انتظار از پیش‌بینی دقیق هواشناسی کاملاً غلط است و ما باید مدیریت ریسک داشته باشیم. در مدیریت ریسک همزمان ما باید هم برای خشکسالی هم سیل و آمادگی داشته باشیم.
وی ادامه داد: تغییر اقلیم به پدیده‌ای گفته می‌شود که انسان با دخالت نا به جای خودش و مصرف بی‌رویه در سوخت‌های فسیلی ترکیب جو را عوض کرده و زمین در حال گرم شدن است و در صد سال گذشته ۸ دهم درجه گرم شده و این درصد گرم شدن باعث تغییر الگوی توزیع انرژی در کره زمین و در نهایت تغییر در الگوی بارش شده است، نه افزایش، نه کاهش.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به موضوع سیل، مطرح کرد: در حال حاضر مناسب نیست که ما یقه یکدیگر را بگیریم، هم‌اکنون باید کار کنیم تا از این بحران نجات پیدا کنیم. تصور ما از بلایای طبیعی نادرست است، تصور می‌کنیم که پدیده‌های طبیعی باید یقه‌مان را بگیرد بعد به آن بپردازیم. حتی برخی از مسئولان و حتی رئیس جمهور گله کردند که چرا هواشناسی، پیش‌بینی یک ماه و یا بیست روز را نمی‌دهد و اگر قادر به این کار نیست پیش‌بینی 48 ساعت قبل را بدهد.
این متخصص هواشناس اظهار کرد: به عنوان یک هواشناس می‌گویم که علم هواشناسی نمی‌تواند و ما قادر نیست پیش‌بینی مناسب و دقیق بیش از ده روز ارائه کند. اگر به سایت‌های هواشناسی دقت کنید حتی همان پیش‌بینی ده روزه هم روز بعد از آن تغییر می‌کند و دقیق نیست. بر اساس تحقیقات علمی که بر روی مدل‌های کشورهای پیشرفته انجام شده است در پیشرفته‌ترین و دقیق‌ترین پیش‌بینی‌های دیگر کشورها نیز ۲۵ درصد خطا وجود دارد.
ثنایی‌نژاد عنوان کرد: تغییر اقلیم به این معنی است که این وضعیت در کل کره‌زمین به‌وجود آمده و ما تردید نداریم که این وضعیت یکی از آثار آن تشدید شرایط حدی جوی مانند سیل و خشکسالی است. یعنی نه این سیل پایان خشکسالی و نه شروع خشکسالی است. در نتیجه این تغییر اقیلم سیل‌هایی را داریم که این سیل‌ها را هم در گذشته داشته‌ایم و الان تکرار و شدت آن بیشتر می‌شود و نمی‌توان بگوییم این سیل ۵ سال دیگر و یا سال دیگر هم می‌آید. دانش هواشناسی ما این امکان را ندارد و نمی‌تواند این‌ها را پاسخ دهد. با این وجود ما منتظر چنین وضعیتی در کشور هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد مطرح کرد: آن‌چه که در کشور اتفاق افتاده، درک صحیح‌تر ما از شرایط سیل کشور است که بدانیم آن‌چه که در کشور اتفاق افتاده، علی‌رغم اینکه بارش‌ها تقریباً سیستماتیک بوده، اما از لحاظ فیزیوگرافی حوزه‌های مختلف، سیل‌ها کاملاً متفاوت‌اند و در نتیجه آثار کاملاً متفاوتی دارند. مدیرت بحران باید بداند که رد کل کشور با یک نوع بحران دست به گریبان نیست، بحرانی که سیل در آققلا ایجاد می‌کند، با بحرانی که در دیوار به دیوار آن در ساری اتفاق می‌افتد متفاوت است.
وی ادامه داد: به عنوان مثال گرگان‌رود که ۲۰۰ کیلیمتر طول دارد، حوزه‌اش را تحت‌تاثیر قرار داده بیش از ۳۰۷ میلیمتر دربالادست بارش داشتیم و میان‌گین حوزه 170 میلیمتر بارش در سه روز داشتیم که این حجم بسیار بالایی است و هرچه بگوییم این حجم بارش، سیل تولید می‌کند. البته سیل هم بد نیست.
نگاه ما به پدیده سیل، زیان‌بخشی یا مفیدبودنش را مشخص می‌کند
استاد گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر اینکه «الان لازم نیست مسیل‌هایمان را مناطق ممنوعه کنیم»، ادامه داد: در همین زهکش‌ها و مسیل‌هایی که گزارش شده می‌توانیم جور دیگری برخورد کنیم و اشکالی ندارد که سیلی با دوره بازگشت 25 ساله پارکی را با خودش ببرد. باید آن پارک را دوباره بسازیم و مردم بیایند و بشینند، اما باید سیستم اعلام خطری داشته باشیم که در زمان آمدن سیل کسی در پارک نباشد. ما افراط و تفریط داریم. از آن‌طرف کنترل نکرده‌ایم و روی مسیل ساختمان ۴ طبقه در زشک می‌سازیم. از آن‌طرف هم عرض۵۰۰ متری را باز گذاشته‌ایم که می‌خواهد سیل بیاید. این مسائل خیلی بهتر قابل مدیریت‌شدن است. نگاه برخورد ما با سیل است که از آن یک پدیده زیان‌بخش می‌سازد و به ذات خودش پدیده بسیار مفیدی است.
وی تصریح کرد: در شمال ایران، به دلیل فیزیوگرافی حوزه، عوامل طبیعی ایجادکننده سیل متفاوت از لرستان، خوزستان و حتی از مشهد و من هیچ تردیدی ندارم که بخش عمده‌ای از عامل تشدید‌کننده در سیل گرگان‌رود حاصل جنگل‌زدایی است. با توجه به عکس‌های ماهواره‌ای کاملاً این مسئله هویدا و آشکار است. البته شیب گرگان‌رود هم کم است و مردم فرصت داشتند که فرار کنند و تقریباً تلفات جانی نداشتیم.
ثنایی‌نژاد گفت: موضوع در خوزستان کاملاً متفاوت است و آن‌چه که در خوزستان اتفاق می‌افتد، مدیریت سدهاست و ۷ یا هشت سد قدر در مقابل رودهای کارون، دز و کرخه داریم که سیل خوزستان مقیاس مگا سیل را دارد. چیزی که در آققلا، مشهد و غیره اتفاق افتاد سیل نیست و ماهیتش فرق دارد. تصور کنید که گرگان‌رود در پیک خودش ۸۰۰ متر مکعب در ثانیه داشته و این حجم را با جریان پایه خود کارون که ۳ هزار و ۲۰۰ متر مکعب در ثانیه است مقایسه کنید.
این متخصص هواشناسی در رابطه با سیل خوزستان گفت: دز و کرخه به لحاظ سیلاب و کانال‌هایی که ایجاد شده شبکه ارتباطی پیچیده‌ای دارد و مدیریت و هدایت آب در آن‌جا فوق‌العلاده پیچیده است و هدایت‌ها اوضاع را بدتر می‌کرد. این موضوعات را بیان کردم به این دلیل که پدیده سیل در شرایط و زمان‌های مختلف اقدامات متفاوتی را برای ما ایجاد می‌کند. در هر صورت ما باید بحران را بگذرانیم و بایستی این سیل‌ها درس بسیار بزرگی برایمان باشد و بدانیم که اگر 50 یا 20 سال سیل نیامد به معنی این نیست که دیگری سیلی نخواهد آمد.
ثنایی‌نژاد خاطرنشان کرد: در غیر از شهر مشهد، مشکل بحران اصلی ما در دره‌های ییلاقی اطراف مشهد است. خوشبختانه این اتفاق نیفتاده و تخریب کم و تمام خسارات، مالی بوده، اما تمام این دره‌ها مستعد فلش فلاد هستند، شبیه آن چیزی است که در شیراز اتفاق افتاد و فرصت عکس‌العمل مطلقاً وجود ندارد و از شروع سیل تا انتهای آن نیم‌ساعت هم طول نمی‌کشد و فرصت هیچ‌کاری نیست که هر لحظه این اتفاق قابل تکرار است، سیل‌هایی که در اینجا آمد، سیلاب بودند. ما در معرض فلش فلاد هستیم و اگر یک رگبار۵۰ میلیمتر در نیم‌ساعت بزند درحالی که شهر آفتاب است. شما باید بدانید اینجا مستعد این قضیه است و باید برای وقوع بحران مناسب‌سازی شود.